ښار

ښار یو لوی انساني استوګنځی دی. د لوی نفوس لرونکی استوګنځی چېرې چې ډېری ودانۍ، دوکانونه او سړکونه او نور شتون لري، چېرې چې د روغتیا، تعلیم او ودانیو اداره یا ښاروالۍ (ښاروالۍ) شتون لري.

د مختلفو هېوادونو ښارونه

د جاپان پلازمېنه توکیو ; په نړۍ کې ترټولو ډېر نفوس لرونکی ښار

هانګ کانګ, چین ; په نړۍ کې د ډېری اسمانڅکو ودانيو سره

پاریس ، د فرانسې پلازمېنه ; په نړۍ کې د ډیېری سېلانیانو سره

ویانا ، د اتریش پلازمېنه ; په نړۍ کې تر ټولو هوسا ښار

بیت المقدس د نړۍ تر ټولو جنجالي ښار دی

ښار (پښتو: ښار)هغه ځای دی چې د نفوس لوړ کثافت او سیاسي، اداري او تاریخي مرکزيت لري چیرې چې د خلکو اصلي فعالیت غیر کرنیز دی او ښاري همغږي لري چې د محلي حکومت له لارې اداره کیږي.

د کلي څخه د ښار د جلا کولو ځانګړنې په لاندې ډول دي:

1. پراخوالی
2. د اقتصادي فعالیت حالت او ډول
3. د کار او ټولنیز جوړښت درجه
4. د اړیکو د پیچلتیا کچه
5. ټولنیز ، کلتوري ، اقتصادي او سیاسي بنسټونه څنګه کارول کیږي
6. د نفوس اندازه او جوړښت.

تعریف

په انګلیسي کې د Urban او په فرانسوي کې Urbain کلمه د لاتیني Urbanus څخه راځي، چې مانا یې د ښار یا ښار پورې اړه لري، او د Urbs څخه چې د روم ښار ته اشاره کوي.

په وروستیو لسیزو کې د جغرافیې ، ټولنپوهنې، اقتصاد ، ډیموګرافۍ او ځینو نورو علومو د مفکرینو له خوا د ښار څو تعریفونه وړاندې شوي، او ټولنپوهان د انګلس او مارکس په ګډون ښار هغه ځای ګڼي چې نفوس پکې متمرکز وي، د تولید وسیله. سرمایه ، اړتیاوې او اړتیاوې او داسې نور په دې پوهېږي چې د ټولنیزو کارونو ویش هلته شوی دی. جغرافیه پوهان ښار د سړکونو، ودانیو، وسایلو او جوړښتونو مصنوعي منظره ګڼي چې ښاري ژوند ممکنه کوي. تاریخپوهان ښار د هغه د عمر له مخې تعریفوي، او د اقتصاد پوهانو په وینا، ښار هغه ځای ته اشاره کوي چیرې چې د ډیری اوسیدونکو ژوند په کرنه ولاړ نه وي. ډیموګرافر هم د یوې نقطې د نفوسو شمیر د هغه نقطې د ښاريتوب معیار ګڼي. د ښاري ډیزاین مفکرین ښار یو پیچلي منظم کمپلیکس ګڼي چې درې اصلي برخې لري: بدن، تخیل او فعالیت، چې په دوامداره توګه بدلیږي او وده کوي. ښاریان ښار هغه ځای ګڼي چې انسانان له ځمکې ووځي او فکر پیل کړي. {سرچینې ته اړتیا لري}

د مختلفو نقطو له مخې د ښار لپاره مختلف تعریفونه وړاندې شوي. په ډیرو هڅو کې، د ښار د بنسټیز تعریف لپاره دوه معیارونه په پام کې نیول شوي دي:

1. د نفوسو له نظره د ښار لږ تر لږه اندازه معلومول
2. د نفوسو د کثافت (نسبي نفوس) لپاره د نصاب ټاکل.

دوهم معیار هغه معیار دی چې ملز د ښار تعریف کولو لپاره تصویب او تکیه کوي.

ښار هغه ساحه ده چیرې چې ځمکه د کور جوړونې لپاره د تولید د نورو عواملو په پرتله په ځانګړې توګه د پلازمینې د شاوخوا سیمو په پرتله ډیره کارول کیږي. ځکه چې خلک معمولا د دوی استوګنې ته نږدې سیمو کې کار کوي ؛ له همدې امله، ښار د دوو نورو فکتورونو لخوا تشریح شوی، د بیلګې په توګه، ډیر کارموندنه او د توکو او خدماتو ډیر تولید . په عموم کې، ښار هغه ساحه ده چې د ځمکې سره د تولید او نورو عواملو تناسب د نږدې سیمو څخه لوړ وي. په عموم کې، ښارونه د روغتیا ، اوبو او بریښنا ، د ځمکې کارولو ، کور او ترانسپورت لپاره پیچلي سیسټمونه لري او په کلیو کې د سادگي څخه لرې دي.

د ښار او ښاري کېدو تاریخ

د ښارونو په بدن کې د بدلون تاریخ په وروستیو لسیزو کې یوه مهمه موضوع ګرځیدلې ده. د نړۍ لومړی درې تمدنونه د خپل پیل د وخت پر بنسټ، میسوپوتامیا ، مصر او هند دي، چې د مړو تمدنونو په نوم یادیږي، او لویدیځ تمدن له دې دریو تمدنونو څخه سرچینه اخلي. د چین تمدن یو غیر معمولي استثنا ده. د دې نه منلو وړ کلتور ، له پیل څخه، په درې زره پیړۍ کې، د ژیړ سیند په غاړه کې، تر 20 پیړۍ پورې. بیا هم، دا دوام لري.

ښار باید د اوه زره کلونو څخه ډیر تاریخ په پام کې ونیول شي، کوم چې د نوولیتیک انقلاب څخه لږ وروسته څرګند شو، په منځني ختیځ کې د دایمي کلیوالي ټولنو په تدریجي بدلون سره، او په دوامداره توګه تر نن ورځې پورې پراخ شوی؛ په دې ډول چې نن ورځ دا د انسان په ژوند کې حاکمه بڼه ده. د ښارونو راڅرګندېدل د تاریخ په بهیر کې یو لوی بدلون و.

دا ښار د ټول لرغونی یونان سیسټم په زړه کې دی. یوناني تمدن یو ځل یو پیاوړی ډومین شو او د یوناني معجزې خبرې وشوې کله چې د یونان ښاري دولتونه تاسیس شول. د ښار تنظیم او د ښار راتلونکی د پخوانیو یونانیانو د فکر په مرکز کې و.

صنعتي انقلاب ، د یو پیاوړي محرک په توګه، د اقتصادي، اداري، سیاسي، ټولنیزو او کلتوري بنسټونو په جوړولو سره د ښارونو جوړښت بدل کړ. بلکه، دا د ښار په ټولنیز ژوند کې خورا لوی بدلونونه او بدلونونه راوستل.

د ښار د شتون لاملونه

ښارونه یو مشترک خصوصیت لري او هغه د خپلو ګډو غوښتنو د پوره کولو لپاره په یوه ځای کې د خلکو تمرکز دی. نو دا د تاريخ په مختلفو دورو کې د خلکو د ګډو غوښتنو توپير دی چې د ښار د رامنځته کېدو د لاملونو په اړه د بېلا بېلو نظريو د رامنځته کېدو لامل شوی دی. د مثال په توګه، د فرانسوي تاریخ لیکونکي، فاسټیل دی کولنګ په دې باور دی چې زاړه ښارونه باید د نویو ښارونو سره پرتله نشي. په ننني عصر کې د ښار د شتون د ثابتولو تر ټولو ښه لاملونه اقتصادي لاملونه دي.

د ښار جوړونې اغېزې

په ځمکه باندې د انسانانو اصلي اغېزه د بیولوژیکي کمپلیکسونو رامینځته کول دي، په ځانګړې توګه د ښارونو. ځکه چې زیاتره کارونه د ښارونو د شتون او د هغو د پراخېدو له امله رامنځته کیږي او وده کوي.

په چاپېریال باندې د ښار اغېزې

• د منظرې بدلول (د طبیعي چاپیریال او مصنوعي چاپیریال مخلوط کول) کوم چې کولی شي بدمرغه شي که چیرې دا دوه چاپیریالونه مطابقت نلري.
• د مصنوعي لوړوالی رامینځته کول او پدې توګه د هوا حرکت سرعت او سمت اغیزه کوي.
• د کثافاتو رامینځته کول او راټولول چې طبیعت یې د هضم کولو توان نلري، او د ویجاړولو لپاره یې باید اقدامات وشي.
• د ښارونو د مختلفو فعالیتونو له امله د چاپیریال تودوخه.
• د ځینو نباتاتو او ژوندیو موجوداتو لپاره مناسب چاپیریال ویجاړول.
• د اقلیم بدلونونه د نباتاتو د بدلونونو په پایله کې پیښیږي.
• د چاپیریال ککړتیا زیاتوالی.
• د ځمکې په توپوګرافي کې بدلون چیرې چې ښارونه جوړیږي.
• د ځمکې لاندې اوبو په کچه کې بدلون.
• د شور د ککړتیا د مختلفو ډولونو زیاتوالی.
• د مختلف ډوله بصری ککړتیا زیاتوالی.
• د ارتباطي لارو د ډولونو زیاتوالی.

د ښاريزم نظريې

په نړۍ کې د ښاريزم نظریه: لکه د تاریخي دورې دوام، د آسیا د تولید طریقه، د ختیځ ظلم او داسې نور.

د ایراني ښاريزم نظریه: لکه د ایراني ټولنې ستراتیژي او ځمکنۍ پالیسي، د نفوسو د ښار له تیورۍ څخه، د تابعیت او غیر تابعیت تر منځ اړیکه، د ښاري پیمانه او واحد جوړونې پیمانه او داسې نور.

د الفا ښار

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: شهر جهانی
کله چې یو ښار بل ښار ته د رسېدو لپاره پراخ شي، دا ښاري سیمه یو مهم ښار او ځینې وختونه یو لوی ښار (نړیوال مرکز) ګڼل کېدی شي.

د نړۍ ځينې مهم ښارونه

په نړۍ کې ترټولو ګڼ نفوس لرونکي ښارونه په لاندې ډول دي:

ګڼه	ښار	هېواد	لید	د ملګرو ملتونو 2018 اټکل
۱	ټوکیو	Japanجاپان		7007374008900000000۳۷٬۴۰۰٬۸۹۰
۲	ډېلي	India		7007285143690000000۲۸٬۵۱۴٬۳۶۹
۳	شانګهای	China		7007255820000000000۲۵٬۵۸۲٬۰۰۰
۴	ساو پاولو	کينډۍ:بېرغ نښهبرازيل		7007216500000000000۲۱٬۶۵۰٬۰۰۰
۵	مکسيکو ښار	کينډۍ:بېرغ نښهمکسيکو		7007215823580000000۲۱٬۵۸۲٬۳۵۸
۶	قاهره	کينډۍ:بېرغ نښهمصر		7007200760000000000۲۰٬۰۷۶٬۰۰۰
۷	ممبۍ	India		7007199800000000000۱۹٬۹۸۰٬۰۰۰
۸	بیجینګ	China		7007196180000000000۱۹٬۶۱۸٬۰۰۰
۹	ډاکه	کينډۍ:بېرغ نښهبنګله ديش		7007195780000000000۱۹٬۵۷۸٬۰۰۰
۱۰	اوساکا	Japanجاپان		7007192839870000000۱۹٬۲۸۳٬۹۸۷

د ژوند د کیفیت له مخې د نړۍ تر ټولو غوره ښارونه په لاندې ډول دي:

رتبه	ښار	هیواد	نفوس (ملیون خلک)	د ژوند کیفیت له مخې په 2010 کې
1	ویانا	کينډۍ:بېرغ نښهاتريش	1.8	108.6
2	زوریخ	کينډۍ:بېرغ نښهسويس	0.4	108
3	جنیوا	کينډۍ:بېرغ نښهسويس	0.2	107.9
4	وینکوور	کينډۍ:بېرغ نښهکاناډا	0.6	107.4
4	اوکلنډ	کينډۍ:بېرغ نښهنيوزيلاند	1.4	107.4
6	دوسلدورف	کينډۍ:بېرغ نښهجرمني	0.6	107.2
7	فرانکفورت	کينډۍ:بېرغ نښهجرمني	0.7	107
7	میونيخ	کينډۍ:بېرغ نښهجرمني	1.4	107
۹	برن	کينډۍ:بېرغ نښهسويس	0.1	106.5
10	سیډني	کينډۍ:بېرغ نښهآسټراليا	4.6	106.3
28	سنګاپور	سنګاپور	بېلګه	103.5

انځورنه

• 
  لندن ، د لوی بریتانیا پلازمینه
• 
  سیډني ، استرالیا
• 
  انتالیا په ترکیه کې
• 
  بنکاک ، د تایلنډ پلازمېنه

اړوندې پوښتنې

• ښاري پلان جوړونه
• ښار جوړونه
• ښاري ډیزاین
• ښاري مدیریت
• د نړۍ د ښارونو لېست
• د نفوسو پر بنسټ د ایراني ښارونو لېست
• ښار
• نړیوال ښار
• خویندې (ښارونه)

سرچینې او سرچینې

• فارسي جیو الکترونیکي مجله
• د ښاري پلان جوړونې اساساتو ته یوه پیژندنه (د انجینر اسماعیل شیعه لخوا لیکل شوی)