ارامي ژبه

ارامي د سامي ژبو غړې ژبه ده چې له 3,000 کلونو څخه ډېر لرغونتوب لري.

ارامي ژبه

ܠܫܢܐ ܐܪܡܝܐ (ارامي)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	genetic unit (en)
ځانګړې وېشنيزه	Northwest Semitic (en)
ليکدود	ارامي ليکدود
ويونکو شمېر	۴۴۵٬۰۰۰
د ژبې کوډ	arc

Old Aramaic ^(en)

Chaldean Neo-Aramaic ^(en)

ارامي ژبه د امپراتوریو رسمي ژبه وه او حتی د سمر، اسور او بابل د پادریانو . اصلي ژبه د دانيال او عزرا د آسماني کتابونو لویه برخه او د تلمود کتاب ژبه ده. آرامي د عیسی ژبه ګڼل کیږي او نن ورځ دا د ډېری کوچنیو اقلیتونو مورنۍ ژبه ده. نن ورځ، یو شمېر ټولنې، چې ډېری یې اسوریان دي، په نوې آرامۍ ژبه خبرې کوي. دا ژبه اوس د خطر سره مخامخ ګڼل کیږي. مګر د هغې فرعي څانګې ، عربي او عبراني ژبې دي، اوس هم شتون لري.

ارامي د افرو اسيايي ژبو يوه کورنۍ ده او د دې کورنۍ د ډېرو ژبو له جملې څخه د سامي ژبو فرعي څانګه ګڼل کېږي. آرامي د شمال لوېدیزې سامي ژبې ډلې برخه ده، چې د کنعاني ژبې لکه عبراني هم پکې شاملې دي.

وېش

په 12 مه پېړۍ کې، د آرامي ژبو ویونکي په تدریجي ډول د ارمنستان په سویلي سیمو کې د بازانټیم (اوسنۍ ترکیه) / فارس (اوسنی ایران) / دمشق (اوسنۍ سوریه) / لبنان / اردن / مصر او د اوسنۍ نړۍ ټولو هېوادونو ته خپاره شول. منځني ختیځ او د منځنۍ اسیا یوه برخه لکه دوی په افغانستان او ترکمنستان کې مېشت شول او د عیسوي نړۍ یوه مهمه ژبه یې جوړه کړه. په 14 مه پېړۍ کې، دا ژبه په خپل اوج کې وه او د سویلي او سویل ختیځې آسیا ډېری هېوادونو ته رسېدلې، لکه هند، مالیزیا، اندونیزیا، تبت، او همدارنګه د افریقا او ختیځې اروپا ځینې برخې لکه اوکراین، بلغاریا، هنګري، البانیا، مقدونیه او یونان ته ورسېدل.

له پنځلسمې ميلادي پېړۍ راوروسته د دې ژبې څو څانګې راڅرګندې شوې چې پکې سامي ژبه، افريقي عبراني ژبه، اسوري ژبه، کنعاني ژبه شامله ده، چې له دې څخه د عبراني ژبه د اسرائيلو، اردن، په هېواد کې ډېره پراخه شوه. فلسطین، او مصر ، لکه څنګه چې نن ورځ د اسراییل هیواد ژبه عبراني ده.

ژبې

آرامي یوه واحده او انعطاف وړ ژبه نه ده او د اړوندو ژبو يوې ډلې ته اشاره کوي. بډایه تاریخ، پراخ ادب او د مختلفو مذهبي ټولنو لخوا د آرامي کارول د دې ژبې د تنوع لامل شوي. ځینې آرامي ژبي په دوه اړخیزه توګه د پوهیدو وړ دي، پداسې حال کې چې نور یې ندي. ځینې آرامي ژبې اوس په نورو نومونو پیژندل کیږي. د مثال په توګه ، اسوریان د عیسوي کلیساونو ختیځ آرامي ژبه ته اشاره کوي. ډیری ژبی د "ختیځ" او "لویدیځ" په توګه تشریح شوي، د دوی تر منځ پوله د فرات یا لږ لویدیځ سره ده. د هغو آرامي ژبو تر منځ چې اوس ژوندۍ ژبې دي (د "نیو-ارامیک" په نوم یادیږي)، هغه چې اوس د ادبي ژبو په توګه کارول کیږي، او هغه چې له منځه تللي او اوس یوازې د ساینس پوهانو لپاره د پام وړ دي. . لاندې برخه د مختلفو آرامي ژبو او ډیالوګونو لپاره کارول کیدی شي، پداسې حال کې چې د دې قاعدې استثناوې شتون لري: "عصري"، "منځنی"، "لرغونی"، "ختیځ" او "لوېدیځ".

لیکل شوی جوړښت

په سوریایي الفبا کې یو کتاب د 11مې پېړۍ څخه

لومړنۍ آرامي الفبا د فنيقي ليکدود پر بنسټ وه. د وخت په تېرېدو سره، "مربع" الفبا ورو ورو وده وکړه. پخوانیو فلسطینیانو او په کنعان کې مېشتو نورو خلکو دا الفبا د خپلې ژبې لیکلو لپاره غوره کړې. اوس دا الفبا د عبراني الفبا په نوم پېژندل کیږي. د دې لیکنې جوړښت په آرامي کتابونو او نورو یهودي آرامي لیکنو کې کارول کیږي.

د آرامي لیکلو بل جوړښت د عیسوي ټولنو له خوا اختراع شوی: د سکرول سکرېپټ یو ډول چې د سریاک الفبا په نوم پېژندل کیږي (د سریاک الفبا یو ډول ، سیرټو)دی.

د آرامي الفبا په بشپړه توګه بدله شوې نسخه، د مانډایک الفبا، اوس د مانډیانو لخوا کارول کیږي.

د دې لیکلو سیسټمونو سربېره، د آرامي الفبا نور ډولونه په پخوانیو وختونو کې د بیلابیلو ډلو لخوا کارول کیده: د بیلګې په توګه، په پیټرا کې ناباتایان او په پالمیرا کې د پالمیرین الفبا. په ډیرو وروستیو وختونو کې، تورویو (لاندې نوی ختیځ آرامي وګورئ) ډیری وختونه د لاتیني الفبا د بدل شوي ډول الفبا سره ليکل کيږي.

تاریخ

د آرامي ژبې تاریخ په لاندې تفصیل سره دی. د دې ژبې تاریخ په دریو دورو ویشل شوی دی:

• زړه ارامیک له 1100 BC څخه تر 200 BC) په شمول:
  • په عبراني صحیفو کې مقدس ارامیک .
  • د مسیح سوله
• منځنۍ آرامي (200 څخه تر 1200) کې شامل دي:
  • ادبي سرياني
  • آرامي تالمود, تورګوم او مېدراش .
• عصري آرامي (له 1200 څخه تر اوسه) شامل دي:
  • ډېری اوسنۍ عامې ژبي.

دا طبقه بندي د هغه طبقه بندي پراساس ده چې د بییر کلاس * له خوا کارول کیږي.

لرغونې ارامي

لرغونی ارامی برخه له 13 پیړیو څخه ډیر وخت نیسي. دا اوږده موده غوره شوې وه ځکه چې پدې کې ټول آرامي ډولونه شامل دي چې اوس په بشپړه توګه له منځه تللي دي. د زوړ آرامي دوره په ښکاره ډول د 500 BC په شاوخوا کې پای ته رسیږي، کله چې زوړ ارامیک (د آرامي خلکو ژبه) سلطنت آرامي (د ځواکمنو سلطنتونو ژبه) ته لاره هواره کړه. د زاړه آرامي ډیری ژبي هغه وخت شهرت ته ورسید کله چې یوناني په سیمه کې د ځواک د ژبې په توګه د آرامي ځای په ځای کړ.

ډیری لاسوندونه چې د دې ژبې د کارونې لومړنۍ بېلګې په ګوته کوي چې د 10 پېړۍ BC پورې تاریخ لري. دا نسخه اکثره د ارامی ښار-دولتونو ترمنځ ډیپلوماټیک اسناد دی. داسې ښکاري چې په دې وخت کې آرامي ليکدود د فينيقي ليکدود پر بنسټ ولاړ دی او په لیکل شوې ژبه کې یو ځانګړی یووالی لیدل کيږي. ښایي د ارام په ختیځو سیمو کې له څه مودې وروسته د هغه وخت د اړتیاوو د پوره کولو لپاره یو بشپړ رسم الخط ځای پرځای شو.

پخوانۍ لرغونې ارامي

د 935 او 967 مخزېږديزو ترمنځ Tigletpilser II آرامي د اسوري ژبه او د هغه امپراتورۍ ژبه شوه.

د 700 مخزېږديز کال راهيسې دا ژبه په ډېرو ځايونو کې خپره شوه مګر خپل يووالی يې له لاسه ورکړ. په میسوپوتامیا ، بابل ، فینیشیا او مصر کې بېلابېلې ژبې څرګندې شوې. په هرصورت، اکاډیان په اسور کې آرامي نفوذ وکړ او بیا بابلیان راغلل. لکه څنګه چې په 2 پاچاهانو 18:26 کې ثبت شوي ، د یهودي پاچا حزقیاه په آرامي کې د اسوري ډیپلوماټانو سره خبرې وکړې ترڅو عام خلک پوه نشي. شاوخوا 600 B.C. د کنعان پاچا ایم، د مصر پاچا فرعون ته خپل لیک په آرامي ژبه لیکي.

دېیر لرغونی ارامی

نور نومونه: سلطنت ارامیک، امپیریل ارامیک، اچمینید ارامیک، رسمي آرامي، مقدس ارامیک.

کلډین یا "کلډیان ارامیک" د آرامي لپاره عمومي اصطلاح وه چې د بابل په کلډین سلطنت کې کارول کیږي. دا اصطلاح سپېڅلې ارامي ژبې ته اشاره کولو لپاره کارول کېده، چې په وروستیو کې لیکل شوي. دا باید د عصري کلډین "نیو-ارامیک" ژبې سره مغشوشه نه شي.

شاهي ارامي

امپریال ارامیک

د 500 مخزېږديز کال په شاوخوا کې م. داريوش I ارامي ژبه د آخمینيډ فارس امپراتورۍ د لویدیځې نیمې رسمي ژبې په توګه غوره کړه. په ورته وخت کې، د آرامي لیکلو سیسټم، چې تر هغه وخته پورې یوازې د ببیروش په ستر ستراپي کې کارول کیده، د لوی آخمینیډ هیواد کې د مختلفو ژبو سره د ټولو ساتراپيانو ترمنځ د لیکلو اړیکو وسیله شوه. د بابلیانو پاچاهانو لا تر اوسه د خپلو ډیرو کارونو لپاره د ختیځ آرامي محلي ژبي کارولې، مګر د داريوش قوماندې د آرامي ژبې بنسټونه پیاوړي او پیاوړي کړل. نوی سلطنت آرامی په لویه کچه معیاري شوی و. د هغې سکریپټ د تاریخي ریښو پر بنسټ د خبرې شوي ژبو په پرتله ډیر و. دغه راز پر دې ژبه د لرغونې فارسي ژبې ناڅرګندو اغېزو هم دا روښانه او انعطاف منلی دی. د سلطنت آرامي ځینې وختونه د رسمي آرامي یا مقدس آرامي په توګه ویل کیږي. پیړۍ وروسته د Achaemenid کورنۍ له سقوط وروسته (په 331 مخزېږديز کال کې) AD)، شاهي ارامي چې داريوس رسماً تراوسه هم د سيمې ګډه ژبه وه.

ارامي سپېڅلې ارامي ژبه ده چې د عبراني کتابونو په څلورو جلا برخو کې موندل شوې ده:

اصطلاح " Achaemenid Aramaic " د سلطنت د ارامي د تشرېح کولو لپاره په کاريږي. ډېری وختونه، د آرامي کارولو وخت د داريوش د واکمنۍ له پیل څخه (له 500 BC څخه) دی. m) په 331 BC کې د اچیمینید کورنۍ له سقوط څخه شاوخوا یوه پیړۍ پورې. م. هغوی پوهېږي. ډیری اسناد چې د دې ډول آرامۍ شتون ثابتوي په مصر او په ځانګړې توګه په ایلفینټین کې موندل شوي. په دغو اسنادو کې تر ټولو مشهور کتاب د احقر د حکمت کتاب دی، چې په هغه کې افوریزمونه او لارښوونې کلمې شاملې دي او په انداز کې د متلونو انجیل ته ورته دی. Achaemenid Aramaic د نورو آرامي ډولونو سره ډیر ورته دی او د لیکل شوي مثالونو موندل خورا ګران دي. یوازې د محتاط ازموینې سره يو څوک کولی شي د محلي ژبې څخه د پور کلمه ومومي.

د آخمینیانو وروسته آرامي

د سکندر یوه سکه چې په ارامي ژبه لیکل شوې ده.

د الګساندر( مقدوني سکندر ) فتوحات په چټکۍ سره د آرامي ژبې او ادب بشپړتیا له منځه نه وړي. هماغه ارامي ژبه چې په پنځمه ميلادي پېړۍ کې کارول کېده، د دويمې پېړۍ په پيل کې موندل کېږي. د دوی د واکمنۍ له پیل راهیسې، سیلوسیډ په سوریه او میسوپوتامیا کې د دوی په خاوره کې د یونان کارولو ته اړ کړ. دا په دریمه پیړۍ کې وه چې آرامي په مصر او سوریه کې یونان ته لاره هواره کړه. په هرصورت، آرامي ژبه وتوانېده چې د اچمینیډز څخه وروسته خپلې ودې ته دوام ورکړي او د سوریې د صحرا له لارې له یهودو څخه عربستان او پارتیا ته لاره پیدا کړي. د ارامي سلطنت د دوامداره کارول د هیلینیسټ ضد احساساتو نښه وه.

په 300 BC کې د هند د پاچا اشوکا لخوا دوه ژبی (یوناني او آرامي) لیکنه.

مقدس ارامیک یوه هایبرډ (ګډوله ) ژبه ده. په مقدس ارامي ژبه کې ځینې متنونه شاید په بابل او د یهودانو په خاوره کې د اچمینیډ سلطنت له زوال دمخه څرګند شوي وي. د Seleucid دورې په جریان کې، د یهودانو احتجاج پروپاګند په آرامۍ کې د ډینیل کتاب رامینځته کولو المل شو. دا کیسې شاید په پیل کې شفاهي وې. دا مسله کیدای شي په یوناني سیپټوګینټ او مسورین متن کې د ډینیل د مختلفو ټولګو د شتون یو لامل وي، کوم چې د عبراني ژبې څخه د آرامي اغیزې په ګوته کوي.

• د عزرا کتاب | د عزرا 4: 8 څخه تر 6: 18 او 7:12 څخه تر 26 --- په بیت المقدس کې د معبد د بیارغونې په اړه د اکیمینید دورې (5 مه مخزېږديزه پېړۍ ) اسناد.
• د ډینیل کتاب | ډینیل b2: 4 څخه تر 7:28 --- پنځه دولت ضد کیسې او یو غمجن عکس.
• د يرمياه کتاب
• پیدایښت 31:47--- په عبراني کې د ځایی نوم ژباړه

د نوي عهد نامې یوناني ډیری غیر یوناني "سیمیټیک" کلمې ساتلي دي، په شمول د سیمیټیک کلمو املا:

د هاسمونین آرامي ژبه د اکیمینید دورې وروسته په فرعي ګروپ کې ده، کوم چې په حقیقت کې د یهودي هاسمونیانو رسمي ژبه ده (142-37 BC). مستې دې ژبې د قمران متنونو په سپېڅلې آرامي ژبه اغیزه کړې او د انجیل پرته د نورو مذهبي متنونو اصلي ژبه وه. د عبراني صحیفو ژباړه په آرامي، تورګم، په اصل کې په هاسمونین ژبه کې وه. د هسمونيانو په قولونو کې هم د مشنه او توصيفه يادونه شوې ده، خو د متن او متن له مخې يې بدلونونه راغلي دي. د دې ژبې لیکنه د اچين د ارامي ژبې ليکدود سره خورا توپير لري، په دې لیکنه کې د کلمو د ایتمولوژیکي بڼو کارولو پرځای د کلمو په لیکلو ټینګار شوی چې تلفظ کیږي.

د بابلیون تورګوم په حقیقت کې د اکیمینید دورې وروسته وروستنۍ ژبه ده، چې په رسمي تورګومونو، تورګم انکلوس|ترګم انکلوس او تورګم جوناتن کې موندل کیږي. د هاسمونین تورګم په دویمه یا دریمه پیړۍ کې بابل ته ورسید. بیا دوی د وخت د بابلیون ژبو سره سم بدل شول او د معیاري تورګوم ژبه راپورته شوه. دا ترکیب په حقیقت کې د یهودي بابل ادبياتو بنسټ جوړ کړ.

په 11 مه پېړۍ کې د تورات آرامي ژباړه.

د ګیلیلین تورګومیک د بابلیون تورګوم سره ورته دی؛ او په حقیقت کې، دا د ګالیلین تلفظ سره د حسمونی ادب ترکیب دی. د هاسمونین تورګم په دوهمه پیړۍ کې ګیلیلي ته لاره وموندله او د ګیلیلین په ژبه کې د ځایی کارونې لپاره د دې مطابق تطابق او تعدیل شو. د ګالیلین تورګم کارونه هیڅکله مستند کار نه دی ګڼل شوی، او اسناد ښیي چې هرکله چې اړتیا وه په متن کې اصالحات شوي. د 11 پیړۍ څخه وروسته، کله چې د بابلیون تورګم کینونیکي بڼه شوه، د ګیلیلین نسخه د هغې لخوا خورا اغیزمنه شوه.

د بابلي ارامي ژبه له درېيمې ميلادي پېړۍ راهيسې کارول کېږي. دا ژبه په حقیقت کې د بابل د شخصي اسنادو ژبه وه او د شلمې پیړۍ راهیسې دا په آرامي ژبه کې د ټولو یهودانو شخصي اسنادو ژبه یا تلفظ دی. دا ډیالوګ په حقیقت کې د یو څو بدلونونو سره د هاسمونین اساس دی. دا ښايي ځکه وي چې په BDA کې ډیری اسناد قانوني اسناد وو او له همدې امله د دوی ژبه باید ټولې یهودي ټولنې ته د منلو وړ وي، او هاسمونین په حقیقت کې یو زوړ معیار و چې د پام وړ و.

نباتیان آرامي په حقیقت کې د عربي پاچا پيترا ژبه ده. په دې سلطنت کې د اردن سیند ختیځ څنډه، د سینا ټاپو وزمه او شمالي عربستان شامل دي. شاید دا د کاروان سوداګرۍ اهمیت له امله و چې نباتیانو د زاړه شمالي عربي په پرتله آرامي کارولو ته ترجیح ورکړه. دا ژبه د Achaemenid ژبې پر بنسټ ولاړه ده چې د عربي څخه لږ نفوذ لري. 'l' اکثرا په 'n' بدلیږي او ځینې کلمې د ژبې څخه پور اخیستل کیږي. د دې سلطنت له لومړیو برخو څخه د ناباتاین آرامي نسخې شتون لري، مګر ډیری یې د لومړيو څلورو پیړیو څخه دي. د دې ژبې لیکل د مات شوي الفبا څخه کار اخلي، چې په حقیقت کې د عربي الفبا پیژندنه او پیل دی . د عربي ژبې د پورونو شمېر د پېړيو په اوږدو کې زيات شو، تر دې چې په څلورمه پېړۍ کې په عربي ژبه کې مدغم شو.

پالميرين ارامي په اصل کې د آرامي ژبې یوه ژبه ده چې د سوریې په دښته کې د پالمیرا په ښار کې د 44 مخزېږديز څخه تر 274 میلادي کال پورې کارول کېده. د دې ژبې په لیکلو کې د ګردي الفبا کارول کیده، چې وروسته په مات شوي غښتلې الفبا بدله شوه. د نباتیان په څېر، د پالمیریانو ژبه هم د عربي څخه اغېزمنه وه، مګر دا اغېیزه د پالمیریانو په قضیه کې کمه وه.

ارساکيد ارامي د پارتیان امپراتورۍ رسمي امپراتوري ژبه وه (247 مخزېږديز – 224 زېږديز کال او د آخمینیډ وروسته نورو ژبو په پرتله، دا د داريوش I دودونه درلودل. په هرصورت، د وخت په تیریدو سره، دا ژبه د معاصر ویل شوي آرامي، ګرجستاني او فارسي له خوا اغېزمنه شوه. د پارسي ژبو ساسانیانو له خوا د پارتیا له فتحې وروسته، ارسیدانو په نوې رسمي ژبه ډېره اغېزه وکړه.

لرغونې ختیځه ارامي ژبه

د روحونو لپاره جادو جال

په وروستۍ برخه کې ذکر شوي ژبي ټول د اچمینید سلطنت د آرامي کورنۍ څخه دي. په هرصورت، د وروستي لرغوني آرامي مختلف سیمه ایزو ژبو د نورو ژبو تر څنګ د ساده او ویلو ژبو په توګه شتون درلود. د دې ژبو د شتون لومړنی شواهد یوازې د هغه نفوذ له لارې موندل کیدی شي چې دوی د معیاري ژبو په نومونو او کلمو کې درلودل. مګر دا په دوهمه پیړۍ کې د BC په وخت کې وه چې دا ډیالوګونه په لیکلو ژبو بدل شول. دا ټولې ژبې د آرامي ژبې یو ډول استازیتوب کوي چې د سلطنت آرامي سره هیڅ تړاو نلري او د میسوپوتامیا، بابیلونیا او ختیځ، یهودو، سوریې او لویدیځ ترمنځ ښکاره توپیر ښیې.

په ختیځ کې، د پالمیرا ارامیک او ارساکیډ آرامي ژبو په سیمه ایزو ژبو کې یوځای شوي، داسې ژبې یې رامینځته کړې چې ریښې یې د سلطنت آرامي او سیمه ایز ارامیک کې وې. کلونه وروسته، د منډیان مذهب، منډیان ژبه کې د لمانځه په ژبه Arsacids شو. د دې ژبې ويونکي اوس هم د عراق په ځينو برخو او خوزستان (ايران) کې ژوند کوي او په دې ژبه خبرې کوي.

د ایسرون د حکومت په سیمه کې چې مرکز ایډیسا، میسوپوتامیا | ایډیسا کې موقعیت لري، چې په 132 BCE کې تاسیس شوی، د سریاک سیمه ایزه ژبه | زوړ سریاک د رسمي ژبې په توګه غوره شوی. دا په ختیځ مدیترانې کې د دجلې د سیمې په پورتنیو برخو کې وه، چې آرامي ژبه وده کړې، چې شواهد یې په هاترا، اسوریه او تور عبدین کې موندل کیږي. تاتیان ، د دیاتسرون د تعلیماتو لیکوال، له آشور څخه راغلی او شاید خپل کار یې په ختیځ میسوپوتامیا کې په 172 CE کې لیکلی، نه په سوریه یا یونان کې. په بابل کې، د زوړ بابلیانو سیمه ایزه ژبه . 70 CE)). د یهودي ټولنو کارول. ژبه په چټکۍ سره د بابل آرامي او بابلیون تورګم لخوا اغیزمنه شوه.

زړه لوېديځه ارامي

په لوېديځ کې سيمه ييزو اريايي ژبو هم هماغه کيسه درلوده چې په ختيځ کې له دغو ژبو سره پېښېده. دوی په اسانۍ سره د سلطنت د ختیځ او آرامي ژبو څخه توپیر کیدی شي. په دې سیمو کې، آرامي د کنعاني ژبو سره یوځای کارول کیده، او یو څه وخت وروسته په 1st پیړۍ کې، دا د فونیشین ځای نیسي. ارامي هم د څلورمې پیړۍ په لومړیو کې د ویل شوي ژبې په توګه عبراني ځای په ځای کړه.

ډیری شواهد د پخوانۍ غربي آرامي ژبې څخه پاتې دي چې په یهودي ټولنو کې کارول کیده او د زاړه یهودي فلسطین په نوم یادیږي؛ ترټولو زوړ مثال د ختیځ اردن زوړ دی، چې شاید د کسارا فیلیپي سیمې څخه راغلی وي. دا ژبه د اناچ په تر ټولو زاړه نسخه کې (شاوخوا 170 BC) کارول شوې ده. په ژبه کې بل ځانګړی پړاو په دوهمه پیړۍ کې دی او د زوړ یهودي په نوم یادیږي. مثالونه په لاسوندونو او شخصي لیکونو کې موندل کیدی شي، په تلمود کې نقلونه، او د قمران رسیدونه. د جوزفس اول لخوا لیکل شوی کتاب "د یهودي جنګ" چې نور نشته، هم په لرغونې یهودي ژبه لیکل شوی.

هغه کافرې ډلې چې په لومړۍ پیړۍ کې د اردن په ختیځ کې اوسیدلې هم د ختیځ اردن زاړه ژبو خبرې کولې. دا لغاتونه وروسته د پخوانۍ کفري فلسطیني ژبي په نوم یادیدل. او د هغې رسم الخط هم مات شوی او د پخوانۍ سرچینې سره ورته والی لري. پخوانۍ عیسوي فلسطیني ژبي ښايي له همدې کافري ژبي څخه را منځته شوي وي. دا ژبه شاید د ختیځ آرامي د ځینو تمایلاتو تر شا وه چې په زاړه ختیځ سوریایي تعلیماتو کې لیدل کیږي ( پشیتا وګورئ).

د عیسی عليه السلام په وخت کې ژبې

د عیسی (ع) د ژوند په وخت کې، د مسیح څخه وروسته په لومړۍ پیړۍ کې، د روم په دوره کې د اسراییلو له وخت څخه، داسې انګیرل کیږي چې یهودان په عبراني ژبه # کلاسیک عبراني | دوی په عبراني او آرامي خبرې کولې. برسېره پر دې، Queneic يوناني ژبه د روميانو لخوا د دولت او سوداګرۍ په ډګر کې کارول شوې، او دا د هغو کسانو لخوا د پوهېدو او پوهېدو وړ وه چې د ښاري نفوذ ساحه درلوده. لاتین د روم په اردو کې ویل کیده، مګر دا د هغې په ژبني لید باندې تقریبا هیڅ اغیزه نه درلوده.

د هاسمونيانو او بابليانو پر رسمي بنسټ پر ادبي آرامي ژبو سربېره، یو شمیر ویل شوي آرامي ژبې هم شتون لري. اوه آرامی ژبی # دیر لرغونی لویدیځ آرامی لویدیځ ارامی د عیسی په وخت کې د اسراییلو د ځمکې په شاوخوا کې شتون درلود. که څه هم دا ژبي له یو بل څخه جلا او جلا وې، خو د هر یوه ویونکي کولای شي په نورو ژبو هم پوه شي. لرغونی یهودیان د یروشلم او یهودو واکمنه ژبه وه. د دې ګیډي په سیمه کې Ingedi، د یهودا د سویل ختیځ ژبو رواج و. سامري هم خپله سامري-اراميک ژبه درلوده، په کوم کې چې تلفظونه 'he (حرف)|he'، ' الگو:Semxlit ' 'ayin|'ayin' د 'aleph (خط) | aleph' په توګه تلفظ شوي. د ګیلیلي ارامي ژبه، د عیسی اصلي ژبه، یوازې د یو څو ځایونو له نومونو څخه پیژندل کیدی شي، د ټراګومیک ګیلیل په اړه د هغې اغیزې، یو شمیر ربینیک ادبي اثار، او یو لږ شمیر شخصي لیکونه. په ښکاره ډول، دا بولۍ ځینې ځانګړي او ځانګړي ځانګړتیاوې لري: مرکب سرونه هیڅکله په ساده سرونو نه بدلیږي. په ختیځ اردن کې، د ختیځ اردن مختلف ژبو خبرې کیدلې. د دمشق ارامی (اکثرا د عصري لویدیځ آرامي څخه اخیستل شوی)، د دمشق په سیمه او د لبنان ضد غرونو لړۍ کې کارول کیده. په نهایت کې، د الیپو په شمال کې، د اورینټیس آرامي لوېدیځو ژبو شتون درلود.

دا درې ژبې، په ځانګړې توګه عبراني او آرامي، یو پر بل اغیزه وکړه. عبراني کلمې په یهودي آرامي کې داخلې شوې (البته چې ډیری دا کلمې ځانګړي مذهبي کلمې وې، مګر یو شمیر د کلمو کلمې لکه الگو:Semxlit ' لرګی' (د لرګي په معنی) هم له عبراني څخه یهودي آرامي ته داخل شوي. د دې کیسه عکس په عبراني ژبه کې د آرامي کلمو داخلېدل هم پېښ شول (د ارامي ژبې نفوذ په عبراني ژبه کې د مالمون په څېر د کلمو په داخلېدو پورې محدود نه و، بلکې په عبراني ژبه کې د ارامي کلمو د کارولو لاره هم عام شوه. د مثال په توګه، rā'ûi ، 'لیدل'، د 'ښکاره' په معنی 'قیمتي' معنی لري، د آرامي الگو:Semxlit څخه د پور اخیستلو یو ډول دی، چې معنی یې لیدل کیږي او ارزښت لري.

دریمه زېږديزه پېړۍ د لرغونې او منځنۍ ارامي ترمنځ سرحدی دوره ګڼل کیږی. په دې پیړۍ کې، ډیری آرامۍ ژبې او ډیالوګونه په تدریج سره بدل شول. د امپراطوري ارامي جانشینان نور ژوندۍ ژبې نه وې، او ختیځې او لویدیځې سیمه ییزې ژبې د زمانې نوی او اړین ادب جوړ کړ. د ډیری لرغونو آرامي ژبو برعکس، د منځني آرامي لغتونو او ګرامر په اړه ډیر معلومات شتون لري.

• په دې ژبه کې ځینې کلمې آرامي دي. لکه طلیته (ταλιθα). کوم چې د الگو:Semxlit (مارک 5:41).
• نورې کلمې کیدای شي عبراني یا آرامي وي، لکه Rabbounei (Ραββουνει)، چې په دواړو ژبو کې د "زما ښوونکی/مشر/ماسټر" معنی لري. (جان 16:20).
• د 2004 فلم "د کریسټ مصیبت" په آرامۍ کې د ډیری ډیالوګونو د ډراماتیک کارونې لپاره د پام وړ دی ، په ځانګړي توګه لکه څنګه چې دا د یو او یوازینی ښوونکي ویلیم فالکو لخوا په بنسټیز ډول بدل شوی و. په هرصورت، دا ژبه د معاصر آرامي ویناوالو لپاره پیچلې، مصنوعي او نا معلومه ښکاري.

منځنۍ ارامي

د څلورمې پیړۍ د روایاتو او اسنادو له مخې، آرامي ژبه د سامریانو د ډلې لومړنۍ ژبه ده. د دې ژبي کلاسیک تلفظ د هغه شکل پراساس دی چې په لسمه پیړۍ کې کارول شوی.

منځني ختیځ ارامي

تر نن ورځې پورې یوازې دوه د منځني ختیځ آرامي ژبې ژوندي پاتې دي. د دې سیمې په شمال کې، زوړ سریاک په منځني سریاک بدل شو. په سویل کې، د زاړه بابل یهودي ژبه د منځني بابل یهودي شوه. د ارسید د اکامینیا وروسته ژبه د نوي مانډایک ژبې بنسټ کېښودل شو.

منځنی سریاک

په نهمه پېړۍ کې سریاني ليکدود

منځنۍ سریاني تر نن ورځې پورې د سوریایي عیسویانو کلاسیک، ادبي او دعا ژبه وه . د دې ژبې طلايي دوره له څلورمې تر شپږمې پېړۍ پورې اړه لري. دا کورس په دې ژبه کې د انجیل له ژباړې سره پیل شو: پشیتا او د افراییم سوري ځواکمن شعر. منځنی سریاک، د خپلو پخوانیو برعکس، په بشپړه توګه عیسوی ژبه ده. که څه هم په هغه وخت کې دا ژبه په ختیځ کې د کلیسا په اړه د بازنطین مشرتابه د مخالفینو ژبه وه. د مذهبي مشنریانو فعالیتونه د دې لامل شول چې سوریایي ژبه د فارس ، هند او چین خاورې ته انتقال شي.

یهودي منځنی بابلیون آرامي

منځنی بابلیون هغه ژبه ده چې په بابل کې د یهودي لیکوالانو لخوا د څلورمې څخه تر 11 پیړۍ پورې کارول کیږي. دا ژبه په عمده توګه د بابلیون تالمود (په اوومه پیړۍ کې بشپړه شوې) او د تالمودیک وروسته ادبیاتو (جیونیک) سره پیژندل کیدی شي ، کوم چې د بابلی یهودیت ترټولو مهم کلتوري لاسته راوړنې دي. د دې ژبې ترټولو مهمې لیکنې سرچینې په زرګونو آرامي جادو کڅوړې دي چې په یهودي رسم الخط کې لیکل شوي.

مندايي ژبه

"د نورو مالوماتو لپاره، د منډیان ژبې ته مراجعه وکړئ. مانډیان د یهودي بابلیانو آرامي ته ورته یوه ژبه ده، که څه هم مانډیان په ژبني او کلتوري لحاظ د یهودي بابلیانو څخه توپیر لري. کلاسیک مانډیان هغه ژبه ده چې د مانډیان مذهبي ادبیات پکې لیکل شوي. د دې ژبې یو ځانګړی ځانګړتیا د هغې خورا فونیټیک املا دی.

آرامي منځني ختیځ

لرغوني لويديځ ارامي ژبي د يهودو منځني فلسطيني (په عبراني رسم الخط کې)، سامري آرامي (په لرغوني فونيشي رسم الخط کې) او عيسوي فلسطيني (مات شوي سوريايي رسم الخط ) سره يو ځای شوي دي. د دې دریو ژبو څخه، یوازې د منځني فلسطین یهودي د لیکلې ژبې په توګه ژوندي پاتې دي.

د فلسطین منځنی یهودی آرامی

په 135 کې، د بار کوکبا له پاڅون وروسته، ډیری یهودي مشران چې له بیت المقدس څخه شړل شوي وو، ګیلیل ته لاړل. په دې توګه، د ګیلیلي ژبه له ناڅرګندتیا څخه آزاده شوه او په لویدیځ کې د یهودانو ترمنځ معیاري ژبه شوه. دا ژبه نه یوازې په ګیلیل کې، بلکې په شاوخوا سیمو کې هم ویل کیده. دا بولۍ د فلسطین تلمود (په پنځمه پیړۍ کې رامینځته شوې)، د فلسطین تورګومیم (د یهودیانو آرامي نسخې) او مدراشیم (د انجیل تعلیمات او تبصرې) ژبني اساس دی. معیاري غږ چې د انجیل عبراني ته راجع کیږي، د تبریایي سیسټم ( 10 پیړۍ ) د یهودا د منځني فلسطیني ژبو ویناوالو لخوا رامینځته شوی. له همدې امله، د کلاسیک عبراني غږونو تولید، چې د دې وخت د عبراني استازیتوب کوي، د دې آرامي ژبې معاصر تلفظ استازیتوب کوي.

منځنۍ یهودا، چې د لرغونې یهودا یوه څانګه ګڼل کیږي، اوس یوه غالبه او عامه ژبه نه ده او یوازې په سویلي یهودا کې کارول کیده (د انګادي متنوع بولۍ په دې دوره کې دوام درلود). همدارنګه، د منځني ختیځ اردن د لرغوني ختیځ اردن د کوچنیو ژبو په توګه شتون لري. د دورا یوروپاس په کنیسه کې موندل شوي لیکونه په ختیځ منځني اردن یا منځني اردن کې لیکل شوي.

سامري ارامي

د شواهدو پر بنسټ دا ثابته شوې ده چې غربي ارامي عیسوي ژبه په شپږمه پېړۍ کې مشهوره وه، خو د دې ژبې ظهور حتی له هغه وخت څخه دوه پېړۍ مخکې هم کېږي. دا ژبه پخپله د لرغوني عیسوي فلسطین څخه سرچینه اخلي. مګر د هغې لیکل شوي نښې د ابتدايي منځني سریاک پر بنسټ ولاړې وې، کوم چې د یونان لخوا هم خورا اغیزمن و. که څه هم د عیسی مسیح کلمه په آرامي ژبه کې په آرامي ژبه کې د Yesû` په توګه لیکل شوې، په فلسطیني عیسوي کې یې لیکل شوې بڼه Yesûs ده.

فلسطیني عیسوي ارامي

معاصر ختیځ ارامیک په مختلفو ژبو او ژبو کې لیدل کیدی شي. د یهودیانو، عیسویانو او مسلمانانو لخوا کارول شوي د آرامي ژبې ترمنځ خورا توپیر شتون لري.

نوې ارامي ژبه

نن ورځ، له 400,000 څخه ډیر خلک په آرامۍ خبرې کوي. د دې ژبې په ويونکو کې يهودان، مسيحي، مسلمان او مانديان هم شته چې په لرې پرتو سيمو کې ژوند کوي او خپل دودونه د چاپي خپرونو او نن ورځ د برېښنايي رسنيو له لارې ساتي. د معاصر آرامي (یا "نیو-ارامیک") ژبو پوهیدل د پخوا په پرتله خورا ستونزمن او ستړي شوي دي. وروستي دوه سوه کاله د آرامي ویناوالو لپاره ښه وخت نه و. هغه بې ثباتي او بې ثباتي چې په منځني ختیځ کې سیوري لري د آرامي ویناوالو د بې ځایه کیدو او ځپلو لامل شوی دی. د 1915 کال د آرامی ژبو عیسویانو لپاره ځانګړی اهمیت درلود: تش په نامه د اسوریانو نسل وژنه ( سیفو / سایپا ؛ په سوریه کې "توره") ترسره شوه؛ د هغه وخت په جریان کې، ټولې عیسویان ډلې ( آشوریان ، ارمنیان او نور) چې د ترکیې په ختیځ کې اوسیدل، د قانوني تعقیب سره مخ شوي، چې د عثماني امپراتورۍ پای او سقوط نښه وه. د آرامي ژبو یهودانو لپاره، 1950 کال یو مهم ټکی و: د اسراییل نوي تاسیس شوي دولت ډیری آرامي خبرې کونکي یهودیان جذب کړل، او دا یهودیان هلته مهاجر شول. په هرصورت، اسراییلو ته مهاجرت د دې لامل شوی چې عصري عبراني د مهاجرینو د ماشومانو په مینځ کې د یهودي نو-ارامیک ځای ونیسي. داسې بریښي چې ډیری یهودي ژبې به له مینځه ویسي، او دا ناپاکتیا خورا نږدې ده.

معاصر ختیځه ارامي

عیسوي ژبې اکثرا د معاصر سریاک (یا نو سریاک، په ځانګړې توګه کله چې د دوی ادبیاتو ته اشاره کوي) ویل کیږي. ځکه ډېرې سيمې د منځني سوريايي مذهبي ژبې او ادب تر اغېز لاندې وې. په هرصورت، د دې ژبې ریښې هم د ډیری محلي آرامي ژبو سره تړاو لري چې په تیرو وختونو کې لیکل شوي بڼه نه درلوده، او دا نشي ویل کیدی چې دوی یوازې د سریاک افرایمي ژبې مستقیم پلرونه وو.

همدارنګه په نورو ځایونو کې؛ لکه د موصل په څېر، د ورته مذهب په دوو ټولنو کې کارول شوي لغاتونه یوازې تر هغه حد پورې ورته دي چې د دوی د ویناوالو ترمنځ خبرې اترې ممکن وي.

معاصر لویدیځ سریاک (کوم چې د لویدیځ نو-ارامیک او ختیځ نوو سریاک ترمنځ نیمه لاره ده او د نو مرکزي آرامیک په نوم هم یادیږي) معمولا د توریو لخوا استازیتوب کیږي، کوم چې د تور عبدین ژبه ده. په دې اړوند یوه ژبه چې د مهسو ژبه بلل کیږي، په دې وروستیو کې ورکه شوې ده.

شرقي عیسوي ژبې (عصري ختیځ سریاک یا ختیځ نو-ارامیک) هم د "سورز" یا "سورت" په نوم یادیږي. په ځینو مواردو کې دوی ته " اسوریان " یا " کلدیان " هم ویل کیږي؛ البته، دا نومونه د ټولو ویناوالو لخوا نه منل کیږي. د دې ژبې ټولې مختلفې ژبې د خپلو ویونکو لپاره د پوهیدو وړ ندي. د ختیځ سوريايي ټولنې اکثراً یا د کلډین کاتولیک یا ختیځ اسوریان دي.

معاصر یهودو-ارامیک ژبې اکثرا په اسراییلو کې ویل کیږي، او ډېری یې د ورکېدو په درشل کې دي (زاړه او زاړه ویناوال نوي نسل ته ژبه نه لېږدوي). د یهودي ژبو، چې د هغو ټولنو څخه سرچینه اخیستې چې یو وخت د ارمیا او موصل جھیل ترمنځ ژوند کاوه، یو بل ته په بشپړه توګه د پوهیدو وړ نه دي. په ځینو ځایونو کې، لکه ارمیا ، عیسویان او یهودیان په ورته ګاونډ کې د عصري ختیځ آرامۍ مختلفې ژبې کاروي، چې یو بل ته د پوهیدو وړ ندي.

د دې ژبې يو پاتې برخه د لشان دیدان په نامه یادیږي هم په اوس وختونو کې د ایران په شمال لوېدیځ کې ویل کېده چې اوس له منځه تللې ده.

د لږ زغم سره، موږ کولی شو ووایو چې د لویدیځ آرامۍ هیڅ نښه نشته. دا ژبه د سوریې د معلولا په عیسویانو کلي او د سوریې د بخا جبل الدین د مسلمانانو په کلیو کې د لبنان ضد او همدارنګه د ځینو خلکو له خوا ويل کيږي چې له دې سيمو څخه سوریې او د سوریې نورو لویو ښارونو ته کډوال شوي دي. دا ټول معاصر غربي آرامي ويونکي په عربي او روانۍ خبرې کوي چې د دې سیمو لومړنۍ ژبه ګرځېدلې ده.

د ایران په خوزستان ولایت کې د منډیانو لږ شمېر ژوند کوي چې په عصري مانډیاني ژبې خبرې کوي، چې د نورو آرامي ژبو څخه په بشپړه توګه توپیر لري.

معاصره لوېدیځه آرامي

آرامي، د نورو يهودي ژبو په څېر د سورونو درې ډلې لري:

غږونه

د آرامي ژبو هر یو خپل تلفظ لري، او دا د دې بحث له دايرې څخه بهر ده چې دا ټولې ځانګړتیاوې په تفصیل سره بیان کړي. ارامیک فونولوژیکي کمونونه لري چې له 25 څخه تر 40 پورې ځانګړي فونیمونه لري. په عموم کې، زړې ژبې د نوي ډیالوګونو په پرتله په فونیټیک سیسټم کې بډایه دي. په ځانګړې توګه، د ځينو معاصرو يهودي ارامي په تلفظ کې، دوی د "ټینګار" کنسوننټونو سیټ نلري. نورو ژبو دا تلفظونه د ګاونډیو ژبو له نښو او سمبولونو څخه اخیستي دي، په ځانګړې توګه عربي ، اذربایجان ، کوردي ، فارسي او ترکي .

سُرونه

Open Vowel بنسټیز خلاص سور یو پراخ مخکی نیم خلاص سر دی (لنډ "a"، لکه څنګه چې په انګلیسي کلمه کې په لومړي سر کې 'batter'، نړیوال فونیټیک الفبا: [a] ). دا معمولا یو شاته سیال لري (یو اوږد "a"، لکه د پلار په کلمه کې "a" IPA: IPA| IPA : IPA| [ɔ].)، او یو مخکی مقابل (لنډ "e" په څیر. د سر کلمه، IPA : IPA| [ɔ]) په مختلفو ژبو کې د دې سرونو تر منځ ډیر مطابقت شتون لري، داسې شواهد او شواهد شتون لري چې د منځني بابل په ژبو کې د لنډ "a" او "لنډ e" ترمنځ توپیر شتون لري. په لويديځ سوريايي ژبو او ښايي په منځني ګيللي کې اوږده "a" د "o" په غږ بدله شوې ده خلاص "e" او شاته "a" اکثراً د الف حروف په کارولو سره ليکل کيږي ( کلونال - خنډ يا 'he' لکه "h" په انګلیسي کې) ښودل شوي.

• خلاص سورونه a
• مختاړي سورونه i
• وروستاړي سرونه "u"

دا واوېل ګروپونه تقريباً ثابت دي، مګر د دوی د هر یو دقیق تولید د دوی د هر یو د کنسوننس حالت پورې اړه لري.

په معاصر آرامي کې، وروستنۍ بڼه خورا محاوره فعاله بڼه ده. په بائبلیکي آرامي کې، وروستۍ بڼه په عملي توګه بې ګټې ده. .

د مخکینۍ کڅوړې اصلي سر "i" اوږد دی (لکه د اړتیا په کلمه کې غږ، IPA : [i] ). دا واول یو مقابل اړخ لري چې د هغې په پرتله لږ څه خلاص دی. اوږد شوی "e"، لکه د café د کلمې په پای کې د واول په څیر IPA : IPA|[e]). دا دواړه واولونه کوچني مقابلونه لري چې د تلفظ په وخت کې خوله ډیر خلاصوي؛ له همدې امله، لنډ تړل شوی واول "e" په ځینو ژبو کې د خلاص "e" سره مطابقت لري. په مخکی تړلی سرونو کې، کنسوننټ "y" معمولا د mater lectionis په توګه کارول کیږي.

(د مثال په توګه، kṯāḇaṯ malkṯâ, 'د ملکې لاس لیک'. 3) 'ټینګار' یا 'ځانګړي' قضیه د اسم دوامداره بڼه ده، چې تقریبا ورته فعالیت لري د قضیې لیک (چې په آرامۍ کې شتون نلري. د بیلګې په توګه., kṯāḇtâ 'په لاس لیکل شوی'). په نهایت کې، ډیزاین موډ خپل ځای نورو ملکیت څرګندونو ته ورکړ او په ډیری ژبو کې د ژبپوهنې نورم په توګه ټینګار شوی حالت غوره شو. ډیری معاصر آرامي ژبي یوازې د تاکید لرونکي حالت کاروي.

ليکدود

• انګلیسي ویکیپیډیا

• نوې سوله

په ارامي کې، فعل شپږ اجتهادونه لري: هغه بدلونونه چې د فعل په ريښه کې واقع کیږي او کیدای شي د eṯkṯeḇ ، 'دا لیکل شوی')، تاکیدونکې کلمه ( katteḇ ،' هغه امر کړی چې (لیکل) ')، حد ( یونیکوډ|aḵteḇ, 'he composed') یا د هغې ترکیب. برسېره پر دې، آرامي ژبه دوه دوره لري: کامل زمانه او نیمګړتیا. په امپریالي ارامي ژبه کې، یو صفت د تاریخي راتلونکي د راجع کولو لپاره کارول کیږي. ښایي، د نورو ژبو څخه د ترلاسه شوي تاثیراتو له امله، منځنۍ آرامي ژبه یو ډول مرکب تناسلي سیسټم رامینځته کړی (د ضمیرونو یا معاون فعلونو سره د فعل شکلونو ترکیب) چې دا یې ممکنه کړې چې کیسې بیان کړي او کیسې بیان کړي چې د ژوند او روح سره ګډې وې.

د آرامي نحوي ترتیب (هغه طریقه چې کلمې د یو بل تر څنګ ځای پرځای شوي) اکثرا فعل - موضوع - اعتراض (VSO) دی. په هرصورت، د سلطنت د آرامي ژبې بڼه (فارسي) د موضوع - څیز-فعل (لکه اکاډیان) وه، چې د پارسي ژبې د نحو یو له اغېزو څخه و.

سرچینې

1. Kṯāḇaṯ malkṯâ - ترټولو زوړ جوړښت: مملوک په پلان کې دی.
2. Kṯāḇtâ d(î)-malkṯâ - دواړه کلمې په زور په حالت کې دي او نسبي فعل d (î) - د دوی ترمنځ د اړیکو ښودلو لپاره اضافه شوی.
3. Kṯāḇtāh d(î)-malkṯâ - دواړه کلمې په زور په مزاج کې دي او پخوانۍ برخه هم کارول کیږي، مګر مملوک ته یو ډول مخکینۍ ضمیمه ضمیمه ورکړل شوې ده (ادبي، 'د هغه لیکنه، له هغې څخه ملکه ده').

اړوندې پوښتنې

• افریقايي- آسیایي ژبې
• سامي ژبې
• ارامي ژبې

نوې آرامي ژبې

• آرامي الفبا
• عبراني الفبا
• منډیک الفبا
• د فینیشین الفبا
• سوریايي الفبا

تاریخي بڼې

• د عزرا کتاب
• د ډینیل کتاب
• تورګوم کتاب
• د تورات تفسیر
• تلمود
• پشیتا
• افرام سوري

• د آرامي لپاره د توکمیز راپور
• Omniglot لیکل شوی آرامی / پروټو - عبراني خاکه
• (آلمانی) Semitisches Tonarchiv: Dokumentgruppe "Aramäisch" - د عصري آرامي ثبتونه
• د یهودي ژبې د څیړنې ویب پاڼه: یهودي ارامیک Archived 2008-05-11 at the Wayback Machine.
• Comprehensive Aramaic Lexicon — په Hebrew Union College, Cincinnati کې
• آرامي لیکسيکون او کنکورډنس — د سیریاک پاشیتا بائبل، په peshitta.org کې (فونټ ډاونلوډ اړین دی)
• ارامي ژبه Yahoo! ګروپ
• [/ http://www.peshitta.org/Interlinear%5Bdead+link%5D NT/Mattai/ch. ۳]