ويکيپېډيا

ارمنیان

ارمنیان (ارمني خلک/ارمني وګړي) په ارمني հայեր) یوه ۱۱ یوولس میلیوني ټولنه ده چې ۳ میلیونه یې په ارمنستان او پاتی نور په نوره نړۍ کې میشت دي.

ارمنیان
Armenians
Հայեր Hayer
Flag of Armenia.svg
ټوله آبادي
۸ میلیون[۱]
هغه سيمې چېرته چې دا قبيله آباده ده
ارمنستان ۳٬۱۴۵٬۳۵۴[۲]
کينډۍ:روسیه ۱٬۱۸۲٬۳۸۸[۳]–۲٬۹۰۰٬۰۰۰[۴]
کينډۍ:United States ۴۸۳٬۳۶۶[۵]–۱٬۵۰۰٬۰۰۰[۶]
 فرانسه ۲۵۰٬۰۰۰[۷]–۷۵۰٬۰۰۰[۸]
کينډۍ:ګرجستان (ابهام‌زدایی) (excl. Abkhazia) ۲۴۸٬۹۲۹[۹]
کينډۍ:سوریه ۱۵۰٬۰۰۰[۱۰]
کينډۍ:هیواد-بیرغ[۱۱] ۱۳۷٬۳۸۰[۱۲]
 ایران ۱۲۰٬۰۰۰[۱۳]
 لبنان ۱۰۰٬۰۰۰[۱۴]
کينډۍ:اوکراین ۱۰۰٬۰۰۰[۱۵]
کينډۍ:ترکیه ۶۰٬۰۰۰[۱۶]
 کاناډا ۵۵٬۷۴۰[۱۷]
کينډۍ:آبخاز[۱۸] ۴۱٬۸۶۴[۱۹]
کينډۍ:د چین منځsee د ارمني وګړو وېش for other regions
ژبې

ارمني

مذهبونه

† مسیحیت
predominantly حواری ارمني کلیسا
minorities: Catholic, Protestant

ارمینیان  یوه قومي ډله ده چې د لوېدیځې اسیا په ارمینیایی لوړو سیمو کې ژوند کوي. ارمینیان د ارمینیا او بالفعل خپلواک «ارتسخ» عمده نفوس جوړوي. د بشپړ یا جزوي ارمینيايي نسب لرونکي شاوخوا پنځه میلیونه کډوال، له اوسنۍ ارمینیا څخه بهر ژوند کوي. اوسمهال د ارمینیايانو تر ټولو لوی نفوس په روسیه، متحده ایالاتو، فرانسه، جورجیا، ایران، المان، اوکراین، لبنان، برازیل او سوریه کې شته. له ایران او پخواني شوروي دولتونو پرته، د اوسمهال ارمينيايي کډوالي په بنسټيز ډول د ارمينيايي نسل وژنې پايله ده. [۲۰][۲۱]

ارمینیایی یوه اندو-اروپایی ژبه ده. دا ژبه د متقابل فهم دوه ویل شوې او لیکل شوې بڼې لري: ختیځه ارمینیایي چې اوسمهال په عمده توګه په ارمینیا، ارتسخ، ایران او پخواني شوروي جمهوریت کې ويونکي لري او لوېدیځه ارمینیایی چې په تاریخي لوېدیځه ارمینیا او د ارمینیایي نسل وژنې وروسته په لومړي سر کې په ارمینیایي کډوالو ټولنو کې کارول کیږي. ارمینیایي بې سارې الفبا توری په ۴۰۵ز کال کې د «میسروپ ماشټوټس» له خوا اختراع شو. [۲۲]

ډیری ارمینیايان د ارمینیایي «اپوستولیک» کلیسا پیروي کوي چې یوه غیر-چلسیډونین عیسوي کلیسا ده، کومه چې د نړۍ تر ټولو پخوانۍ ملي کلیسا هم ده. د عیسی له مړینې ډېر ژر وروسته د هغه د دوه عیسوي شاګردانو هر یو «سينټ تاډیس» او «سنټ بارتولومیو» د هڅو له امله په ارمینیا کې مسيحيت ډېر ژر خپور شو. د څلورمې پیړۍ په لومړیو کې، د ارمينيا سلطنت لومړنی دولت شو چې عیسویت یې د دولتي مذهب په توګه ومانه.  [۲۳][۲۴]

د نوم رېښې سمول

ارمينيا ته د بهرنيانو له خوا د ورکړل شوي نوم لومړی اثبات په شا او خوا شپږمه مخزېږديزه پېړۍ کې شوی. د فارس ستر داریوس لومړي په خپل درې ژبې متن «بهیستون» کې چې تاريخ يې ۵۱۷ مخزېږديز کال ته رسېږي، «اوراشټو» (په بابليونين کې) ته د ارمینیا په توګه اشاره کړې. په یوناني کې «ارمینیوس» هم له شا اوخوا همدې وخت څخه ثابت شوی دی، شونې ده چې دا تر ټولو لرغونې حواله وي چې د «ميليټس» «هيکاټيس» (۴۷۶ مخزېږوديز) ته منسوبه يوه ټوټه ده. تر زېږد له مخه په شاوخوا ۴۰۱ز کال کې یوناني جنرال زینوفون چې په ځینو فارسي سفرونو کې یې دنده ترسره کوله، د ارمینیایی کلیوال ژوند او میلمه پالنې زیات اړخونه بیان کړي.  [۲۵]

ځینې د ارمینیا نوم ته د ژړو د لومړي پړاو دولت ارماني (ارمانوم، ارمي) یا د ژړو وروستي پړاو دولت ارم (شوپریا) سره اړيکه ورکوي. ارمیني، ارتیان د "ارم اوسیدونکي" یا "ارمین هیواد" لپاره د «شوپریا» سیمې ته اشاره کوي چې «وان» جهيل ته نږدې لوېدیځ ته پروت دی. شونې ده چې د «اراتیایي» متنونو آرم قبیله «یورومو» وي، چا چې په دولسمه مخزېږديزه پیړۍ کې له شمال څخه له خپلو متحدینو «موشکي» او «کاسکیانو» سره یو ځای پر اشوریا د یرغل هڅه کړې وه. «اورومو» په څرګند ډول «ساسون» ته څیرمه مېشت شول چې د «ارم» سیمو او  «ارمي» ته نیږدې ځمکو او داخلي «ارومو» ته یې خپل نوم ورکړ. د ارماني د پخواني ځای موقیعت د بحث موضوع ده. ځینو معاصرو څیړونکو دې ته په هماغه عامه سیمه کې ځای ورکړی، لکه «ارامي» چې د نوي «سمسات» سره نږدې ده او وړاندیز یی کړی چې دې سیمه کې لږ تر لږه تر يو بريده لومړي په اندو-اروپايي ژبه غږېدونکي خلک مېشت شوي دي. د ارماني او وروستيو ارمي-شوپريا تر منځ که چېرې اړيکې وي، نه دي مشخصې شوي. سربېره پر دې، له ارمينيايانو سره د دوی اړيکې بې پايلې دي، ځکه نه ده معلومه چې په دې سیمه کې په کومو ژبو خبرې کېدې.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

دا هم اټکل شوې چې د «ایرمینین» ځمکه (په مینني يا ورته نژدې موقعيت لری)، د کومې یادونه چې د مصري فرعون «درېیم تتموس» له خوا په ۱۴۴۶مخزېږديز کې شوې، شونې ده چې اشاره يې ارمينيا ته وي.

ارمینیایان خپل ځان په «هي» يادوي. دا نوم په دودیزه توګه له «هیک» څخه اخیستل شوی چې د ارمینیایانو افسانوي سرپرست او د نوح کودی (د لمسي لمسی) دی، چا چې د «موسیس خوریناټسي» (د خورینا موسی) په باور د بابیلون پاچا «بیل» ته په ۲۴۹۲ مخزېږديز کې ماتې ورکړې وه او د «ارارات» په سیمه کې یې خپل ملت جوړ کړی و. سربېره پر دې دا هم اټکل شوی چې «هي»  نوم د متحد شوي «هیټیټي» مريي شويو دولتونو هایاسا-آزي (۱۶۰۰-۱۲۰۰ مخزېږديز) سره اړیکه لري، یا دا نوم له همدې څخه اخيستل شوی دی. بالاخره، شونې ده چې «هي» ټکی له پروټو اندو-اروپايي ژبې له « póti » (چې معنا يې ده پالونکی يا مالک) ټکي څخه اخستل شوی وي، يا له «*h₂éyos/*áyos » (چې معنا يې ده فلز) څخه اخيستل شوی.. [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

«خوریناټسي» لیکلي چې د «ارمینین» ټکی د «ارمیناک» یا «آرام» (د هایک د نسل) څخه سرچینه اخلي. «خوریناټسي» ارمینیا او ارمینیایانو ته د «هایک» په توګه اشاره کوي (د پورته ياد شوي سرپرست، هایک سره بايد ګډوډ نه کړای شي).

تاريخ سمول

اصليت سمول

په داسې حال کې چې ارمینیایي ژبه د ايندو-اروپايي ژبې په توګه ډلبندي شوې، د اندو-اروپايي ژبې په پراخه کورنۍ کې د هغې ځای پر ځای کول د بحث موضوع ده. تر دې وروستیو پورې، پوهانو باور درلود چې ارمینیایان د یونان او لرغونې مقدونیې سره نږدې تړاو لري. «ایریک پی. هیمپ» د ۲۰۱۲ز کال د اندو-اروپایي کورنۍ په شجره کې د اندو-اروپایی ژبو په فرعي ډله کې ارمینیایان په "پونټیک اندو-اروپایي" (چې ګریکو-ارمنیایي یا هیلینو-ارمنیایي هم بلل کېږی) کې ځای پر ځای کړي دي. د ارمنيايي او یوناني ژبو د ګډ اصل لپاره دوه احتمالي توضیحات شته چې ځانګړې دوه اړخيزه اړيکه نه لري.[۳۶]

  • د «هامپ» له نظره، د وړاندې شوی ګریکو-ارمینیایایی فرعي ډلې اصلي ټاټوبی د تور سمندر شمال ختیځ ساحل او د هغې د غاړې سیمې دي. نوموړی انګيري چې هغوی له هغه ځايه د قفقاز له لارې جنوب ختیځ ته کډوال شوي،  د ارمینیایانو د «بټومي» څخه وروسته پاتې کیدو سره په داسې حال کې چې مخکيني یونانیان د تور سمندر د سويلي ساحل په اوږدو کې لوېدیځ ته تللي.  [۳۶]
  • لرغوني یوناني تاریخپوه هیروډوټس (د ۴۴۰ مخزېږديز په شا او خوا کې يې ليکل کړي) وړاندیز کړی چې ارمينیايان له «فریګیا» کډوال شوي، هغه سیمه چې د اوسپنې عصر په اوږدو کې د لویدیځ او مرکزي اناتولیا ډیره برخه پکې شامله وه: «ارمينیايان د فریګیانو په څیر په هر څه سمبال وو، د فریګین نيواکګر وو» (۷.۷۳)(Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.). دا جمله د وروستیو پوهانو له خوا داسې تشریح شوی چې ارمینیایانو یوه ژبه ویله، کومه چې د فریګین څخه اخیستل شوې او يوه اندو-اروپایي ژبه وه چې بشپړه نه ده تاييد شوې. په هرصورت، دا اند بې باوره ګرځول شوی. لرغوني یوناني لیکوالان په دې باور دي چې فریګیان په بالکان کې، د مقدونیې سره په یوه سیمه کې پیدا شوي، له کومه ځايه چې دوی د ژيړو د عصر د سقوط پر مهال اناتولیا ته کډوال شوي و. دې باور وروسته پوهانو ته دا نظریه ورکړه چې ارمینیایان هم په بالکان کې پیدا شوي دي. په هرحال، په بالکان کې د ارمینیا اصل، که څه هم یو ځل په پراخه کچه منل شوی و، په وروستیو کلونو کې په زماني جدول کې د ټکر او د جنیټیک او لرغون پېژندنې شواهدو نيشتوالي له امله د زیاتې پلټنې سره مخ شوی. د دې نظر تاييد د ارمینیا د لرغونو تاریخي حسابونو او افسانو له خوا کیږي چې ګوندې ارمینیایان د سويلي قفقاز اصلي اوسیدونکي دي، کوم چې د «ارارات» میدان د ارمني کلتور د زانګو په توګه بولي، تر څنګ يې اوسنۍ جینیتیکي څیړنې له دې نظريې ملاتړ کوي. په حقیقت کې، ځینو پوهانو وړاندیز کړی چې فریګیان او/یا په ښکاره ډول اړوند «مشکي» خلک په اصل کې د ارمینیا څخه و او لوېدیځ ته تللي و.[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱]

  د ارمني وګړو وېش.

تاریخ سمول

انځورونه سمول

سرچينې

  1. ↑ different sources:
    • Von Voss, Huberta (2007). Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World. New York: Berghahn Books. د کتاب پاڼې xxv. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-84545-257-5. ...there are some 8 million Armenians in the world... الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    • Freedman, Jeri (2008). The Armenian genocide. New York: Rosen Publishing Group. د کتاب پاڼې 52. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4042-1825-3. In contrast to its population of 3.2 million, approximately 8 million Armenians live in other countries of the world, including large communities in the United States and Russia. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    • Guntram H. Herb, David H. Kaplan (2008). Nations and Nationalism: A Global Historical Overview: A Global Historical Overview. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. د کتاب پاڼې 1705. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-85109-908-5. A nation of some 8 million people, about 3 million of whom live in the newly independent post-Soviet state, Armenians are constantly battling not to lose their distinct culture, identity and the newly established statehood. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    • Robert A. Saunders, Vlad Struko (2010). Historical dictionary of the Russian Federation. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. د کتاب پاڼې 50. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8108-5475-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    • Philander, S. George (2008). Encyclopedia of global warming and climate change. Los Angeles: SAGE. د کتاب پاڼې 77. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4129-5878-3. An estimated 60 percent of the total 8 million Armenians worldwide live outside the country... الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    • Robert A. Saunders, Vlad Strukov (2010). Historical dictionary of the Russian Federation. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. د کتاب پاڼې 51. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8108-7460-2. Worldwide, there are more than 8 million Armenians; 3.2 million reside in the Republic of Armenia. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ "2001 Armenian National Census: De Jure Population (Urban, Rural) by Age and Ethnicity" (PDF). National Statistical Service of the Republic of Armenia. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۰۵ فبروري ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ کينډۍ:Ru icon "National makeup of the population of the Russian Federation (Национальный состав населения Российской Федерации)". Russian Federal State Statistics Service. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ Robert A. Saunders, Vlad Struko (2010). Historical dictionary of the Russian Federation. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. د کتاب پاڼې 50. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8108-5475-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. ↑ "Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported 2011 American Community Survey 1-Year Estimates" (PDF). United States Census Bureau. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ ډيسمبر ۲۰۱۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ * "Barack Obama on the Importance of US-Armenia Relations". Armenian National Committee of America. 19 January 2008. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۷ جنوري ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ جولای ۲۰۱۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
    (په 20 May 2012 باندې). Kim Kardashian Urges Support for Telethon.
    (په 12 October 2007 باندې). Armenian-American clout buys genocide breakthrough.
  7. ↑ Thon, Caroline (2012). Armenians in Hamburg: an ethnographic exploration into the relationship between diaspora and success. Berlin: LIT Verlag Münster. د کتاب پاڼې 25. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-3-643-90226-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Taylor, Tony (2008). Denial: history betrayed. Carlton, Victoria: Melbourne University Pub. د کتاب پاڼې 4. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-522-85482-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ "The State Department for Statistics of Georgia". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)کينډۍ:پیوند مرده, see The State Department for Statistics of Georgia at www.statistics.ge (archived 20060616193947)
  10. ↑ "ARMENIAN POPULATION IN THE WORLD". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۱ مې ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ اگسټ ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ The Nagorno Karabakh Republic is de facto independent and mainly integrated into Armenia, however, it is internationally recognized as de jure part of Azerbaijan
  12. ↑ National Statistical Service of Nagorno-Karabach Republic. "De Jure Population (Urban, Rural) by Age and Ethnicity" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۰۵ مارچ ۲۰۰۹ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. ↑ کينډۍ:Hy icon Vardanyan, Tamara (21 June 2007). "Իրանահայ համայնք. ճամպրուկային տրամադրություններ" [The Iranian-Armenian community]. Noravank Foundation. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ Gibney, Matthew J. (2005). Immigration and asylum: from 1900 to the present. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. د کتاب پاڼې 13. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-57607-796-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ The distribution of the population by nationality and mother tongue, Kiev: State Statistics Committee of Ukraine, 2001, د لاسرسي‌نېټه ۰۵ جنوري ۲۰۱۳ الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)[مړه لينکونه]
  16. ↑ (په 15 December 2008 باندې). Foreign Ministry: 89,000 minorities live in Turkey.
  17. ↑ Canada National Household Survey, Statistics Canada, 2011, د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اگسټ ۲۰۱۳ الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة). Of those, 31,075 reported single and 24,675 mixed Armenian ancestry.
  18. ↑ The Abkhazia Republic is de facto independent and mainly integrated into Russia, however, it is internationally recognized as de jure part of Georgia
  19. ↑ کينډۍ:Ru icon (په 29 December 2011 باندې). В Абхазии объявили данные переписи населения.. (According to the 2011 census).
  20. ↑ "Armenia: Ancient and premodern Armenia". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. مؤرشف من الأصل في ۲۶ اپرېل ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ جولای ۲۰۱۸. The Armenians, an Indo-European people, first appear in history shortly after the end of the 7th century BCE[, d]riving some of the ancient population to the east of Mount Ararat [...] الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Richard G. Hovannisian, The Armenian people from ancient to modern times: the fifteenth century to the twentieth century, Volume 2, p. 421, Palgrave Macmillan, 1997.
  22. ↑ "Armenian (people) | Description, Culture, History, & Facts". مؤرشف من الأصل في ۲۶ اپرېل ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ سپټمبر ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ see Hastings, Adrian (2000). A World History of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. د کتاب پاڼې 289. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8028-4875-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ "Armenia first nation to adopt Christianity as a state religion". مؤرشف من الأصل في ۰۶ جنوري ۲۰۱۱. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ فبروري ۲۰۰۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ "Script error: No such module "Lang". (The Armenians border on the Chalybes to the south)". Chahin, Mark (2001). The Kingdom of Armenia. London: Routledge. د کتاب پاڼي fr. 203. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7007-1452-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ Ibp Inc. (September 2013). Armenia Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. د کتاب پاڼې 42. د کتاب نړيواله کره شمېره 9781438773827. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ Armen Petrosyan. The Indo-European and Ancient Near Eastern Sources of the Armenian Epic. Journal of Indo-European Studies. Institute for the Study of Man. 2002. pp. 166–167. [۱]
  28. ↑ Armen Petrosyan. The Indo-European and Ancient Near Eastern Sources of the Armenian Epic. Journal of Indo-European Studies. Institute for the Study of Man. 2002. p. 184. [۲]
  29. ↑ Kroonen, Guus; Gojko Barjamovic; Michaël Peyrot (9 May 2018). Linguistic supplement to Damgaard et al. 2018: Early Indo-European languages, Anatolian, Tocharian and Indo-Iranian. p. 3. doi:10.5281/zenodo.1240524. https://zenodo.org/record/1240524. Retrieved 8 June 2019. 
  30. ↑ Archi, Alfonso (2016). "Egypt or Iran in the Ebla Texts?". Orientalia 85: 3. https://www.academia.edu/34915656. Retrieved 8 June 2019. 
  31. ↑ Razmik Panossian, The Armenians: From Kings And Priests to Merchants And Commissars, Columbia University Press (2006), کينډۍ:ISBN, p. 106.
  32. ↑ Rafael Ishkhanyan, "Illustrated History of Armenia," Yerevan, 1989
  33. ↑ Elisabeth Bauer. Armenia: Past and Present (1981), p. 49
  34. ↑ Petrosyan, Armen (2007). "Towards the Origins of the Armenian People: The Problem of Identification of the Proto-Armenians: A Critical Review (in English)". Journal for the Society of Armenian Studies 16: 30. https://www.academia.edu/3657764. Retrieved 6 June 2019. 
  35. ↑ Martirosyan, Hrach (2010). Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. Leiden: Brill. د کتاب پاڼي 382–385. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ Hamp, Eric P. (August 2013). "The Expansion of the Indo-European Languages: An Indo-Europeanist's Evolving View". Sino-Platonic Papers 239: 8, 10, 13. http://sino-platonic.org/complete/spp239_indo_european_languages.pdf. Retrieved 8 February 2014. 
  37. ↑ James P.T. Clackson (2008). "Classical Armenian."The Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press. p. 124
  38. ↑ Bartomeu Obrador-Cursach. "On the place of Phrygian among the Indo-European languages." Journal of Language Relationship. 2019. p. 240. https://www.jolr.ru/files/(271)jlr2019-17-3-4(233-245).pdf Archived 24 March 2021 at the Wayback Machine.
  39. ↑ Armen Petrosyan (January 1, 2007). The Problem Of Identification Of The Proto-Armenians: A Critical Review. Society For Armenian Studies. د کتاب پاڼي 49–54. مؤرشف من الأصل في ۰۴ اکتوبر ۲۰۲۰. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ نومبر ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  40. ↑ Martirosyan, Hrach (2014). "Origins and Historical Development of the Armenian Language" (PDF). Leiden University. د کتاب پاڼي 1–23. مؤرشف (PDF) من الأصل في ۰۴ اگسټ ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اگسټ ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  41. ↑ "The Mushki Problem Reconsidered". مؤرشف من الأصل في ۲۸ اگسټ ۲۰۲۰. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ارمنیان&oldid=300884" نه اخيستل شوی