سپېڅلي روم سترواکي
د سپېڅلي روم امپراتورۍ چې لاتیني ژبه کې ورته: Sacrum Imperium Romanum وايي د څو ملیتي سیمو ټولګه وه چې د منځنۍ پیړۍ له پیل څخه تر 1806 کال کې د ناپولین جنګونو په جریان کې له مینځه تللو پورې د لوېدیزې او مرکزي اروپا ځینو برخې واکمنې کړې. [۱] دا امپراتورۍ د مختلفو سیمو څخه جوړه شوې وه لکه سلطنتونه او سيمه ييز حکومتونه، چې ترټولو لوی یې د 962 وروسته د آلمان سلطنت و . په دې امپراتورۍ کې څو نور کوچني او لوی سلطنتونه شامل وو لکه د بوهیمیا سلطنت، د ایټالیا سلطنت ، او د برګنډي سلطنت . [۲] [۳] [۴] د 800 میلادي کال د دسمبر په 25 نیټه، پاپ لیو دریم د فرانکس پاچا ، شارلمین ، "امپراتور" ونوماوه او هغه یې تاج کېښود. په دې توګه، د لویدیځ روم امپراتورۍ له سقوط څخه درې پیړۍ وروسته، لقب په لویدیځ اروپا کې بیا ژوندی شو. له شارلمین وروسته، څو کسانو ځان ته امپراتور ویل تر 962 پورې، اوټو I ځان د امپراتور په توګه تاج کړ او ځان یې د شارلمین وارث وباله. له هغه وروسته، د اتو پیړیو لپاره او د دې امپراتورۍ تر ړنګیدو پورې، د هغه ځای ناستي ځانونه امپراتور بولي. [۵] [۶] [۷] د تاریخ پوهانو ترمنځ، د امپراتورۍ د پیل په اړه اختلاف شتون لري. ځینې یې د شارلمین تاج د امپراتورۍ پیل ګڼي، [۸] [۹] پداسې حال کې چې نور Otto I ته د مقدس روم امپراتورۍ د بنسټ ایښودونکي په توګه ګوري. [۱۰] [۱۱]
| سپېڅلي روم سترواکي | |
|---|---|
.svg) بیرغ
|
 نښان
|
 | |
| ملي ترانه: | |
| ځمکه او استوګنه | |
| کوارډينېټ | ۵۰°۰۵′۲۹″شمال ۱۴°۲۵′۲۰″ختیځ / 50.091352242114°شمال 14.422158410216°ختيځ |
| پلازمېنه | وين |
| رسمي ژبې | لاتيني ژبه ، جرمني ژبه ، اېټاليايي ژبه ، چېکي ژبه ، هنګري ژبه ، پولينډي ژبه |
| مشرتابه | |
| بنسټ اېښودنه او واکمنۍ | |
| خپلواکۍ نېټه | ۲ فبروري ۰۹۶۲، ۲۵ ډيسمبر ۰۸۰۰ |
| د عمر محدودیتونه | |
| |
د مقدس روم امپراتورۍ لقب تر دیارلسمې پیړۍ پورې دې امپراتورۍ ته د راجع کولو لپاره نه و کارول شوی، مګر د امپراتورۍ له پیل راهیسې، د دې دولت واکمن ځان د لرغوني لویدیځ روم امپراتورانو جانشین ګڼل. [۳] د مقدس روم امپراتورۍ معمولا او په دودیز ډول د ټاکنو له لارې ټاکل کیده، که څه هم شاهي کورنۍ او شاهي کورنۍ معمولا دا ټاکنې کنټرولوي. د آلمان انتخاباتي شهزادګان - هغه شهزادګان چې په امپراتورۍ کې یې واکمني کوله او د امپراتور د ټاکلو لپاره یې د رایې ورکولو حق درلود - معمولا د خپل ځان څخه یو یې د " رومیانو پاچا" په توګه غوره کړ او په ځینو مواردو کې، امپراتور د پاپ څخه خپل تاج ترلاسه کړ. کوي په هرصورت، د 16 پیړۍ وروسته، دا دود دوام ونکړ.
د مقدس روم امپراتورۍ هیڅکله ونه توانید چې سیاسي ثبات او یو پیاوړی مرکزي ځواک ترلاسه کړي. پرځای یې، امپراتورۍ د سلګونو بیلابیلو سیاسي فرعي برخو لخوا اداره کیده: سلطنتونه، سلطنتونه، دوچیان ، شهزاده - بشپریک ، آزاد ښارونه ، او نور. [۴] [۱۲] د مقدس روم امپراتورۍ واک محدود و، او په داسې حال کې چې شهزادګان، باداران، آزاد ښارونه او نور ځانونه د امپراتورۍ واسلان بولي، دوی په پراخه توګه د خپلو سیمو په سرحدونو کې په خپلواکه توګه کار کاوه، چې د مقدس روم امپراتورۍ برخه وه.
د ۱۸۰۶ کال د اګست په شپږمه نېټه د ناپلیون په جګړو کې د امپراتورۍ له ماتې وروسته، امپراتور فرانسیس II د ناپلیون له خوا د راین د کنفدراسیون د جوړېدو په پایله کې د مقدس روم امپراتورۍ د ړنګېدو اعلان وکړ او ځان یې د اتریش امپراتور وباله.
نوم
سمولپه ډیری اروپایی ژبو کې، د امپراتورۍ نوم د هغې د لاتیني نوم، Sacrum Imperium Romanum ژباړه وه. [۱۳] په هرصورت، تر 1157 پورې، د "رومن امپراتورۍ" نوم په ندرت سره د دې دولت لپاره کارول کیده. [۱۴] د مقدس کلمه (دلته د "وقف" معنی لري) لومړی د فریډریک بارباروسا I لخوا د "مقدس امپراتورۍ" لقب کارولو وروسته څرګند شو ، چا چې غوښتل د ایټالیا او پوپل ایالتونه امپراتورۍ سره ضمیمه کړي. [۱۵] د "مقدس روم امپراتورۍ" لقب لومړی کارول په 1254 کې تاریخ لري. [۱۶]
په 1512 کې د کولون د فرمان وروسته، د امپراتورۍ نوم "د آلمان د ملت مقدس روم امپراتورۍ" (جرمن: Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation ) ته بدل شو. [۱۷] دا لقب د لومړي ځل لپاره د محکمې په اسنادو کې څو کاله دمخه په 1474 کې کارول شوی و. [۱۵] د دې لقب کارول دوه لاملونه درلودل: لومړی دا چې امپراتورۍ د خپلو ایټالوي او برګونډي سیمو لویه برخه له لاسه ورکړې وه [۱۸] او دویم دا چې د حکومت په اداره کې له اصلاحاتو وروسته د جرمني د سیمو ونډه زیاته شوې وه. [۱۹] په هرصورت، دا نوم هیڅکله هم ندی نیول شوی او پخوانی نوم ډیر مشهور شو. Hermann Weissert وايي چې د "د آلمان د ملت مقدس روم امپراتورۍ" لقب یوازې په رسمي اسنادو کې شاوخوا دېرش ځله کارول شوی. [۲۰]
د فرانسې سیاسي فیلسوف ولټیر د دې امپراتورۍ د نوم په اړه په یوه اقتباس کې ویلي: [۲۱]
| دا جوړښت چې ځان ته د "مقدس روم امپراتورۍ" وايي، نه امپراتوري ده، نه مقدس، نه رومن. |
سیسټم
سمول
د مقدس روم امپراتورۍ د ختیځ فرانکش امپراتورۍ ځای ناستی و. په دې امپراتورۍ کې ټولې الماني ژبې سیمې شاملې وې، او د هغې زیاتره امپراتوران او پاچاهان د المان له سترو کورنیو څخه وو، مګر دا هیڅکله د انګلستان یا فرانسې په څیر یو ملي هیواد نه و او هیڅکله یې د ایډیالوژۍ له مخې یو هیواد نه ګڼل کیده. په عین حال کې، دا امپراتورۍ په اصل کې د خپلواکو (او نسبتا خپلواکو) اماراتو او دوچیانو څخه جوړه وه چې امپراتور یې د خپل واکمن په توګه منلی و.
په لویه کې، دا امپراتورۍ د آلمان ، اتریش ، سلوانیا ، سویس ، لیخټینشټاین ، بلجیم ، هالنډ ، لوګزامبورګ ، چک جمهوریت ، ختیځ فرانسه ، شمالي ایټالیا ، او لویدیځ پولنډ څخه جوړه شوې وه. په دې توګه، په دې امپراتورۍ کې د آلمان (او د هغې د ژبو) سربیره، ډیری سلاویکي او نورې ژبې خبرې او لیکل شوي. په هغه وخت کې لاتیني ژبې د مذهب د ژبې رول لوبولی و.
په سیستماتیک ډول، دې امپراتورۍ پارلمان (جرمن: Reichstag )، ستره محکمه ( Reichskammergericht )، د محکمې شورا ( Reichshofrat ) او د جګړې په جریان کې چمتو اردو درلوده، مګر دا په ریښتینې معنی کې حکومت یا حتی پلازمینه نه درلوده. په 1648 کې د ویسټفالیا د سولې وروسته، چې د دېرش کلنې جګړې (د دوو مذهبونو کورنۍ جګړه) پای ته ورسیده، دا امپراتورۍ تر ډیره د آلمان د سیمو خورا کمزورې اتحادیه وه، یا لکه څنګه چې د فرانسوي روښانتیا لیکوال والټیر په زړه پورې لیکي؛ دا ګډوډ سازمان نه مقدس و، نه رومن ، او نه هم امپراتوري . [۲۱]
تشکیل
سمولکله چې شارلمین د پاپ لیو III لخوا د امپراتورۍ تاج وټاکه، هغه د روم امپراتورۍ د جانشینۍ ادعا وکړه. د شارلمین هڅه چې د اسلامي خلافت او ختیځ روم امپراتورۍ تر څنګ د فرانکي امپراتورۍ یو زبر ځواک شي یوازې د هغه د واکمنۍ پرمهال بریالۍ شوه. د هغه د مړینې او د هغه د اولادونو تر مینځ د امپراتورۍ وروسته ویش سره، کلیسا هڅه وکړه چې امپراتورۍ د ګډو سیاسي ګټو لپاره متحد وساتي. په هرصورت، د انحلال سیسټم پرمختګ وکړ او په پای کې د فرانک امپراتورۍ په دوو جلا برخو وویشل شوه : لویدیز فرانک (عصری فرانسه ) او ختیځ فرانک (عصری آلمان). د امپراتور لقب د ختیځ فرانک سره پاتې شو کله چې اوټو I په ایټالیا کې د کمپاین پرمهال په 962 کې په روم کې تاج واخیست.
د اوټو د تاجپوښتنې سره، دا د ختیځ فرانکیک پاچاانو لپاره رواج شو چې ځان د امپراتورۍ تاج وکړي. په دې توګه، د وخت په تېرېدو سره، ختیځ فرانک د روم امپراتورۍ د جانشین په توګه وپیژندل شو، او د دې حقیقت له امله چې دا د لرغوني روم مخالف و، د سینټ لقب ورکړل شو. د آلمان د ملت څرګندونه، چې بیرته فریډریک I ته ځي، د منځنۍ دورې په پای کې رسمي شوه.
منځنی
سمولپه منځنيو پېړيو کې د امپراتورۍ اداري سيستم په بشپړه توګه بدل شو. حتی په ختیځ فرانسیا کې دا د هیواد ویشونو لپاره معمول و چې د سیاسي ادارې لوی واحدونه وکاروي. دا نوي واحدونه د Duchy په نوم یادیدل. دوچیان نسبتا تړل شوي واحدونه وو او خپل واکونه یې درلودل، او ډیری وختونه یې د امپراتور ځواک ننګول. د منځنۍ پیړۍ په اوج کې، د 11 پیړۍ په شاوخوا کې، امپراتورۍ نږدې 800,000-900,000 مربع کیلومتره مساحت درلود او شاوخوا 8-10 ملیون نفوس درلود، مګر د دې پیړیو د عروج په پای کې، i.e. د 13 پیړۍ په پای کې، دا شمیر 12-14 ملیون خلکو ته ورسید.
مذهب او د کلیسا سره اړیکه
سمولد مقدس روم امپراتور ځان د کلیسا اصلي مدافع وګڼله او له هرڅه پورته، د ټولو عیسویت مدافع و. له همدې امله، په دې ډګر کې، هغه د پوپ په پرتله لوی سیال نه درلود. د دغو دوو قدرتونو ترمنځ شخړه د ۱۱مې او ۱۳مې پېړۍ تر منځ زیاته شوه. د 14 پیړۍ په پیل کې، کله چې د پوپل څوکۍ Avignon ته لیږدول شوه او کلیسا د فرانسې د پاچا تر اغیز لاندې راغله، اختلافاتو بل شکل واخیست.[۲۲]
د اګسبرګ سوله او مذهبي اصلاحات
سمولپه 1555 کې د اګسبورګ مذهبي سولې په مقدس روم امپراتورۍ کې پروتستانت په رسمیت وپیژانده، د اګسبورګ اعتراف د 1530 تعریف پراساس، یو له هغو دوو مذهبونو څخه دی چې عملونه یې په قانوني توګه ممکن وو. په دې توګه، د مذهبي زغم اصول رامنځته شول. په هرصورت، هغه زغم چې د دې سولې له مخې تعریف شوی و، د هغه نوي مفهوم سره ورته نه و چې نن ورځ د ټولنې د هر غړي لپاره تصور کیږي، مګر په اصل کې دا د امپراتورۍ دننه شهزادګان او حاکمان وو، نه د دوی تابعین چې له هغې څخه ګټه پورته کوي. . دغو اتباعو لا هم د خپلو واکمنانو د پرېکړې له مخې له دوو پېژندل شویو مذهبونو څخه یو غوره کړی و. دا خلک د سولې د تړون له قانوني اجازې سره اړ شول چې یا خپل سیمه ییز واکمن دین ومني او یا هجرت وکړي. په عمل کې، دا مهاجرت د واکمنانو په وړاندې د مخالف نظر لرونکو لپاره د سزا بڼه وه. یوازې د امپراتورۍ په څو آزادو ښارونو کې د زغم ریښتینې بڼه راڅرګنده شوه او دواړو کلیساګانو لږ تر لږه په کلمو کې مساوي حقوق ترلاسه کړل.[۲۳]
دې سولې د شپاړسمې پیړۍ په دوهمه نیمایي کې په امپراتورۍ کې د کورنۍ جګړې د پیلیدو مخه ونیوله. [۲۴] د 1555 څخه وروسته، په امپراتورۍ کې ښکاره نظامي شخړې په نسبي توګه په ندرت سره پیښ شوي، او کله چې دوی ترسره شوي، د دوی ساحه محدوده وه. شهزادګانو او نورو واکمنانو د خپلو شخړو د هوارولو لپاره د امپراتوري مقننه محکمو ته د قضیې لیږدولو عادت وګرځاوه. په هرصورت، پایله شوې سولې په سمه توګه هغه مذهبي او سیاسي شخړې حل نه کړې چې د امپراتورۍ ثبات یې ګډوډ کړ. ډیری مسلې ناحل پاتې دي. هر لوري خپل دين يواځينۍ عقیده ګڼله [۲۵] او خپل تعبير يې د اګسبورګ له تړون څخه تر لاسه کړ. ویل شوي سولې د لوترانو موقف تضمین کړ مګر کیلوینیسټان یې له پامه غورځول. په هر حالت کې، په امپراتورۍ کې د کالونیسټ شهزاده نه وو کله چې سوله پای ته ورسیده. د کالوینیزم خپریدل او د لوترانیزم نوره خپریدل، د کاتولیک واکمنانو مقاومت سره، د سولې بنسټونه مات کړل. اعتراض کونکو په 1608 کې د ریګینسبرګ په امپریال شورا کې د اګسبرګ د سولې شرایط تصویب کړل. د کالوینستي شهزادګانو، چې د راین-پلاتینیت د واکمن په مشرۍ کې و، د امپراتورۍ شورا پریښوده، کاتولیکانو د پروټسټینټ لخوا د غصب شوي کلیسا ملکیت بیرته راستنیدو ټینګار وکړ. د 1613 کال په شورا کې د پروټسټنټانو نوې هڅې داسې ځای ته ونه رسېدې چې د امپراتورۍ سیاسي او مذهبي شرایط او د سوله ایز تفاهم د لاسته راوړلو هیلې له منځه ولاړې. [۲۴] په هرصورت، کاتولیکانو لا تر اوسه د یو څه ډول مذهبي یووالي د بیرته ترلاسه کولو هیله له لاسه ورکړې نه وه. [۲۶] په دې توګه، تر 1640 پورې بله امپراتوري شورا نه وه جوړه شوې. [۲۴]
نوی دور
سمولد نویو پېړیو په پیل سره په دولتي نظام کې بدلونونه راغلل، چې د امپراتورۍ واک ورو ورو کمېدل. د امپراطوري اشرافو په منځ کې (هغه څوک چې په پارلمان کې څوکۍ لري او د رایې حق لري، لکه اشرافان، شورویان ، ډیوک، او آزاد ښارونه)، مذهبي اتحادونه جوړ شوي چې ډیری وختونه د یو بل سره جنګیدل. د شپاړسمې پیړۍ په پای کې امپراطوري اشرافو ته دا واک ورکړل شو چې د دوی تر واک لاندې سیمو لپاره مذهب وټاکي، چې دا کار د ټاکل شویو کسانو لپاره د مذهبي یووالي د زیاتوالي لامل شو او په یوه سیمه کې له مذهبي یووالي سره د بېلتون لپاره لاره هواره شوه. . دا بدلونونه په دېرش کلنه جګړه کې پای ته ورسېدل. له دې وروسته، امپراتور د وروستي ځل لپاره هڅه وکړه چې خپل ورک شوی واک بیرته ترلاسه کړي او د کلیسا سره اتحاد جوړ کړي، چې بریالی نه شو. په دې توګه، یوه جلا شوې امپراتورۍ رامینځته شوه چې امپراتور یوازې رسمی رول درلود، مګر د واک له نظره هغه د نورو اشرافو سره یوازې د اتریش د لرغونپوه او په پارلمان کې د اتریش د archduchy حاکم په توګه مساوي و.
مایع کول
سمولامپراتورۍ د ناپلیون جنګونو په جریان کې سقوط وکړ، کله چې د ناپلیون تر فشار لاندې، د آلمان یو شمیر سلطنتونو د راین کنفدراسیون جوړ کړ. دا سقوط اساسا د ویسټفالیا سولې ته ځي ، کوم چې سیکولریزم او نړۍ ته د آلمان د خلاصیدو لامل شو. په 1806 کې، امپراتور فرانسیس II ، چې د 1804 راهیسې د اتریش فرانز I په نوم هم پیژندل شوی و، د آلمان په هیواد کې د مقدس روم امپراتورۍ تاج کېښود. د ۱۸۱۵ کال د ویانا د کنفرانس له مخې، د آلمان حکومتونو د آلمان د پیوستون په جوړولو پیل وکړ، چې اصلي دنده یې د امپراتورۍ لقب او حیثیت ژوندی ساتل وو. د اتریش فرانز I ته د امپراتورۍ په وړاندې کولو سره، تمه کیده چې هغه به د یو واکمن بشپړ واک ترلاسه نکړي، ځکه چې د هغې سرپرستان کوچني او متوسط قدرتونه وو چې لږ واک لري؛ نو فرانز دا وړاندیز رد کړ. له بلې خوا، اتریش نه غوښتل چې د امپراتورۍ لقب نورو ځواکمنو پاچاهانو ته لکه د پروشیا پاچا ته لاړ شي. په دې توګه، د ویانا کنفرانس پرته له دې چې د نوي امپراتور په ټاکلو سره سقوط وکړي، او د آلمان پیوستون د آلمان د حکومتونو ترمنځ د کمزوري اتحاد په توګه راڅرګند شو.
پای ليکونه
سمول- ↑ Holy Roman Empire, Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 February 2014.
- ↑ James Bryce, The Holy Roman Empire (The MacMillan Company, 1913), p. 183.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Joachim Whaley, Germany and the Holy Roman Empire: Volume I: Maximilian I to the Peace of Westphalia, 1493–1648 (2012), pp. 17–20.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Lonnie R. Johnson, Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends (1996), Oxford University Press, p. 23.
- ↑ Bamber Gascoigne. "History of the Holy Roman Empire". HistoryWorld.
- ↑ Norman Davies, A History of Europe (Oxford, 1996), pp. 316–317.
- ↑ While Charlemagne and his successors assumed variations of the title emperor, none termed themselves Roman emperor until Otto II in 983. Holy Roman Empire, Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 February 2014.
- ↑ Bryce, pp. 2–3
- ↑ Heer, Friedrich (1967). The Holy Roman Empire. New York: Frederick A. Praeger. pp. 1–8. ISBN 978-0-297-17672-5.
- ↑ Davies, pp. 317, 1246.
- ↑ Martin Arbage, "Otto I", in Medieval Italy: An Encyclopedia, Volume 2 (Routledge, 2004), p. 810: "Otto can be considered the first ruler of the Holy Roman empire, though that term was not used until the twelfth century."
- ↑ The Holy Roman Empire, Heraldica.org.
- ↑ Joachim Ehlers: Natio 1.5 Deutschland und Frankreich, in: Lexikon des Mittelalters, Bd. 6, Sp. 1037 f.
- ↑ Peter Hamish Wilson, The Holy Roman Empire, 1495–1806, MacMillan Press 1999, London, p. 2.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Whaley 2011, p. 17
- ↑ Peter Moraw, Heiliges Reich, in: Lexikon des Mittelalters, Munich & Zürich: Artemis 1977–1999, vol. 4, col. 2025–2028.
- ↑ "History of The Holy Roman Empire". historyworld. Archived from the original on 9 مارس 2013. نه اخيستل شوی 28 June 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(help) - ↑ Whaley 2011, pp. 19–20
- ↑ Hans K. Schulze: Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter, Bd. 3 (Kaiser und Reich). Kohlhammer, Stuttgart [u. a.] 1998, pp. 52–55.
- ↑ Peter H. Wilson, "Bolstering the Prestige of the Habsburgs: The End of the Holy Roman Empire in 1806", in The International History Review, Vol. 28, No. 4 (Dec., 2006), p. 719.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Original text: Ce corps qui s'appelait et qui s'appelle encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire. In Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations, Chapter 70 (1756)
- ↑ Heer 1968، م. ۲ & ۴.
- ↑ Asch 1997، م. ۹–۱۰.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ Bonney 2002، م. ۱۱.
- ↑ Asch 1997، م. ۱۱.
- ↑ Asch 1997، م. ۱۰.
سرچینې
سمول- Wikipedia-Autoren, "Heiliges Römisches Reich," Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, http://de.wikipedia.org/wiki/Heiliges_Römisches_Reich (بازبینی ۲۰ فوریه ۲۰۰۶).
- Wikipedia contributors, "Holy Roman Empire," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Holy_Roman_Empire (بازبینی ۲۰ فوریه ۲۰۰۶).