د غربي هنر شاليد

پییر میګنارد ، کلیو ، د ایپیکونو او تاریخ میوزیم ، 17مه پېړۍ

لوېدیځ هنر يا غربي هنر چې په (انګلیسي: art of Europe) يا (انګلیسي: Western art) ورته وايي هغه هنري کارونو ته وايي چې په اروپا او شمالي امریکا هېوادونو کې رامینځته شوي او د دې هېوادونو لخوا منل شوي. د دې هنر د مطالعې پیل د لرغوني منځني ختیځ، لرغوني مصر او د ایجین سمندر په شاوخوا کې د یونان د برونزو د دور د هنرونو په څیړلو سره رامینځته کیږي، چې د مخزېږديز تر دریمې زریزې پورې رسیږي. په هرصورت، د دې هنرونو موازي ډولونه په اروپا کې هم لیدل کیدی شي. په اروپا کې د هنري پرمختګ باثباته نمونې هغه وخت روښانه کیږي کله چې د لرغوني یونان هنر د روم لخوا تصویب شو کله چې دا د اروپا او شمالي افریقا ډیری برخه کنټرول کړه او په ټوله اروپا کې لیږدول شوې. د کلاسیک هنر اغېزه (انګلیسي: Classical antiquity) په راتلونکو دوو زرو کلونو کې بدلون موندلی. د غربي هنر یو بل لوی نفوذ عیسویت دی. د 1800 مېلادي څخه دمخه، عیسوی کلیساونو په اروپایی هنر کې لوی نفوذ درلود، د کلیسایستیکي ماموریتونو حق ، معمارۍ، نقاشۍ او مجسمه د هنرمندانو لپاره د کار اصلي سرچینه چمتو کول. په دې دوره کې، د کلیسا تاریخ د هنر په تاریخ کې منعکس شوی دی. په همدې موده کې د نارینه او ښځینه اتلانو، د افسانوي خدايانو او دېوانو کيسې، لويې جګړې او د مذهب سره تړلي عجيب مخلوقاتو سره نوې علاقه پیدا شوه. په تېرو ۲۰۰ کلونو کې ډېری هنرونه پرته له مذهبه او ډېری وخت له کومې ځانګړې ایډیالوژۍ پرته تولید شوي، خو هنر که د پېرېدونکو یا هنرمندانو اندېښنو ته انعکاس وي، ډېری وخت د سیاسي مسایلو تر اغېز لاندې راغلی دی. اروپایی هنر د دوی اړوند سټایلونو سره په مختلفو دورو کې طبقه بندي شوی ، کوم چې په تاریخي ډول په بیلابیلو سیمو کې د ډیری سټایلونو له مخې شریک شوي. دورې په پراخه توګه کلاسیک ، بازنطینی ، منځنی پیړۍ ، ګوتیک ، رینیسانس ، باروک ، روکوکو ، نیوکلاسیکل ، عصري ، پوسټ ماډرن ، او نوي اروپایی نقاشۍ شاملې دي. د تاریخ مخکې هنر د اروپا مخکې تاریخي هنر د اروپا د کلتوري میراث یوه مهمه برخه ده. د مخکیني تاریخي هنر تاریخ معمولا په څلورو اصلي دورو ویشل شوی دی: د ډبرې دوره ، د نیالیتیک دوره ، د برونزو دوره ، او د اوسپنې دوره . د دې دورې ډیری پاتې کارونه کوچنۍ مجسمې او د غار نقاشي دي. د ویلنډرف وینس د مخکیني تاریخي هنر چې ځینې یې لا هم ژوندي پاتې دي کوچني پورټ ایبل مجسمې دي، لکه د وینس د مجسمو یوه کوچنۍ ډله لکه د وینس د ویلنډرف (24,000-22,000 مخزېږديز) په ټوله مرکزي اروپا کې موندل شوي؛ د زمري مجسمه چې 30 سانتي متره لوړوالی لري شاوخوا 30,000 کاله قبل مسیح دی. په اروپا کې د غار ترټولو زوړ هنر 40,800 کلن دی او په هسپانیه کې د ایل کاستیلو غار کې موندل کیدی شي. په تيږو باندې د تيږو نقاشي هم شوې وه، خو د تخريب له امله يې لږ پاتې دي. د دې روښانه بیلګه د فنلینډ په سیما جهيل کې د استوانسالمي ډبرې نقاشي دي. د مخکې تاریخي کلتیک هنر ډیری د اوسپنې دورې څخه اخیستل شوی او په عمده توګه د لوړ رتبه فلزاتو په بڼه پاتې کیږي، په مهارت سره د پیچلو، نازکو او ډیری لنډیز ډیزاینونو سره سینګار شوي، ډیری وختونه د منحني او سرپل شکلونو څخه کار اخلي. دلته د انسانانو سرونه او ځینې حیوانات ښه نمایندګي کوي، مګر د هر ډول اندازې بشپړ انسانان دومره نادر دي چې د دوی نشتوالی ممکن د مذهبي بندیز له امله وي. د کلتیک ځمکو د رومن فتح سره، دوی تقریبا په بشپړه توګه مړه شول، مګر دا سټایل په برتانوي ټاپوګانو کې په محدوده توګه کارونې ته دوام ورکړ او د مینځنۍ پیړۍ په لومړیو کې د عیسویت په معرفي کولو سره په انسولر سټایل کې بیا ژوندی شو. لرغونی هنر مصر، یونان، روم او د عیسویت په لومړیو کلونو کې. مصر یو تمدن دی چې د معمارۍ او مجسمې خورا قوي دود لري (دواړه په روښانه رنګونو کې رنګ شوي). همدارنګه، دوی ډیری دیوال انځورونه لري (انګلیسي: mural paintings) په خپلو معبدونو او کورونو کې. لرغونی یونان لوی انځورګران، مجسمه سازان او معماران درلودل. پارتینون د دوی د معمارۍ یوه بیلګه ده. یوناني موزیکونه اکثرا د کلاسیک هنر ترټولو لوړ شکل په توګه بیان شوي. رومي هنر د یوناني هنر تر اغېز لاندې و. سرچينې