بنګالي ملت

کينډۍ:Infobox ethnic groupکينډۍ:Infobox ethnic group بنګالي ملت (بنګالي: বনগালি কুমাম)، چې د بنګالي ولس، بنګاليانو په نوم هم يادېږي، د آريايي توکميزو ژبو يوه ډله ده چې د جنوبي اسيا د بنګال له سيمې سره تړاو لري.

نوم او اصل

بنګاليان هغه خلک دي چې د بنګال څخه ژبني، کلتوري یا پلارنی اصل لري. د دې توکمیز نوم بنګالي ، د ژبې او سیمې نوم بنګلا سره یوځای، دواړه د بنګالا څخه اخیستل شوی، چې د سیمې لپاره فارسي نوم و. د مسلمانانو تر پراخېدو مخکې، د بنګال په نامه کومه متحده سیمه نه وه، ځکه دغه سیمه په څو جیو پولیټیکل ویشل شوې وه. بنګ (په جنوب کې)، راد (په لویدیځ کې)، پندروردان او ورندرا (په شمال کې)، او سمت او هرکل (په ختیځ کې) ترټولو مهمې څانګې وې. په پخوانیو وختونو کې د دې سیمې خلک د دې ویشونو له مخې پیژندل شوي.

پخوانیو تاریخپوهانو بنګ هغه سړي ته موندلی چې په سیمه کې اوسیده، که څه هم هغه ډیری وختونه د افسانې په توګه پیژندل کیږي. دوی وړاندیز وکړ چې دا سیمه لومړی د Bing لخوا میشته شوې وه، چې هغه د حم لمسی و، چې هغه د نوح زوی و. د مغلو په کتاب عین اکبري کې د "ال" ضمیمه د دې حقیقت له امله ده چې د سیمې پخوانیو پاچاهانو د غونډۍ په لمنو کې د ځمکې څخه 10 فوټه پورته کړې. لوړ او 20 فوټ پراخ .. دا غونډۍ د "ټول" په نوم یادیږي.

په 1352 میلادي کال کې د شمس الدین الیاس په نوم یو مسلمان اشرف دا سیمه په یوه واحد سیاسي اداره کې یوځای کړه چې د بنګال د سلطنت په نوم پیژندل کیږي. هغه ځان ته شاه بنګالیان ویل. په دې دوره کې، بنګالي ژبې هم دولتي سرپرستي ترلاسه کړه او ادبي پرمختګ یې تایید کړ. په دې توګه، الیاس شاه په اغیزمنه توګه د سیمې د اوسیدونکو ټولنیز - ژبني هویت د دولت، کلتور او ژبې له مخې رسمی کړ.

تاریخ

لرغونی

د لرغوني یوناني جغرافیه پوه پوتلیمي لخوا په نقشه کې د ګنګهارډ انځور.

لرغونپوهانو د بنګال په سیمه کې د 4,000 کلن برونزو د دورې تمدن پاتې شوني موندلي دي، او دوی په دې باور دي چې موندنې په سیمه کې د جوړیدو لومړنۍ نښې دي. په هرصورت، د رنګاماټي او فیني ولسوالیو د تیږو د وسایلو او د لاسي زنګونو په بڼه د پیلیولیتیک انساني استوګنې شواهد ترلاسه کړي دي. اثار ښیې چې د واری باتشور تمدن چې په اوسني نرسنګدي کې وده کړې، د 2000 BC پورې تاریخ لري. د سیندونو څخه لرې نه، بندر ښار د لرغوني روم ، سویل ختیځ آسیا او نورو سیمو سره په بهرنۍ سوداګرۍ کې بوخت و. د دې تمدن خلک د خښتو په کورونو کې اوسېدل، په پراخو سړکونو ګرځېدل، د سپینو زرو سکې او د اوسپنې وسلې یې کارولې. دا په بنګال او ختیځ برصغیر کې ترټولو پخوانی ښار ګڼل کیږي.

بنګال ته یو له لومړنیو بهرنیو حوالو څخه یو هیواد دی چې ګنګهارډ نومیږي چې یونانیانو په 100 BC کې یادونه کړې. دیوډورس سیکولس اعلان وکړ چې هیڅ بهرني دښمن د هاتیو د قوي ځواک له امله ګنګهارډ نه دی فتح کړی. هغه دا هم وویل چې لوی سکندر د هندیانو له ماتولو وروسته د ګنګا په لور پرمختګ وکړ، مګر کله چې هغه د ګنګهارد د 4,000 هاتیانو په اړه پوه شو نو د تقاعد پریکړه یې وکړه.

د منځنۍ دورې

داسې انګېرل کیږي چې غازي پیر د یوولسمې او دولسمې پېړۍ تر منځ یو وخت په سندربن کې ژوند کاوه.

د انسائیکلو پیډیا بریتانیکا په وینا، عربان ، ترکان او پارسيان په اتمه پیړۍ کې بنګال ته ننوتل پیل کړل. په نهایت کې دا ټولې ډلې سره یوځای شوې چې اوس د بنګالیانو په نوم پېژندل کیږي. د دې وخت په جریان کې، بنګال د محلي پال امپراتورۍواکمنه وه چې د عباسي خلافت سره یې سوداګري کوله. د بنګال او د منځني ختیځ د عربو تر منځ د دې مخ پر ودې سوداګرۍ په پایله کې، اسلام راڅرګند شو. یو عرب جغرافیه پوه المسعودي هلته د مسلمانانو یوه ټولنه ولیده.

د تجارت تر څنګ اسلام د اولیاوو د هجرت په واسطه معرفي شو. په 11 پیړۍ کې، سارخ الانتیا او د هغه شاګردان، په ځانګړې توګه شاه سلطان رومي، په نیتورکونا کې میشت شول، چیرته چې دوی سیمه ایز حاکمان او خلک د اسلام منلو ته اړ کړل. د زغم وړ بوداپال امپراتورۍ وروسته د سینا لخوا برید وشو چې د سویلي هند هندوان وو. سینا د محلي خلکو لږ ملاتړ درلود او د محمد بن بختیار خلجي (یو مسلمان جنرال) له خوا په اسانۍ سره مات شول. نو بنګال د راتلونکو څو پیړیو لپاره د مسلمانو شاهي کورنیو لخوا واکمن شو. له همدې امله د مسلمانانو راتګ هم زیات شو. د سلطان بلخي او شاه مخدوم روپاس په شان اولیاء د شمالي بنګال په اوسني راجشاهي څانګه کې میشته دي. د برهان الدین په مشرۍ د 13 مسلمانو کورنیو یوه ټولنه هم په سلهت کې شتون درلود، د شمال ختیځ ښار چې د هندوانو تر واک لاندې دی. په 1303 میلادي کال کې، د شاه جلال په مشرۍ په سلګونو صوفیانو د شمالي بنګال له سلطان سره د سلهټ په فتح کولو کې مرسته وکړه، او دا ښار یې د مذهبي فعالیتونو لپاره د شیخ جلال مرکز جوړ کړ. شیخ جلال له فتحې وروسته د بنګال په مختلفو سیمو کې د خپلو شاګردانو په خپرولو سره اسلام خپور کړ.

په 1352 کې د شمس الدین الیاس شاه لخوا د بنګال د واحد متحد سلطنت تاسیس په پای کې د "بنګالي" ټولنیز ژبني هویت ته وده ورکړه. عثمان سراج الدین چې د اخي سراج بنګالي په نوم هم یادیږي، د شمالي بنګال د ګور اوسیدونکی و او د الیاس شاه د واکمنۍ پر مهال د بنګال امپراتورۍ د دربار عالم شو. دغه سني هیواد هم د پخوانیو پاچاهانو په پرتله د مورنۍ ژبې ملاتړ ته اجازه ورکړه او ملاتړ یې وکړ. جلال الدین محمد شاه ، چې یو هندو زیږیدلی مسلمان سلطان دی، په عربستان کې تر مکې او مدینې پورې د اسلامي مدرسو د جوړولو تمویل وکړ. عربانو دغه بنسټونه د المدارس البنگالیه په نوم پیژندل .

د انګریزانو یرغل

په 1757 کې د پلاشي په جګړه کې د بنګالي توپخانې يو انځور.

وروسته، بنګال په خپلواکه توګه د نوابانو لخوا واکمن شو چې د مغل امپراتورۍ ته وفادار وو. د جګړې وروسته ، د برتانیا ختیځ هند شرکت بنګال سره ضمیمه کړ، چې د ماشومانو د جګړې بنسټ جوړوي. په ټوله برصغیر کې د شرکت واکمني د لومړي بنګال صدارت لاندې پیل شوه. کلکته په ۱۷۷۲ کال کې د برتانوي امپراتورۍ پلازمېنه اعلان شوه. صدارت د نظامي - ملکي ادارې لخوا اداره کیده، او د نړۍ شپږم لومړنی ریل شبکه درلوده. د لوی بنګال قحطي د استعماري واکمنۍ پرمهال څو ځله پیښ شوي ، په ځانګړي توګه د لوی بنګال قحط (1770) او د 1943 بنګال قحط چې هر یو یې ملیونونه بنګاليان وژلي.

بنګال د برتانوي واکمنۍ لاندې بې صنعتي شو. د بنګالي خلکو له وضعیت څخه ناراضه، د څو پاڅونونو هڅه وکړه. د بنګال د خپلواکۍ جګړه په 1857 کې د کلکتې په څنډه کې پیل شوه او د نورو بغاوتونو سره د پیوستون لپاره ډهاکه ، چټاګانګ او سلیټ ته خپره شوه. د بغاوت ناکامي مستقیم د برتانوي واکمنۍ لامل شوه. د آزادۍ د مبارزې ډیری مخکښان او وروسته مشران بنګاليان وو لکه دودو میان ، تیتو میر ، عبدالحمید خان بھاشاني ، حسین شهید سهروردي او فضل الحق .

ژبه او ټولنیزه درجه بندي

سیمه يیزې ژبې د طبقه بندۍ یو له ټاکونکو څخه دی.

د بنګالیانو یوه مهمه او یووالی ځانګړنه دا ده چې ډېری یې په بنګالي خبرې کوي، د دوی اړوند هند-اريايي ژبه . په ټوله نړۍ کې د نږدې 226 مېلیون اصلي ویونکو او 300 مېلیون ټول ویونکو سره، بنګالي یو له خورا پراخه ویل کېدونکو ژبو څخه ده چې په نړۍ کې شپږم ځای لري. د دې ژبې مختلف ډولونه نن ورځ کارول کیږي او د بنګالي یووالي لپاره یو مهم ځواک چمتو کوي. دا بېلابېل ډولونه په دریوو کټګوریو وېشل کېدی شي:

1. کلاسیکی بنګالی (সাধু বাশাধাধাবাশা): یوه تاریخي بڼه ده چې د انګلیسي دورې تر پایه پورې د ادبي کارولو لپاره محدوده وه.
2. عصري معیاري بنګالي (چلت بھاشا چلات بھاشا یا شده بھاشا شده بھاشا): د لوی نادیه د ویشل شوې سیمې د ژبو پر بنسټ یو عصري ادبي بڼه (اوس د لوی کشتیا او نادیه ترمنځ ویشل شوې). دا نن ورځ په لیکلو او رسمي وینا کې کارول کیږي. د بیلګې په توګه، چمتو شوي ویناوې او ځینې راډیوګانې.
3. بنګالي (سیمه ییزه ژبه): د ټولو ویناوالو له مخې ترټولو لوی کټګوري. دا یوه غیر رسمي خبرې شوې ژبه ده چې د ژبې له مخې له سیمې څخه بلې سیمې ته توپیر لري.

بنګاليان په فرعي ګروپونو وېشل کېدی شي په ابتدايي توګه د ژبو پر بنسټ، مګر د کلتور د نورو اړخونو له مخې.

1. اهل بنګاليان : یوه کلمه چې په لویدیځ بنګال کې په عمده توګه د ختیځ بنګالیانو لپاره کارول کیږي. په دې ډله کې اکثریت بنګالیان شامل دي. دوی د ډهاکه ، میمنسنګ ، کاملا او باریسال ولسوالیو او همدارنګه په ښکته آسام او تریپوره کې د بنګالي ژبو سیمو څخه راغلي دي. د بنګالیانو په منځ کې، داسې فرعي ډلې شتون لري چې د (ختیځ) بنګالي هویت سربیره جلا جلا شناخت لري. دوی د چټاګانګ ، سلیټ، نواکالي او پران ډاکا (زاړه ډهاکه) اصلي اوسېدونکي دي. د چټاګانګ د کاکس بازار خلک د میانمار د راخین ایالت له روهینګیا سره نږدې تړاو لري.
2. اهل ګوتي : د لویدیځ بنګالیانو لپاره یوه جمله. د پورولیا (او لوی منبوم) اصلي اوسیدونکي د لویدیز لور ته د ژبو او فرعي کلتور له امله د عمومي غوټیس څخه یو څه توپیر لري.
3. شمالي خلک: په شمالي سیمه کې د ویرندري او رنګپوري ژبو ویونکي. دوی په ښکته آسام کې هم موندل کیږي. د شیرشاه ابادي ټولنه بهار ته غځیږي.

جغرافیایی وېش

اعتصام الدین د برصغیر لومړنی لوستی و چې اروپا ته یې سفر وکړ.

د خپلو اصلي سیمو سربېره، د بنګالي نفوس ډېری برخه د انډامان او نیکوبار ټاپوګانو ، اروناچل پردېش ، ډیلي ، اورشا ، چتیس ګاه، جارکنډ ، میګالیا ، میزورم ، ناګستان او اتراکنډ کې هم ژوند کوي، او همدارنګه د پام وړ نفوس په نمبر 1 کې دي. د نیپال ولایت سره. بنګاليان په پاکستان ، منځني ختیځ ، مالیزیا او سنګاپور په سویل ختیځ آسیا کې، او په عمده توګه په انګلیس او اېټالیا کې ښه تاسیس شوي ټولنې لري.

اسلام ته د بنګالي خلکو معرفي د عربي ټاپووزمې سره اړیکه جوړه کړې، ځکه چې مسلمانان باید په خپل ژوند کې یو ځل د حج د برکت لپاره دې خاورې ته لاړ شي. څو بنګالي سلطانانو په حجاز کې د اسلامي مدرسو تمویل کاوه، چې عربانو ته د مدرسې البنګالیه په نوم پیژندل کیږي. دا معلومه نه ده چې بنګالیانو کله په عربو کې میشت کیدل پیل کړل، که څه هم لومړنۍ بیلګه یې د حاجي شریعت الله استاد مولانا مراد دی، چې د 1800 لسیزې په لومړیو کې د مکې په ښار کې د تل لپاره میشت شو. د بنګالي نژاد د پام وړ خلک په منځني ختیځ کې ژوند کوي د قرآن کریم ژباړن ظهور الحق چې په عمان کې ژوند کوي، او همدارنګه د شهزادګۍ ثروت الحسن کورنۍ چې د شهزاده حسن بن طلال دی. د اردن ښځه ده

د بنګاليانو لوی شمېر په بنګله ټاون کې مېشته شوي او ځان یې تاسیس کړی.

په اروپا کې د بنګالیانو لومړني ریکارډونه د 16 پیړۍ په اوږدو کې د لوی انګلستان پاچا جورج III د واکمنۍ پورې اړه لري. یو بنګالی دیپلومات چې عصام الدین نومیده په ۱۷۶۵ کې له خپل نوکر محمد مقیم سره له نادیه اروپا ته راغی. نن ورځ، برتانوي بنګله دیشیان په انګلستان کې طبیعي ټولنه ده، چې په برصغیر کې د ټولو رستورانتونو 90٪ فعالیت کوي. او په ټول هیواد کې یې د بنګالي اکثریت سیمې جوړې کړې. تر ټولو مهم یې په ختیځ لندن کې بنګله ټاون دی.

ساینس

په عصري علومو کې د بنګالیانو ونډه په نړیواله کچه د پام وړ ده. قاضي عزیزالحق یو اختراع کونکی و چې د ګوتو د نښې طبقه بندي سیسټم تر شا د ریاضیاتي اساس رامینځته کولو اعتبار لري چې تر 1990 کلونو پورې د جرمي تحقیقاتو لپاره کارول کیده. عبدالستار خان په فضايي بیړیو، جټ انجنونو، ریل ګاډو انجنونو او صنعتي ګاز توربینونو کې د تجارتي استعمال لپاره له څلویښتو څخه ډیر مختلف مرکبات اختراع کړل. په 2006 کې، ابوالحسام د سونو آرسینیک فلټر اختراع کړ او وروسته یې د دوام لپاره د 2007 ګرینجر چیلنج جایزه ترلاسه کړه . بل بایو میډیکل ساینس پوه پرویز حارث د سټینفورډ پوهنتون لخوا په نړۍ کې د 1 ملیون ساینس پوهانو په سر کې ځای لري.