پنجابي قوم
کينډۍ:Infobox ethnic groupپنجابي قوم( پنجابي ژبه : پنجابی لوک) د پنجاب سیمې یوه توکميزه ډله ده چې د پاکستان او هند تر منځ مېشت دي، چې د پاکستان په پنجاب ایالت کې ژوند کوي. په داسې حال کې چې په هند کې، دوی د هند په پنجاب، هماچل پردیش، هریانا او ډیلي کې ژوند کوي. مورنۍ ژبه يې پنجابي ده. د پنجابي پوهنتون پټيالاد څېړنې له مخې، پنجابي ژبه شاوخوا ٥٢ لهجې لري.
تاریخ
سمول
د پنجاب کلمه د ابن بطوطه په لیکنو کې موندل کیږي چې هغه په څوارلسمه مېلادي پیړۍ کې دې سیمې ته د سفر پرمهال لیکلې وې. د دې کليمې پراخه کارونې د شپاړسمې پېړۍ په دوهمه نیمایي کې د شېرشاه سوري تاريخ کې موندل کیږي چې په هغه کې په پنجاب کې د شېرخان له خوا د یوې کلا د جوړولو په اړه یادونه شوې ده. مخکې په مهابارت کې هم د پنجاب سیمه د "پنجا ندا" (پنځه سیندونو) په نوم یاد شوې ده. تر دې وروسته ابوالفضل په عین اکبري کې لیکلي دي چې دا سیمه په دوو برخو لاهور او ملتان وېشل شوې وه. د عین اکبري په دویمه برخه کې ابوالفضل د پنجاب په نوم "پنجند" لیکلی دی. د دې نه علاوه مغل امپراتور جهانګير هم په خپل تزک جهانګيري کښې د پنجاب کليمه استعمال کړې ده.
د پنجاب کلمه د فارسي کلمو پنج (پنځه) او آب (اوبه) څخه اخیستل شوې(ډېره شونې ده چې دا نوم د فارسي پرځای پښتو وي، ځکه تر ډېره حده هند او پاکستان د پښتنو تر يرغلونو او حملو لاندې و، او څو پېړۍ يې په ياده سيمه پرله پسې پاچاهي هم کړې دي، پنجاب سيمه شايد په لومړيو کې پښتو پنځاب وه چې وروتسه د وخت په تېرېدو او د سيمې د خلکو د لهجې له مخې په پنجاب بدله شوې ده) چې مانا یې د "پنځو سیندونو ځمکه" ده. دا هغه پنځه سیندونه دي چې په دې سیمه کې بهیږي:
د سند دره، د پنجاب لرغونی سلطنت
سمولد سېند وادۍ تمدن، چې په نړۍ کې یو له پخوانیو انساني تمدنونو څخه دی، په پنجاب کې ژورې اغېزې لري، چې د هغې له جملې څخه هراپا د پام وړ دی.کينډۍ:Infobox archaeological cultureکينډۍ:Infobox archaeological culture
د سېند درې تمدن ( یو له هغو څو لومړنیو انساني تمدنونو څخه دی چې له 3300 څخه تر 1700 مخزېږديز کلونو پورې یې دوام وکړ. دا د سېند سیند په څنډه کې او د سېند د وادۍ په میدان کې د هغې معاونینو څخه سرچینه اخلي. دې ته د هارپا تمدن هم ویل کیږي. هراپا(هڑپا) او موين جودارو اصلي مرکزونه وو. د دې تمدن نښې هم د سوان سیند په غاړو کې موندل شوې دي. د دې تمدن اوسېدونکو د خښتو سره کورونه جوړول. دوی د غوزانو ګاډۍ درلودې، دوی د څرخ او خادي څخه ټوکر جوړاوه، دوی د لوښو په جوړولو کې ماهر وو، بزګران، اوبدونکي، کولالان او معماران د سېند د درې د تمدن معماران وو.
کاټن ټوکر چې په انګلیسي کې کاټن ورته ویل کیږي د هغه اختراع وه چې د کاټن کلمه د هغه له کلمې څخه جوړه شوې ده. بوره او شطرنج نړۍ ته د دې تمدن بې ارزښته ډالۍ دي. د سېند درې تمدن بډایه تمدن و، چې د زرګونو کلونو لپاره يې خلک د ځان خواته راجلب کړي و.
داسې انګېرل کیږي چې په هند او پاکستان کې د تمزین بنسټ په 1500 ق م کې د اریایانو له خوا ایښودل شوی و. تر دې وړاندې دلته اوسېدونکي وحشي او له تمدن څخه لرې وو. خو وروسته پلټنو په دې نظر کې بشپړ بدلون راوست او د دغه هېواد تاريخ يې دولس زره کاله شاته وغورځاوه. له یوې خوا د موهن جو دارو او هړپا او د سند د لرغوني تمدن په اړه معلومات دا ثابتوي چې دا هېواد د اریایانو له راتګ څخه ډېر پخوا د تمدن مرکز و.
دا د 1921 کال پېښه ده چې رای بهادر دیا رام ساهني په هړپا کې د لرغوني تمدن ځینې نښې وموندلې. یو کال وروسته ورته اثار د ښاغلي آر ډی بنرجي له خوا د موهنجودارو په سر کې وموندل شول. دا د هند د لرغون پېژندنې څانګې ته راپور شوې. د دې ادارې عمومي رییس سر جان مارشال خوښي څرګنده کړه او دغو دوو ځایونو ته یې پاملرنه وکړه. نو د لرغونو اثارو د رياست د رئيس ارنسټ مکې او د راى بهادر ديا رام ساهني په امر کيندنه پيل شوه. په 1931 کې، کار د بودیجې د نشتوالي له امله ودرول شو. په همدې حال کې، رياست په نورو ځايونو کې اغېزمن لټون پيل کړ. دا یوه لویه بریا وه او مالومه شوه چې دا لرغونی تمدن یوازې په موهنجو دارو او هړپا پورې محدود نه دی. برعکس په سېند صوبه کې په چنودرو، جهوکر ، علي مراد او عمري او د پنجاب په روپر او د بلوچستان په نال او کلی کې د لرغوني تمدن نښې شته.
د سېند دره نه یوازې اوسنی سند نه دی بلکې اوسنی پاکستان ، د افغانستان ختیځه برخه او د هند لوېدیځه برخه د سیند په دره کې ګڼل کیږي. د سیند دره په لوېدیځ کې د پاکستان له بلوچستان ایالت څخه په ختیځ کې تر اترپردېش پورې غځېدلې، په داسې حال کې چې په شمال کې د افغانستان له شمال ختیځې برخې څخه په سویل لوېدیز کې د هند مهاراشترا ایالت ته غځېدلې ده.
د هند-ګنګیتیک میدانونه ( یوه لویه وچه ده چې د برصغیر په شمالي برخه کې موقعیت لري. دا میدان د اباسين او ګنګا د دوو لویو سیندونو په نوم نومول شوې چې له امله یې د دې میدان ځمکه ډېره حاصلخېزه ده. دا میدان په څلورو هېوادونو – پاکستان ، هند ، نیپال او بنګله دېش کې پروت دی.
همدا اوس، لکه څنګه چې موږ د هجري وروستیو وختونو څخه تېریږو، د سېند په دره کې، موږ د تمدن داسې نښې وینو چې موږ حیران یو. موږ یوازې د اجتماعي ژوند د تاسیس، د آبادۍ د آبادولو په اړه خبرې کولې، په صنعت کې څومره عمل او پاکوالی رامنځته شو. اوس موږ په یو وخت کې عالي ښارونه ګورو. د دوی کورونه قوي او قوي دي، دوه، دوه، درې یا درې پوړونه لوړ دي. دوی سړکونه، بازارونه لري. د دوی د اوسیدونکو ژوند، دودونه او عادتونه داسې ښکاري. عجيبه ده چې د سيند د وادۍ نښې، چې تر ټولو ژورې دي، تر ټولو ستر پرمختګ ښيي. يعنې کله چې دلته لومړی ښارونه جوړ شول، نو دلته تمدن خپل اوج ته رسېدلی و او وروسته د زوال په لور روان شو. د سیند د دره تمدن څرګندونه او تفسیر شاید د شلمې پیړۍ ترټولو لوی معاصر پیښه وي. ځکه چې د دې تمدن کچه او اهمیت په 1922 کې د موهنجو دره له کیندنې مخکې نه و پوهیدلی.
د سېند وادۍ تمدن په پاکستان کې یو له خورا په زړه پورې تاریخي ځایونو څخه دی . د دې تمدن ډیری ځانګړتیاوې شتون لري چې ورته ځانګړې دي. په تیرو وختونو کې د دې تمدن په اړه کارپوهان په دې نظر وو چې دا د لویدیځې آسیا څخه د دې خاورې څخه راوړل شوی او دا د لویدیځې آسیا د عروج او زوال مرحله وه. خو په 1950 کې ډاکټر ایف ای خان د کوټ ډیجی کیندل. دا نوي شیان رڼا ته راوړي او زاړه مفکورې بدلوي. په کوټ ډیجي کې د هړپې دورې پورې دفن شوي نفوس وموندل شو. د دې تمدن عمر د رادیو کاربن په واسطه ټاکل شوی و او معلومه شوه چې دا نفوس د هراپا څخه 800 کاله پخوانی کلتور دی. دا د بې توپیره کیندنې وروسته تعقیب شو. له دې څخه دا ثابته شوه چې د دې تمدن سرچینې په دې خاوره کې وې. دا د محلي ټولنې د تکامل یوه اړینه پایله وه او هر هغه څه چې بهرني تاثیرات ثانوي او لږ مهم وو. د دې تمدن دوره د 2500 BC څخه تر 1700 BC پورې ده. مګر په حقیقت کې د هغې دوام تر 3800 BC پورې څرګند دی. د نفوذ ساحه یې د افغانستان په شمال کې د بدخشان له سیمې څخه په جنوب کې تر ساحل پورې غځېدلې ده. چیرې چې دا د بلوچستان له ساحل څخه تر کاټیاوار پورې غځیږي. په پخوانیو کیندنو کې، دوه څلویښت ښارونه او اشغالونه د دې تمدن سره تړاو لري. اوس یې شمېر په سلګونو زیات شوی دی. یوازې په چولستان کې ډاکټر رفیق مغل د دې تمدن سره تعلق لرونکې درې سوه درې شپیته دفن شوي آبادۍ موندلې دي. د دې تر څنګ د دې تمدن اغېزې د سوات په دره کې په سراى خولا، جهنګ ، بټيال، ګلګۍ، د ګومل په دره کې، د بلوچستان د کچي په سيمه کې د مهرګاه په ډېرو ځايونو کې موندل شوي دي. په هند کې د غغر (هکرا) سیند حوزه او د هغې معاونین له دې یادګارونو ډک دي. په دې کې د راجپوتانا ، ختیځ پنجاب او هریانا ولایتونه شامل دي. هغه ځایونه چې د دې تمدن نښې موندل شوي دي کالیبنګان، سیسوال، بنیوالی مونډا او ډیری نور ځایونه شامل دي. لوتل او رنګپور ساحل ته نږدې لوی ښارونه وو. د دې تر څنګ ډیری کوچني میشت ځایونه شتون لري.
د دې تمدن لومړنی موندل شوی ښار هراپا و او له همدې امله دې ته د هراپا تمدن هم ویل کیږي. دوهم لوی ښار موهنجودارو و. وروسته اوس ګنوری والا وموندل شو. کوم چې د هڑپې په پرتله لوی ښار دی، مګر کارپوهانو هراپا او موهنجو دارو ته ډیر اهمیت ورکړی.
د لویو ښارونو شتون د دې ثبوت دی چې نفوس په پراخه کچه و. دا په ښارونو کې وو، په کلیو کې ډیر وو. توکي په کثرت سره. ستاسو د محلي اړتیاو څخه ډیر. تولید یې کاوه ترڅو دغه توکي ښارونو ته ولیږدول شي. د هیواد په اوږدو کې د سختو خښتو بار بار کارول د دې ثبوت دی چې پراخ ځنګلونه شتون درلود. په لوښو او مهرونو کې د حیواناتو نقشه او د هډوکو په ښخولو کې د حیواناتو د شتون او په بل عبارت د ځنګلونو د زیاتوالي ثبوت دی. د حیواناتو په منځ کې ګنډونه، پړانګان، د سیند غوښې او هاتیان ډیر وو. د دوی تر څنګ د غریال شواهد هم موندل شوي دي. د وېښتانو، بندرونو، squirrels او طوطانو ځینې ډولونه هم موندل شوي دي. دولس سنګه او هرن هم موندل کیږي.
د دې تمدن په مهمو ښارونو کې موهنجودارو ، هړپا ، چنهودارو ، ستکاګندارو، بالاکوټ، سوتکا کوه، توچي، مزینه ډمب، سیاه ډمب، جای، علي مراد، ګونوری والا او ډیری نور ښارونه شامل دي.
د مادي کلتور په ټولو توضیحاتو کې ټوله پراخه سیمه. کوم چې لرغونپوهان اوس د لوی سیند دره بولي. دا بشپړ یونیفورم لري. لوښي په هر ځای کې یو شان دي. د ډله ایز تولید په پایله کې، کورونه په ثابت معیاري پلانونو کې جوړ شوي او د خښتو څخه جوړ شوي دي. مهرونه د ورته نقاشي صحنو سره سینګار شوي او سکریپټ په ټوله کې ورته دی. د وزن او اندازه کولو یو واحد معیاري سیسټم په هر ځای کې شتون لري.
پوهان په عمومي ډول د سیند د دره تمدن لپاره د امپراتورۍ کلمې کارولو څخه ډډه کوي. مګر شاید Pigot او ویلر د انډس امپراتورۍ اصطلاح خورا په سپکه توګه کارولې وي. پداسې حال کې چې دا د ډیری متخصصینو تمایل دی، دا د امپراتورۍ په توګه نشي ګڼل کیدی. خو ځینې بنسټیز حقایق شته چې تر اوسه یې بل تفسیر ممکن نه دی. د سیند وادۍ د صنعتي تولید لوی یووالی یقینا د دې مفکورې لپاره ځای ورکوي چې یو ځواکمن مرکزي حکومت شتون درلود. چې ټوله سیمه یې کنټرولوله. برسېره پردې، د تولید او توزیع یو مربوط سلسله وه چې دا یې کنټرولوله. البته، د دې محصول یو ښه مدغم سیسټم د محصولاتو او لویو لارو امنیت و. هڑپا او موهنجو دارو معاصر ښارونه وو، چې شاید دوه اړخیزه پلازمینې وې. په دغو دوو ښارونو کې دننه لوړې کلاګانې وې. داسې بریښي چې په پاتې خلکو باندې تسلط ولري. له همدې امله، د اټکل لپاره ځای شتون درلود چې دا د مرکزي حکومت پلازمینې وې.
په ټول هیواد کې د تولیداتو او لاسي صنایعو لوی یووالی نه یوازې د مرکزي حکومت د سختو قوانینو، بلکې د ټولنې د سوداګریزو قوانینو پایله وه. چا چې مذهبي رنګ درلود. البته دا به خورا سخت وي. کوم چې د لیکونو په واسطه تعقیب شوي. وزنونه په هره سیمه کې یو شان وو. د برونزو د زنګون جوړښت او د شافټ شکل ورته وو. د خښتو اندازه، د کورونو ترتیب، د لویو سړکونو ترتیب، د ټول ښار د ښارګوټی پلان یو شان و. په سر کې د پیړیو راهیسې د زړو ودانیو په سر نوې ودانۍ جوړې شوې. د کور څلور دیوالونه د ډیرو پیړیو لپاره بدل نه شول. دا پدې مانا ده چې حاکم او محکوم طبقو دواړو د بدلون اړتیا احساس نه کړه. هنرمندان د ذاتونو په بندونو پورې تړلي وو او له نسل نه تر نسله به یې ورته کار کاوه او د لوړو طبقو په برخه کې هم همداسې یو څه وو.
د سیند وادۍ یونیفورم په وخت او ځای کې مساوي شدید و. له یوې خوا له بلوچستان څخه تر پنجاب او خیبر پښتونخوا پورې یونیفورم دی. له بلې خوا، تر هغه چې دا تمدن ديارلس سوه کاله ژوندی پاتې شو، په جزئياتو کې يې هيڅ توپير نه و.
په موهنجودارو کې ټول نهه د استوګنې پرتونه کیندل شوي. په ډیرو ځایونو کې د سیلابونو د زیان شاهدان دي. خو د دغو مختلفو دورو په مادي کلتور کې کوم توپير نشته. نه ژبه او نه رسم الخط بدل شوی دی. په کومه خاوره کې چې ژبې ډېرې بڼې اخيستې او رسم الخط يې بيا په بشپړه توګه بدل شوی دی، د همدې رسم الخط دوام د هغې د بې ثباتۍ ستر ثبوت دی.
له یوې خوا یې له اکاد او سمر سره اړیکې درلودې. له بلې خوا، ديارلس سوه کاله دوی د اکاد او سمر د بدلولو صنعتي ميتودونو په اړه څه نه دي زده کړي. دا په دې مانا چې د بې ثباتۍ لاملونه داخلي او خورا پیاوړي وو او بهرنۍ اغیزې کمزورې وې.
کوسامبي زیاته کړه چې دا تمدن د خپریدو نشتوالی و. يعنې ښارونه د سيند د سيند او د هغې په څنډو کې آباد وو. پاتې ټول نفوس په کوچنیو کلیو مشتمل وو او دا تمدن د ګنګا او جمن دره او د خاکنائی دکن ته نه و تللی. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵]
ځای
سمول
بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: خطہ پنجاب
پنجابیان په اصل کې د پنجاب په سیمه کې میشت دي. پنجاب د پنځو سیندونو سیمه ده. ځايي پنجابي نفوس هغه مهال د لوی په توګه راڅرګند شو کله چې رنجیت سنګ په لومړي ځل په اتلسمه پیړۍ کې د پنجاب اعظم بنسټ کېښود، چې اوسنی پاکستانی پنجاب، هندي پنجاب، ټول آزاد کشمیر او اوسنی خیبر پښتونخوا پکې شامل وو، چې ټول په پنجاب کې شامل وو. د برتانوي امپراتورۍ پنجاب د اوسني خیبر پښتونخوا ، پاکستاني پنجاب ، هندي پنجاب ، هریانا ، هماچل پردیش او ډیلي څخه جوړ وو.
پنجابي وګړي په ختیځ کې د هند د هماچل پردیش ، هریانا او راجستان ایالتونو، په لویدیځ کې د پاکستان خیبر پښتونخوا ایالت او په شمال کې له جمو او کشمیر څخه په جنوب کې تر شکارپور پورې ژوند کوي. په خيبر پښتونخوا کې هزاره ډويژن ، ډېره اسماعيل خان ډويژن او پېښور ښار د پنجابيانو سيمې دي.
په پاکستان کې له ۴۰ تر ۴۵ سلنه خلک په پنجابي خبرې کوي. په پاکستان کې پنجابي وګړي په دوو لویو ډلو ویشل شوي دي، ملکان او ملت. زمینداران په اصل کې هغه پنجابیان بلل کیږي چې د کرنې او کروندې سره تړاو لري. د ځمکې خاوندان نور په لده خېلو ، بټي آرین، راجپوت ، جات ، شیخ ، ګوجر ، ډوګر او رحماني وېشل شوي دي . په پاکستان کې د پنجاب اکثریت نفوس مسلمان دی.
| رتبه | ولایت | پنجابي عالمان | سلنه |
|---|---|---|---|
| — | پاکیستان | 76,335,300 | 44.15 |
| 1 | پنجاب | 70,671,704 | 75.23 |
| 2 | سنده | 3,592,261 | 6.99 |
| 3 | فدرالي پلازمینه اسلام آباد | 1,343,625 | 71.62 |
| 5 | بلوچستان | 318,745 | 2.52 |
هندي پنجابي
سمول
د 2001 د سرشمیرنې له مخې، په هند کې د پنجابیانو شمیر د ټول نفوس 2.8٪ دی. [۶] په هند کې د پنجابیانو ټوله شمیره معلومه نه ده ځکه چې توکمونه په سرشمیرنه کې نه شمیرل کیږي. سکهان زیاتره د هند په پنجاب ایالت کې ژوند کوي چې د ټول نفوس ۵۷.۷ سلنه جوړوي او پنجابي هندوان ۳۸.۵ سلنه جوړوي. [۷] په قومي لحاظ دوی د ډیلي د نفوس لږ تر لږه ۴۰٪ جوړوي او په عمومي ډول هندي ژبي پنجابي هندوان دي . [۸] [۹] چندیګډ 80.78٪ هندو، 13.11٪ سکه او 4.87٪ مسلمانان دي. په اقلیتونو کې مسیحیت، بودیزم او جینیزم شامل دي. د هند پنجاب د مسلمانانو او عیسویانو کور هم دی. د ختیځ پنجاب اکثره مسلمانان له پولې پاکستان ته تللي، په داسې حال کې چې یو شمېر یې اوس هم په قادیان او ملیر کوتل کې ژوند کوي. ملیر کوټلا ، نابه ، جند ، فریدکوټ ، کپور تالا، کلسیا او پټیالا هغه سیمې دي چې د سیکانو لوی نفوس لري. پنجابیانو د هند په تمدن او کلتور ژور اغیز پریښی دی. د هند پنجابیان په ټوله نړۍ کې خپل هویت لري او په بالیووډ کې پنجابي سندرې او پنجابي نڅا لیدل کیږي او اوریدل کیږي. په مشهورو فلمي شخصیتونو کې دیو آنند ، سنیل دت ، پران (اداکار) ، پریم چوپړا ، منوج کمار ، دھرمیندرا ، راجیش کهنه ، ونود کهنه ، کبیر بیدي ، ونود مهرا ، پنکج پنکج ، سني دیول ، انیل کپور ، پونم دهلون ، جولاي اکشې کمار ، هریتیک روشن ، ارجن کپور ، سونم کپور ، رنبیر کپور ، شاهد کپور ، ورون دهون ، پرینکا چوپړا ، پرینیتی چوپړا او سدھارت ملهوترا ، په سندرغاړو کې محمد رفیع ، مهندرا کپور ، نریندر چنچل ، میندر سینګل ، میندر سینګ ، میندر سینګ شامل دی. بادشاه (ریپر) ، یو یو هني سنګ او کنکا کپور . پنجاب هند ته د ګلزاری لال نندا ، اندر کمار ګجرال او منموهن سینګ په څېر لومړي وزیران ورکړي دي. پنجابیان هم په کرکټ کې مخکښ دي. د کرکټ په مشهورو لوبغاړو کې لالا امرناتھ ، بشن سینګ بیدي ، کپیل دیو ، راجندر سینګ ګای ، یوګراج سینګ ، موهندر امرناتھ ، نوجوت سینګ سیدو ، هربجن سینګ ، یوراج سینګ ، ویرات کوهلي ، مندیپ سینګ او شیکر دهون په څېر ستوري شامل دي.
دین
سمولد پنجابیانو په منځ کې دوه لوی مذهبونه شتون لري، په پاکستان کې میشت پنجابیان اکثره مسلمانان دي او په هند کې میشت پنجابیان د سکه مذهب پیروان دي. پنجابیان اکثره مسلمانان دي چې د سني اسلام د حنفي فقه پیروي کوي.
کلتور
سمولژبه
سمول بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: پنجابی زبان
د پنجابیانو مورنۍ ژبه پنجابي ده، یوه هندۍ-اروپايي ژبه ده چې د پنجاب په خلکو کې رواج لري. پنجابي ژبو کې د هندویزم ، سکه مذهب، اسلام او مسیحیت پیروان شامل دي. د لومړي ذکر شوي مذهب پرته، دا ژبه په نورو دریو مذهبونو کې ځانګړی حیثیت لري. په پاکستان او هند کې د ترسره شوې سرشمیرنې له مخې په نړۍ کې د پنجابیانو شمیر له ۱۵۰ میلیونو څخه زیات دی. سربیره پردې، دوی اردو ، هندي او انګلیسي د دوی د دویمې ژبې په توګه کاروي.
پنجابي کلتوري خواړه
سمول بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: پنجابی کھانا
د سرې سبزۍ ، مکھن او جوار ډوډۍ د پنجابي خورا مشهور خواړه دي. د دې نه علاوه مسي تندوري روټي هم په ساون کې په شوق سره پخیږي او خوړل کیږي.
تنوري خواړه په پنجاب کې ډیر عام دي. د پنجابي کلتوري خواړو کې مرغ ټکه، الو کباب، پراته، دیسی لسی، تندوری چرګ، جیرا، پنجیری ، ترکا دال ، ساویان ، گاجر حلوا ، اچار ، غوښه او پنیر شامل دي.
موسیقي
سمول بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: پنجابی موسیقی
نڅا
سمول بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: پنجابی رقص
په پنجاب کې ډیری کلتوري نڅا عام دي، چې تر ټولو مشهور نڅا بهنګرا ده، چې په مختلفو پیښو او جشنونو کې ترسره کیږي. نور په لاندې ډول دي:
- بهنګرا
- سیمی
- خره
- کیکلی
- فانوس
- ډنډس
- جگني
نمانځنې
سمول بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: پنجابی تہوار
پنجابیان په کلتوري او مذهبي لحاظ ډیر جشنونه لمانځي. پنجابي کلیزه د کلتوري جشنونو د ټاکلو لپاره او د مذهبي جشنونو لپاره د هجري کلیزه کارول کیږي.
د پنجاب په کلتوري جشنونو کې ماګي ، لوهري ، بسنت ، هولي ، بیساخي ، راخي او دیوالي شامل دي. په داسې حال کې چې په مذهبي جشنونو کې لوی اختر ، لوی اختر او عید میلاد النبی شامل دي.
لوبه
سمولپه هېوادونو کې د پنجابيانو شمېر
سمول| رتبه | هیواد | نفوس |
|---|---|---|
| 1 | پاکستان | 81,379,615 |
| 2 | هند | 33,109,672 |
| 3 | برېتانيا | 2,300,000 |
| 4 | کاناډا | 800,000 |
سرچينې
سمول- ↑ یحیٰی امجد۔ تاریخ پاکستان قدیم دور
- ↑ پروفیسر محمد مجیب۔ تاریخ تمذن ہند
- ↑ ٹی ایچ۔ سورلے گزیٹیر سندھ
- ↑ ڈاکٹر معین الدین، قدیم مشرق جلد دؤم
- ↑ ڈی ڈی کوسمبی۔ قدیم ہندوستان
- ↑ Key Facts on India: Essential Information on India
- ↑ "Census 2011: %age of Sikhs drops in Punjab; migration to blame?". The Times of India.
- ↑ "Delhi Assembly Elections 2015: Important Facts And Major Stakeholders Mobile Site". India TV News. 6 فروری 2015. Archived from the original on 2015-12-30. نه اخيستل شوی 7 ستمبر 2015.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|date=(help) - ↑ Jupinderjit Singh (فروری 2015). "Why Punjabis are central to Delhi election". tribuneindia.com/news/sunday-special/perspective/why-punjabis-are-central-to-delhi-election/36387.html. Archived from the original on 2022-01-09. نه اخيستل شوی 7 ستمبر 2015.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|date=(help); External link in|خونديځ تړی=|خونديځ-تړی=ignored (help)
نور وګوره
سمول- د پنجاب سیمه
- پنجابی ژبه
بېرونۍ تړنې
سمول- د اسلام نه مخکې د سیند دره کې خلک او ژبې آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)
- وړیا پنجابي (ګورمکي) پرائمر Archived 2011-07-07 at the Wayback Machine. آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)
- پنجابی لینکونه