ويکيپېډيا

يوګاندا

په ختيځه مرکزي افريقا کې يو هېواد

اوګاندا په انګلیسي Uganda) رسمي نوم د اوګاندا جمهوریت د ویکتوریا سمندرګی په غاړه د افریقا لوی وچه مرکز په ختیځه برخه کې پروت هیواد دی. د اوګاندا پلازمینه کامپالا او ګاونګي هیوادونه یې سویلي سوډان، کانګو جمهوریت، راونډا، بروندي، تانزانیا، او کېنيا دي. اوګاندا ۰۴۰'۲۳۶ کیلومتره مساحت او ۰۰۰'۸۲۴'۳۶ وګړي لري. د اوګاندا شیلینګ د نوموړی هیواد د پیسو واحد دی.

يوګاندا
Uganda (اېټاليايي )
Uganda (انګليسي)
Ouganda (فرانسوي)[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
پلازمېنه
ترټولو لوړه څوکه
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وګړو شمېر
۴۷٬۱۲۳٬۵۳۱[۲] — ۶٬۷۸۸٬۲۱۱[۳] — ۷٬۰۰۶٬۶۲۹[۳] — ۷٬۲۴۰٬۱۵۵[۳] — ۷٬۴۸۷٬۴۱۲[۳] — ۷٬۷۴۶٬۱۸۱[۳] — ۸٬۰۱۴٬۳۷۶[۳] — ۸٬۲۹۲٬۷۵۱[۳] — ۸٬۵۸۰٬۶۴۷[۳] — ۸٬۸۷۲٬۸۹۰[۳] — ۹٬۱۶۲٬۷۹۴[۳] — ۹٬۴۴۶٬۰۲۴[۳] — ۹٬۷۲۰٬۳۸۸[۳] — ۹٬۹۸۸٬۴۴۱[۳] — ۱۰٬۲۵۶٬۵۵۳[۳] — ۱۰٬۵۳۳٬۸۲۰[۳] — ۱۰٬۸۲۷٬۰۹۷[۳] — ۱۱٬۱۳۹٬۶۳۲[۳] — ۱۱٬۴۷۰٬۶۲۸[۳] — ۱۱٬۸۱۸٬۱۳۵[۳] — ۱۲٬۱۷۸٬۵۱۲[۳] — ۱۲٬۵۴۹٬۷۷۹[۳] — ۱۲٬۹۳۰٬۷۱۴[۳] — ۱۳٬۳۲۴٬۳۹۰[۳] — ۱۳٬۷۳۸٬۱۱۴[۳] — ۱۴٬۱۸۱٬۶۳۰[۳] — ۱۴٬۶۶۱٬۴۸۱[۳] — ۱۵٬۱۸۰٬۷۲۱[۳] — ۱۵٬۷۳۶٬۱۷۶[۳] — ۱۶٬۳۲۰٬۴۱۷[۳] — ۱۶٬۹۲۲٬۶۴۸[۳] — ۱۷٬۵۳۴٬۸۳۹[۳] — ۱۸٬۱۵۶٬۰۹۵[۳] — ۱۸٬۷۸۸٬۴۴۰[۳] — ۱۹٬۴۳۰٬۴۶۱[۳] — ۲۰٬۰۸۱٬۱۵۲[۳] — ۲۰٬۷۴۰٬۷۲۶[۳] — ۲۱٬۴۰۷٬۶۹۳[۳] — ۲۲٬۰۸۴٬۵۲۷[۳] — ۲۲٬۷۸۰٬۴۵۱[۳] — ۲۳٬۵۰۷٬۸۰۰[۳] — ۲۴٬۲۷۵٬۶۴۱[۳] — ۲۵٬۰۸۸٬۰۳۳[۳] — ۲۵٬۹۴۳٬۴۴۱[۳] — ۲۶٬۸۳۸٬۴۲۸[۳] — ۲۷٬۷۶۶٬۹۸۶[۳] — ۲۸٬۷۲۴٬۸۶۹[۳] — ۲۹٬۷۱۱٬۳۹۷[۳] — ۳۰٬۷۲۸٬۷۴۷[۳] — ۳۱٬۷۷۸٬۷۹۹[۳] — ۳۲٬۸۶۴٬۳۲۸[۳] — ۳۳٬۹۸۷٬۲۱۳[۳] — ۳۵٬۱۴۸٬۰۶۴[۴] — ۳۶٬۳۴۵٬۸۶۰[۵] — ۳۷٬۵۷۸٬۸۷۶[۵] — ۴۲٬۸۶۲٬۹۵۸[۶] — ۳۴٬۶۳۴٬۶۵۰[۷] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پکي شاملې اداري سیمې
Buikwe District (en) ژباړل — Bukomansimbi District (en) ژباړل — Butambala District (en) ژباړل — Buvuma District (en) ژباړل — Gomba District (en) ژباړل — Kalangala District (en) ژباړل — Kalungu District (en) ژباړل — Kampala District (en) ژباړل — Kayunga District (en) ژباړل — Kiboga District (en) ژباړل — Kyankwanzi District (en) ژباړل — Luwero District (en) ژباړل — Lwengo District (en) ژباړل — Lyantonde District (en) ژباړل — Masaka District (en) ژباړل — Mityana District (en) ژباړل — Mpigi District (en) ژباړل — Mubende District (en) ژباړل — Mukono District (en) ژباړل — Nakaseke District (en) ژباړل — Nakasongola District (en) ژباړل — Rakai District (en) ژباړل — Sembabule District (en) ژباړل — Wakiso District (en) ژباړل — Amuria District (en) ژباړل — Budaka District (en) ژباړل — Bududa District (en) ژباړل — Bugiri District (en) ژباړل — Bukedea District (en) ژباړل — Bukwo District (en) ژباړل — Bulambuli District (en) ژباړل — Busia District (en) ژباړل — Butaleja District (en) ژباړل — Buyende District (en) ژباړل — Iganga District (en) ژباړل — Jinja District (en) ژباړل — Kaberamaido District (en) ژباړل — Kaliro District (en) ژباړل — Kamuli District (en) ژباړل — Kapchorwa District (en) ژباړل — Katakwi District (en) ژباړل — Kibuku District (en) ژباړل — Kumi District (en) ژباړل — Kween District (en) ژباړل — Luuka District (en) ژباړل — Manafwa District (en) ژباړل — Mayuge District (en) ژباړل — Mbale District (en) ژباړل — Namayingo District (en) ژباړل — Namutumba District (en) ژباړل — Ngora District (en) ژباړل — Pallisa District (en) ژباړل — Serere District (en) ژباړل — Sironko District (en) ژباړل — Soroti District (en) ژباړل — Tororo District (en) ژباړل — Abim District (en) ژباړل — Adjumani District (en) ژباړل — Agago District (en) ژباړل — Alebtong District (en) ژباړل — Amolatar District (en) ژباړل — Amudat District (en) ژباړل — Amuru District (en) ژباړل — Apac District (en) ژباړل — Arua District (en) ژباړل — Dokolo District (en) ژباړل — Gulu District (en) ژباړل — Kaabong District (en) ژباړل — Kitgum District (en) ژباړل — Koboko District (en) ژباړل — Kole District (en) ژباړل — Kotido District (en) ژباړل — Lamwo District (en) ژباړل — Lira District (en) ژباړل — Maracha District (en) ژباړل — Moroto District (en) ژباړل — Moyo District (en) ژباړل — Nakapiripirit District (en) ژباړل — Napak District (en) ژباړل — Nebbi District (en) ژباړل — Nwoya District (en) ژباړل — Otuke District (en) ژباړل — Oyam District (en) ژباړل — Pader District (en) ژباړل — Yumbe District (en) ژباړل — Zombo District (en) ژباړل — Buhweju District (en) ژباړل — Buliisa District (en) ژباړل — Bundibugyo District (en) ژباړل — Bushenyi District (en) ژباړل — Hoima District (en) ژباړل — Ibanda (en) ژباړل — Isingiro District (en) ژباړل — Kabale District (en) ژباړل — Kabarole District (en) ژباړل — Kamwenge District (en) ژباړل — Kanungu District (en) ژباړل — Kasese District (en) ژباړل — Kibaale District (en) ژباړل — Kiruhura District (en) ژباړل — Kiryandongo District (en) ژباړل — Kisoro District (en) ژباړل — Kyegegwa District (en) ژباړل — Kyenjojo District (en) ژباړل — Masindi District (en) ژباړل — Mbarara District (en) ژباړل — Mitooma District (en) ژباړل — Ntoroko District (en) ژباړل — Ntungamo District (en) ژباړل — Rubirizi District (en) ژباړل — Rukungiri District (en) ژباړل — Sheema District (en) ژباړل — Kagadi District (en) ژباړل — Kakumiro District (en) ژباړل — Rubanda District (en) ژباړل — Bunyangabu District (en) ژباړل — Rukiga District (en) ژباړل — Kibuube District (en) ژباړل — Kyotera District (en) ژباړل — Kasanda District (en) ژباړل — Butebo District (en) ژباړل — Namisindwa District (en) ژباړل — Bugweri District (en) ژباړل — Kapelebyong District (en) ژباړل — Omoro District (en) ژباړل — Pakwach District (en) ژباړل — Kwania District (en) ژباړل — Nabilatuk District (en) ژباړل — Karenga District (en) ژباړل — Madi-Okollo District (en) ژباړل — Obongi District (en) ژباړل — Kalaki District (en) ژباړل — Kazo District (en) ژباړل — Rwampara district (en) ژباړل — Kitagwenda District (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
رسمي ژبه
ځايي ژبې
انګرېزي ژبه[۹] — Swahili (en) ژباړل — Bukusu (en) ژباړل — Amba (en) ژباړل — Lendu (en) ژباړل — Adhola (en) ژباړل — Konjo (en) ژباړل — Tepes (en) ژباړل — Ndo (en) ژباړل — Nyole (en) ژباړل — saamia (en) ژباړل — Nyangia (en) ژباړل — Gungu (en) ژباړل — Ruuli (en) ژباړل — Gwere (en) ژباړل — Talinga (en) ژباړل — Tooro (en) ژباړل — Kiga (en) ژباړل — Lugbarati (en) ژباړل — Kumam (en) ژباړل — Ugandan Sign Language (en) ژباړل — Sabiny (en) ژباړل — Alur (en) ژباړل — Aringa (en) ژباړل — Ik (en) ژباړل — Ma'di (en) ژباړل — Lango (en) ژباړل — Pökoot (en) ژباړل — Nubi (en) ژباړل — Karamojong (en) ژباړل — Runyankole (en) ژباړل — Teso (en) ژباړل — Luganda (en) ژباړل — کينيارواندا ژبه — Soga (en) ژباړل — Nyoro (en) ژباړل — Kakwa (en) ژباړل — Kenyi (en) ژباړل — Masaba (en) ژباړل — Southern Ma'di (en) ژباړل — اکولي وينګ — Bari (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د حکومت مشر
قومي ډلې
Baganda (en) ژباړل[۱۰] — Banyankole (en) ژباړل[۱۰] — Basoga (en) ژباړل[۱۰] — Kiga people of Kigezi (en) ژباړل[۱۰] — Teso people (en) ژباړل[۱۰] — Langi people (en) ژباړل[۱۰] — Gisu people (en) ژباړل[۱۰] — Acholi people (en) ژباړل[۱۰] — Lugbara people (en) ژباړل[۱۰] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړنوم
ugander — ugandar — ugandai — Oegandees — Ugandan — Ugandano — Lugandayänan — أوغندي — أوغندية — أوغنديون — אוגנדי — אוגנדית — ugandezi — ugandez — ugandeză — উগান্ডীয় — Ougandais[۱] — Ougandaise[۱] — ugandese — ugandesi — ugandan — ugandés — ugandesa — Ugandano — ugandezo — ugandezi — ugandeza — ugandeze — أوݣاندي — أوݣاندية — أوݣانديين — أوݣانديات — Ugandach[۱۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
فزیکي ځای
غړی د
ملگري ملتونه (۱۹۶۲ – )
ګډو ګټو لرونکي دولتونه[۱۲] (۱۹۶۲ – )
د افریقا اتحادیه
د سوداګرۍ نړيوال سازمان
د اسلامي همکاريو سازمان[۱۳] (۱۹۷۴ – )
د بيارغونې او پراختيا نړيوال بانک (۱۹۶۳ – )
نړيواله پرمختياېې ټولنه (۱۹۶۳ – )
نړيواله مالي مؤسسه (۱۹۶۳ – )
د پانګونې څواړخيز تضمين نړيوال اژانس (۱۹۹۲ – )
International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ژباړل (۱۹۶۶ – )
African Development Bank (en) ژباړل
د افريقايي، کارابين او ارام سمندر هېوادونو سازمان
نړيوال پوليس[۱۴][۱۵] (۱۹۶۶ – )
کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان[۱۶][۱۷] (۲۰۰۱ – )
يونيسکو[۱۸] (۱۹۶۲ – )
Group on Earth Observations (en) ژباړل
پوست نړيواله ټولنه[۱۹][۲۰] (۱۹۶۴ – )
مخابراتو نړيواله ټولنه[۲۱] (۱۹۶۳ – )
هواپېژندنې نړيوال سازمان[۲۲] (۱۹۶۳ – )
د روغتيا نړيوال سازمان[۲۳]
ګومرک نړيوال سازمان[۲۴] (۱۹۶۴ – ) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
ځایناستی د
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۲۴۱٬۰۳۸ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
نور مالومات
وېب‌پاڼه
کورډي‌نېشن
۱°۱۸′شمال ۳۲°۲۴′ختیځ / 1.3°شمال 32.4°ختيځ / 1.3; 32.4 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

  
يوګاندا
يوګاندابیرغ يوګاندانښان
شعار
ملي ترانه:
ځمکه او استوګنه
کوارډينېټ ۱°۱۷′شمال ۳۲°۲۳′ختیځ / 1.28°شمال 32.39°ختيځ / 1.28; 32.39   ويکيډاټا کې (P625) ځانګړنې بدلې کړئ[۲۶]
پراخوالی 241038 کیلومتره مربع   ويکيډاټا کې (P2046) ځانګړنې بدلې کړئ
پلازمېنه کامپالا   ويکيډاټا کې (P36) ځانګړنې بدلې کړئ
رسمي ژبې انګرېزي ژبه [۸]،  سواهيلي ژبه [۸]  ويکيډاټا کې (P37) ځانګړنې بدلې کړئ
مشرتابه
بنسټ اېښودنه او واکمنۍ
خپلواکۍ نېټه ۱۹۶۲  ويکيډاټا کې (P571) ځانګړنې بدلې کړئ
د عمر محدودیتونه
د واده عمر 18 کلن   ويکيډاټا کې (P3000) ځانګړنې بدلې کړئ
بې کارۍ کچه 4 سلنه (۲۰۱۴)[۲۷]  ويکيډاټا کې (P1198) ځانګړنې بدلې کړئ
نور مالومات
پیسې يوګانادايي شيلينګ   ويکيډاټا کې (P38) ځانګړنې بدلې کړئ
بېړنۍ ټليفون
شمېره
تګلوری کيڼ [۲۸]  ويکيډاټا کې (P1622) ځانګړنې بدلې کړئ
رسمي وېبپاڼه د تاييدولو سرچينه  ويکيډاټا کې (P856) ځانګړنې بدلې کړئ
هېواد کوډ UG  ويکيډاټا کې (P297) ځانګړنې بدلې کړئ
د زنګ وهنې نړیوال کوډ +256  ويکيډاټا کې (P474) ځانګړنې بدلې کړئ
Map

یوګاندا (په يوګاندايي ژبه «یوګاندا») په رسمي ډول د يوګاندا جمهوریت (په سواحلي ژبه: جمهوریه یوګاندا/Jamhuri ya Uganda) د افریقا په ختيځ کې په وچه کې پروت هېواد دی. دا هېواد له ختيځ څخه له کينیا، له شمال څخه له سویلي سودان، له لویديځ څخه د کانګو له ديموکراتیک جمهوریت، له سویل لویديځ څخه له رواندا او له سویل څخه له تانزانیا سره ګاونډی دی. د هېواد په سویلي برخه کې د پام وړ کچه د ویکتوریا سیند شاملېږي چې له کینیا او تانزانیا سره مشترک دی. یوګاندا د افریقا د لویو سیندونو په سیمه کې پرته ده. یوګاندا همدارنګه د نيل په حوزه کې هم پرته ده. اقلیم یې متنوع خو عموماً بدل شوی استوایي دی. له ۴۲ میلیونه څخه زیات نفوس لري چې له دې څخه ۸.۵ میلیونه یې په تر ټولو لوی ښار او پلازمېنه کامپالا کې ژوند کوي.  [۲۹]

د يوګاندا نوم د بوګاندا تر پاچهۍ وروسته اېښودل شوی، چې د پلازمېنې کامپالا په ګډون د هېواد لویه سویلي برخه په کې شاملېږي. د ۱۸۹۴ز کال له پيل راهیسې دا سیمه د یوه تحت الحمایه هېواد په توګه د بریتانیا له خوا اداره کېده، چې په ټول قلمرو کې يې اداري قوانین وضع کړل. یوګاندا د ۱۹۶۲ ز کال د اکتوبر په ۹ له بریتانیا څخه خپله خپلواکي ترلاسه کړه. دا دوره هغه مهال له تاوتریخوالي سره مل نښتو، لکه: د ايډي امین په مشرۍ يوې ۸ کلنه پوځي دیکتاتورۍ سره مشخصه شوې ده.  

رسمي ژبې يې سواحلي او انګلیسي دي، که څه هم اساسي قانون وايي چې:«هره بله ژبه په ښوونځيو یا ګڼو نورو مؤسساتو یا د قانوني، اداري یا قضايي موخو لپاره چې ښايي د قانون په واسطه تجویز شي، د ښوونیزې وسیلې په توګه کارېدلی شي» لوګاندا د مرکزي سیمې پر بنسټ ژبه ده چې په پراخ ډول په مرکزي او سویل ختیځو سیمو کې ویل کېږي. د لانګو، اچولي، رونیور، رونیاکوله، روکیګا، لو، روتورو، سامیا، جوپاډولا او لوسګا په ګډون په څو نورو ژبو هم خبرې کېږي. [۳۰][۳۱]

د یوګاندا اوسنی ولسمشر یووري کاګوتا موسویني دی چې د ۱۹۸۶ز کال په جنوري کې تر یوې شپږ کلنې چریکي جګړې وروسته یې واک تر لاسه کړ. هغه وکولی شول، د اساسي قانون تر سموونې وروسته چې د ولسمشرۍ محدودیتونه یې لرې کړل، د ۲۰۱۱، ۲۰۱۶ او ۲۰۲۱ زکال په ټاکنو کې د يوګاندا د ولسمشر په توګه وټاکل شي.  [۳۲]

تاريخچه

سمول

تر استعمار مخکې یوګاندا

سمول

مخکې له دې چې ۳۰۰۰ کاله وړاندې له میلاد څخه مخکې په ۱۰۰۰ کال کې بانټو ژبي د اوګاندا سویل او همدارنګه له میلاد څخه مخکې په ۱۰۰۰ ز کال کې د اوګاندا شمال ختیځ ته نیلوتیک ویناوال د ننه شي، د یوګاندا ډېره برخه د مرکزي سوډان او کولیاک ژبو کروندګرو او مالدارانو له خوا د اوسېدو وړ ګرځېدلې وه. له میلاد څخه وروسته په ۱۵۰۰ ز کال کې دا ټول د بانټو ژبو په کلتورونو کې د الګون غره په سویل، نیل سیند او د کیوګاه په سینګي کې جذب شول.[۳۳]

د لرغون پېژندنې د مطالعاتو او شفاهي دودونو پر بنسټ د کېتارا سترواکي د لویو جهیلونو مهمه برخه، د البېرت او کیوګا له شمالي جهیل څخه د وېکتوریا او تانګانېکا تر سویلي جهیل پورې سیمه پوښلې وه. ادعا کېږي چې بونیورو - کېتارا د تورو، انکولي او بوسوګا پاچاهیو تر ټولو لرغونې پاچهي وه.[۳۴][۳۵]

ځینې لیویانو د بونیورو پر سیمه یرغل وکړ او هلته د بانټو له ټولنې سره جذب شول او د بنیورو - کېترا د اوسني واکمن (اوکومارا) کورنۍ يې رامنځته کړه.[۳۶]

په ۱۸۳۰ ز لسیزه کې عرب سوداګر، د تجارت او سوداګرۍ لپاره د افریقا په ختیځ کې له هند سمندر څخه هېواد ته د ننه شول. د ۱۸۶۰ ز لسیزې په وروستیو کې بنیورو د اوګاندا په منځني- لویدیځ کې  ځان له شمال څخه د مصر په ملاتړ لاملونو له ګواښ سره مخامخ وليده.  دې لاملونو/ اجنټانو د عرب سوداګرو خلاف چې د افریقا له ختیځو ساحلونو څخه د سوداګرۍ په لټه کې و، د بهرني تسخیر دغو عواملو ته وده ورکوله. په ۱۸۶۹ ز کال کې د مصر پاچا خدیو اسماعیل د وېکتوریا خلیج د شمالي او البېرت خلیج د ختیځ او د ګوندوکورو د سویل قلمرونو د الحاق په لټه د سمویل بېکر  په نوم یو بریتانوی کاشف او یو پوځي لښکر لېږد د شمالي اوګاندا  پولو ته د غلامانو د سوداګرۍ د ځپلو او هلته د سوداګرۍ لپاره لار پرانیستلو او متمدن کېدلو په موخه ولېږه. بانیورو د بېکر پر وړاندې مقاومت وکړ او هغه یې دې ته اړ کړ چې د خپل خوندي شاتګ لپاره یوه ناهیلې جګړه مخته یوسي. بېکر مقاومت له خیانت سره مل اقدام وباله او د ( اسماعلیه - د غلامانو د سوداګرۍ ځپلو په موخه مرکزي افریقا ته د تللو روایت، د مصر د اسماعیل خدیو له خوا سازمان شوی) په نوم کتاب کې يې چې په ۱۸۷۴ ز کال کې خپور شو او په بریتانیا کې په پراخ ډول مطالعه کېده، دا عمل محکوم کړ.  وروسته انګرېزان د بونیورو ضد تمایل سره  له بوګاندا څخه یوګاندا ته د ننه شول چې په پای کې يې د پاچهۍ د نیمې خاورې په بیه پرېوته چې د بریتانیا له خوا یوګاندا ته د ډالۍ په توګه ورکړل شوې وه. دوه ورکې شوې ګڼ شمېره اختلافي سیمې تر خپلواکۍ وروسته بونیورو ته وروګرځول شوې. [۳۷][۳۸][۳۹]

په ۱۸۶۹ ز لسیزه کې په داسې حال کې چې عرب له شمال څخه د نفوذ په لټه کې وو، بریتانوي کاشفان د نیل د سرچینې په لټه اوګاندا ته ورسېدل. تر هغوی وروسته په ۱۸۷۷ ز کال کې بریتانوي انګرېز تبلیغیان او په ۱۸۷۹ ز کال کې فرانسوي کاتولیک تبلیغیان بوګاندا ته د ننه شول. وروسته له دې چې اول موتیسا او د هغه د دربار ډېری خلکو خپل دین بدل کړ، د هغه زوی موانګا چې د عیسویت ضد و، د هغه ځای ناستی شو. دا حالت په ۱۸۸۵ ز کال کې د یوګاندا د شهیدانو د مړینې لامل شو. [۴۰][۴۱]

د بریتانیا دولت په سیمه کې د سوداګرۍ په اړه د مذاکرې لپاره د بریتانیا د سترواکۍ د ختيځې افریقا شرکت (IBEAC) په ۱۸۸۸ز کال کې تصویب کړ. [۴۲]

له ۱۸۸۶ ز کال څخه په بوګاندا کې د مذهبي جګړو لړۍ لومړی د مسلمانانو او عیسویانو او وروسته له ۱۸۹۰ ز کال څخه د با-انګلېزا (ba-Ingleza) د پروتېستانو او د با-فرانسا (ba-Fransa) د کاتولیکانو تر منځ پېښې شوې دي. د مدني ناکراریو او مالي بار له امله IBEAC ادعا وکړه چې په سیمه کې خپل اشغال نه شي ساتلی. د نیل سیند د سوداګریزو لارو د خوندیتوب لپاره د بریتانیا سوداګریزې ګټې سختې وې، چې د بریتانیا دولت یې اړ کړ، تر څو بوګاندا او شاوخوا سیمې یې سره ضیمه کړي او په ۱۸۹۴ ز کال کې د یوګاندا تحت الحمایه رامنځته کړي.   [۴۳][۴۴][۴۵][۴۶]

د یوګاندا تحت الحمایه (۱۸۹۴-۱۹۶۲ز کلونه)

سمول

د یوګاندا تحت الحمایه له ۱۸۹۴ څخه تر ۱۹۶۲ ز کال پورې د بریتانیا د سترواکۍ تحت الحمایه وه. په ۱۸۹۳ ز کال د بریتانیا د سترواکۍ د ختيځې افریقا شرکت د خپل قلمرو د حقوقو مدیریت چې تر ډېره د بوګاندا له پاچهي څخه جوړ و، د بریتانیا دولت ته پرېښود. IBEAC د یوګاندایي کورنیو مذهبي جګړو وروسته چې هغه يې په رسمي ډول له سقوط سره مخامخ کړی و، پر یوګاندا خپل واک پرېښود. [۴۷]

په ۱۸۹۴ ز کال کې د يوګاندا تحت الحمایه رامنځته شوه او خاوره/قلمرو له نورو پاچاهیو سره د ډېرو تړونونو د لاسیکولو له لارې (د تورو تړون په ۱۹۰۰ز کال کې، د انکوله تړون په ۱۹۰۱ او د بونیورو تړون په ۱۹۳۳ ز کال کې) د بوګاندا له پولو څخه پراختیا ومونده چې نږدې له اوسنۍ يوګاندا سره سمون لري. [۴۸][۴۹][۵۰]

تر هغه چې یوګاندا خپله د خپلواکۍ درجه خوندي کوله، د تحت الحمایې وضعیت د یوګاندا لپاره د هغه په پرتله چې د ګاونډي هېواد کينیا مستعمره وې، ډېرې متفاوتې پایلې درلودې، له دې حالت پرته به په یوه بشپړه استعماري اداره محدوده وه.  [۵۱]

په ۱۸۹۰ ز لسیزه کې ختیځې افریقا ته د یوګاندا د رېل پټلۍ جوړولو لپاره  ۳۲۰۰۰ کاریګر له بریتانوي هند څخه د قراردادي کار له قراردادونو سره وګومارل شول. ډېری ژغورل شوي سور پوستي بېرته خپلو کورونو ته ستانه شول، خو ۶۷۲۴ کسانو پرېکړه وکړه چې د پټلۍ تر بشپړولو ورسته د افریقا په ختیځ کې پاتې شي، چې ورپسې ځینې سوداګر شول او د پنبې حاصلات او په پرچون ډول خرڅلاو یې په لاس کې واخیست. [۵۲][۵۳][۵۴]

ایداري وېش

سمول

جغرافیه

سمول

تاریخ

سمول

کلتور

سمول

اقتصاد

سمول
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ سرچينې تړی: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
  2. ↑ سرچينې تړی: https://www.macrotrends.net/countries/UGA/uganda/population-growth-rate.
  3. ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ۳٫۱۶ ۳٫۱۷ ۳٫۱۸ ۳٫۱۹ ۳٫۲۰ ۳٫۲۱ ۳٫۲۲ ۳٫۲۳ ۳٫۲۴ ۳٫۲۵ ۳٫۲۶ ۳٫۲۷ ۳٫۲۸ ۳٫۲۹ ۳٫۳۰ ۳٫۳۱ ۳٫۳۲ ۳٫۳۳ ۳٫۳۴ ۳٫۳۵ ۳٫۳۶ ۳٫۳۷ ۳٫۳۸ ۳٫۳۹ ۳٫۴۰ ۳٫۴۱ ۳٫۴۲ ۳٫۴۳ ۳٫۴۴ ۳٫۴۵ ۳٫۴۶ ۳٫۴۷ ۳٫۴۸ ۳٫۴۹ ۳٫۵۰ ذکر کېدنه: World Bank Open Data. Publisher: نړیوال بانک.
  4. ↑ "World Bank Open Data" (په انګرېزي ژبه). نړیوال بانک. نه اخيستل شوی 27 June 2015.{{cite web}}: سرچينه ساتل:ناپېژانده ژبه (link)
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "World Bank Open Data". نړیوال بانک. نه اخيستل شوی 27 June 2015.
  6. ↑ "World Bank Open Data". نړیوال بانک. نه اخيستل شوی 8 اپرېل 2019.
  7. ↑ ذکر کېدنه: سرشمېرنه.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ذکر کېدنه: Constitution of Uganda. Section, verse, paragraph, or clause: 6. Invalid <ref> tag; name "f5dc2b60dba0eee361037ee065509b4cd9d7a333" defined multiple times with different content
  9. ↑ ذکر کېدنه: English as a Global Language, second edition. Page(s): 65. Publisher: Cambridge University Press. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: مارچ ۲۰۱۲. ليکوال: David Crystal.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ ۱۰٫۶ ۱۰٫۷ ۱۰٫۸ ذکر کېدنه: The World Factbook. Retrieved: ۲۹ سپټمبر ۲۰۱۷. Publisher: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). اثر ژبه: انګرېزي ژبه. ليکوال: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). ISSN: 0277-1527.
  11. ↑ ذکر کېدنه: The National Terminology Database for Irish. اثر ژبه: ايرلينډي ژبه.
  12. ↑ سرچينې تړی: https://thecommonwealth.org/our-member-countries/uganda. Retrieved: ۲۱ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page.
  13. ↑ سرچينې تړی: https://www.oic-oci.org/states/?lan=en. Retrieved: ۲۹ اکتوبر ۲۰۲۲.
  14. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Publisher: نړيوال پوليس. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  15. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/UGANDA. Retrieved: ۲۳ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  16. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Publisher: کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  17. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-us/member-states/uganda. Retrieved: ۲۹ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  18. ↑ سرچينې تړی: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  19. ↑ سرچينې تړی: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  20. ↑ سرچينې تړی: https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=313. Retrieved: ۲۸ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  21. ↑ سرچينې تړی: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  22. ↑ سرچينې تړی: https://public.wmo.int/en/members/uganda. Retrieved: ۲۶ مې ۲۰۲۰.
  23. ↑ سرچينې تړی: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۰.
  24. ↑ سرچينې تړی: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Retrieved: ۱۶ مارچ ۲۰۲۴. Page(s): 6. Supports qualifier: پيل نېټه.
  25. ↑ سرچينې تړی: https://www.workwithdata.com/place/uganda. Retrieved: ۱۰ اکتوبر ۲۰۲۴.
  26. ↑     {{cite web}}: Empty citation (help)
  27. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  28. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  29. ↑ Britannica Book of the Year 2014 (په انګليسي). Encyclopedia Britannica, Inc. 1 March 2014. p. 745. ISBN 978-1-62513-171-3. نه اخيستل شوی 2 December 2021.
  30. ↑ Central Intelligence Agency (2009). "Uganda". The World Factbook. نه اخيستل شوی 23 January 2010.
  31. ↑ "The Constitution (Amendment) Act 2005" (PDF). نه اخيستل شوی 17 January 2017.[مړه لينکونه]
  32. ↑ "Uganda". freedomhouse.org. 30 January 2019. Archived from the original on 29 September 2019. نه اخيستل شوی 22 May 2019.
  33. ↑ Schoenbrun, David L. (1993). "We Are What We Eat: Ancient Agriculture between the Great Lakes". The Journal of African History. 34 (1): 1–31. doi:10.1017/S0021853700032989. JSTOR 183030. S2CID 162660041.
  34. ↑ Mwakikagile, Godfrey (2009). Ethnicity and National Identity in Uganda: The Land and Its People. New Africa Press. p. 87. ISBN 9789987930876.
  35. ↑ Mwambutsya, Ndebesa (June 1990 – January 1991). "Pre-capitalist Social Formation: The Case of the Banyankole of Southwestern Uganda". Eastern Africa Social Science Research Review. 6 (2, 7 no. 1): 78–95. Archived from the original on 31 January 2008. نه اخيستل شوی 27 May 2022. {{cite journal}}: More than one of |archivedate= و |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= و |archive-url= specified (help)
  36. ↑ "Origins of Bunyoro-Kitara Kings". Archived from the original on 10 December 2006. نه اخيستل شوی 10 December 2006., bunyoro-kitara.com.
  37. ↑ "The Uganda journal". ufdc.ufl.edu (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2021-01-01.
  38. ↑ "The Uganda journal". ufdc.ufl.edu (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2021-01-02.
  39. ↑ Baker, Samuel White (1879). Ismailia; a narrative of the expedition to Central Africa for the suppression of the slave trade, organized by Ismail, Khedive of Egypt. Robarts - University of Toronto. London, Macmillan.
  40. ↑ Stanley, H. M., 1899, Through the Dark Continent, London: G. Newnes, ISBN 0486256677
  41. ↑ "Background Note: Uganda". Bureau of African Affairs, United States Department of State. November 2008. نه اخيستل شوی 21 January 2017.
  42. ↑ Pulford, Cedric (2011). Two Kingdoms of Uganda: Snakes and Ladders in the Scramble for Africa. Daventry: Ituri Publications.
  43. ↑ J. H. Kennaway (6 February 1893). "House of Commons: Address In Answer To Her Majesty's Most Gracious Speech – Adjourned Debate". Commons and Lords Hansard. Archived from the original on 28 January 2022. نه اخيستل شوی 17 January 2017. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  44. ↑ Beachey, R. W. (1962). "The Arms Trade in East Africa in the Late Nineteenth Century". The Journal of African History. 3 (3): 451. doi:10.1017/s0021853700003352. S2CID 162601116.
  45. ↑ Gordon Martel, "Cabinet politics and African partition: The Uganda debate reconsidered." Journal of Imperial and Commonwealth History 13.1 (1984): 5-24.
  46. ↑ Pulford, Cedric (2011). Two Kingdoms of Uganda: Snakes and Ladders in the Scramble for Africa. Daventry: Ituri Publications.
  47. ↑ Griffiths, Tudor (2001). "Bishop Alfred Tucker and the Establishment of a British Protectorate in Uganda 1890-94". Journal of Religion in Africa. 31 (1): 92–114. doi:10.1163/157006601X00040. ISSN 0022-4200.
  48. ↑ Steinhart, Edward I. (1973). "Royal Clientage and the Beginnings of Colonial Modernization in Toro, 1891-1900". The International Journal of African Historical Studies. 6 (2): 265–285. doi:10.2307/216778. ISSN 0361-7882. JSTOR 216778.
  49. ↑ "A Thousand Years of Bunyoro-Kitara Kingdom - The People and the Rulers (Fountain Publishers, 1994, 153 p.): Appendix III: The Bunyoro Agreement 1955". www.nzdl.org. نه اخيستل شوی 2021-01-02.
  50. ↑ joz, Jaynnielaw (2015-03-22). "The Wars of Religion 1888-1892". DISCOVER UGANDA, TOUR UGANDA, VOLUNTEER UGANDA & SERVE UGANDA (په انګليسي). Archived from the original on 2021-01-29. نه اخيستل شوی 2021-01-02. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  51. ↑ Dietz, A. J.; Studiecentrum, Afrika (2017). "Uganda Protectorate 1895-1902". African Postal Heritage (APH) papers. نه اخيستل شوی 2021-01-02.
  52. ↑ Evans, Ruth (24 May 2000). "Kenya's Asian heritage on display". BBC. نه اخيستل شوی 18 January 2017.
  53. ↑ Chao (26 اکتوبر 2014). "THE LUNATIC EXPRESS – A PHOTO ESSAY ON THE UGANDA RAILWAY". Thee Agora. Archived from the original on 22 اپرېل 2016. نه اخيستل شوی 18 January 2017.
  54. ↑ West, Stewart (February 2012). "Policing, Colonial Life and Decolonisation in Uganda, 1957–1960" (PDF). The Ferguson Centre for African and Asian Studies, Working Paper No. 03. pp. 3–4. Archived from the original (PDF) on 30 September 2015.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=يوګاندا&oldid=336297" نه اخيستل شوی