لاهور کلا

د لاهور کلا چې په سیمه يیزه توګه د شاهي کلا په نوم هم پېژندل کیږي، د پاکستان د پنجاب ایالت په لاهور ښار کې موقعیت لري. دا کلا د ښار په شمال لوېدیځ کونج کې موقعیت لري. که څه هم د دې کلا تاریخ پخوانیو وختونو پورې اړه لري، دا د مغل امپراتور اکبر اعظم ( 1605-1556 ) له خوا جوړه شوې وه ، په داسې حال کې چې د اکبر څخه وروسته نسلونو بیا رغولو ته دوام ورکړ. له همدې امله، دې کلا ته د مغلو د دود د خورا ښه مثال په توګه کتل کیږي. د کلا دننه ځینې مشهور ځایونه د شیش محل، عالمګیري دروازه ، نولکھا محل او موتي مسجد شامل دي. په 1981 کې، یونیسکو دا کلا د شالامار باغ سره یوځای د نړیوال میراث ځای په توګه اعلان کړه.

تاریخ

د لاهور د کلا د جوړولو په اړه بېلابېل مبهم او دوديز روايتونه شته. هرصورت، د 1959 د دیوان عام مخې ته د ریاست له خوا د کیندنې په ترڅ کې، د محمود غزنوي د دورې 1025 د سرو زرو سکه وموندل شوه. کوم چې د باغ د خاورې څخه د 62.7 مترو په ژوروالي کې وموندل شو. په داسې حال کې چې د پنځو مترو په اوږدوالي د نورې کيندلو له لارې موندل شوي قوي شواهد ښيي چې د1021 ميلادي کال په شاوخوا کې د محمود غزنوي له خوا د لاهور تر فتحې مخکې هم دلته نفوس موجود وو. سربېره پردې، د کلا نښې د شهاب الدین غوري له دورې څخه موندل کیدی شي، کله چې هغه د 1180 څخه تر 1186 پورې په لاهور برید وکړ.

د لاهور د کلا ودانۍ

د ذواربعه شاه برج ودانۍ

د دېوال انځورګري

د د یوال انځورګري

تور برج

د کلا برج داخلي ودانۍ

د ودانۍ شاه جهاني جوړښت

دېوان خاص شاهجهاني

دیوان خاص په شاه جهاني کې، د مغل امپراتور شاه جهان له خوا جوړه شوې ودانۍ

موتي جومات

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: موتی مسجد

موتي جومات

د لاهور د کلا دروازې

عالمګيري دروازه

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: عالمگیری دروازہ

عالمګيري دروازه

عالم ګيري دروازه

د عالمګيري دروازه د کلا اصلي دروازه ده. دا دروازه په لاهور کې د بادشاهي جومات لویدیځ ته جوړه شوې وه او د مغل امپراتور اورنګزیب عالمګیر لخوا جوړه شوې وه. د دې دروازې اصلي دروازه ډېره لوړه او پراخه جوړه شوې وه، چې د ځانګړي شاهي پوځ اړوند هاتیانو د تېرېدو لپاره هم کارول کېده. له دې دروازې څخه د ننوتلو سره، ختیځ لوري ته یو مربع تالار جوړ شوی و او پورتنۍ پوړ ته یې زینې جوړې شوې وې. سویل ته د ننوتلو دا دروازه د کلا داخلي برخو ته ځي.

ناګ مندر

ناګ مندر

حویلی مايي جندان

• نور ولولئ: مهاراني جند کور ، مهاراني چاند کور

حویلی مايي جندان د سیکه امپراتورۍ وروستی مهاراجا دلیپ سینګ د واکمنۍ پرمهال جوړ شوی و. د وخت په تیریدو سره، دا ماڼۍ نور شتون نلري او اوس د هغې موقعیت نشي ټاکل کیدی. دا دوه پوړیزه ماڼۍ وه چیرې چې مهاراني چند کور ووژل شو. څیړونکي پدې باور دي چې دا هماغه ودانۍ ده چې اوس د سکه امپراتورۍ لرغوني اثار لري او د سکه ګالري په نوم پیژندل کیږي.

د لاهور کلا په بېلابېلو وختونو او شرايطو کې

دا په یقین سره نه شي ویل کیدی چې د لاهور قلعه کله او د چا لخوا تاسیس شوې ځکه چې دا معلومات د تاریخ په پاڼو کې ښخ شوي دي، شاید د تل لپاره، مګر د ِ څانګې لخوا د کیندنو په ترڅ کې موندل شوي نښې څرګندوي چې دا د 1025 میلادي کال څخه ډیر وخت مخکې جوړ شوی و. ، چې جزئیات یې په لاندې ډول دي:

• 1241 - د منګولانو لخوا ویجاړ شو.
• 1267 - د سلطان غیاث الدین بلبن لخوا بیا جوړ شو.
• ۱۳۹۸ هـ ش – د امیر تیمور د ځواکونو له خوا ویجاړ شو.
• 1421ع – سلطان مبارک شاه سید په خټو سره بیا ودان کړ.
• ۱۴۳۲ زیږدیز کال – د کابل د شیخ علي له خوا کلا ونیول شوه او د شیخ کھوکھر د واکمنۍ پر مهال یې د کلا هغه زیانونه ترمیم کړل.
• ۱۵۶۶ – د مغل امپراتور اکبر دا په خپلو پخوانیو بنسټونو کې د خښتو په جوړولو سره بیا جوړ کړ او شاید په ورته وخت کې یې د راوی سیند په لور پراخ کړ. ( تر ً ، راوي د لاهور د کلا د شمالي دېوال په اوږدو کې بهېدل.) اکبر هم د دولت کده خاص وعام جوړ کړی و، چې د جهروکه درشن په نوم مشهور دی او د دروازي جومات او داسې نور هم جوړ کړي وو.
• 1618 - جهانګیر "دولت کدا جهانګیر" اضافه کړه.
• ۱۶۳۱ – شاه جهان شیش محل جوړ کړ.
• ۱۶۳۳ – شاه جهان “خوابګاه”، “حمام”، “خلوت خانه” او “موتی مسجد” جوړ کړل.
• ۱۶۴۵ زیږدیز کال – شاه جهان "دیوان خاص" جوړ کړ.
• په 1674 میلادي کال کې اورنګ زیب تر ټولو لویه عالمګیري دروازه جوړه کړه.
• 1799 یا 1839 - په دې دوره کې، شمالي دیوال چې د خندق په څنګ کې موقعیت لري، د مرمر "هت دیره"، "حویلی مای جندان"، "د باړه دری راجا دیان سینګ" د رنجیت سنګ لخوا جوړ شوی و، یو سکه واکمن چې له 1799 څخه یې حکومت کاوه. تر 1839 پورې
• ۱۸۴۶ – د برتانیې اشغال
• 1927 - د کلا سویلي دیوال ړنګ شو ، د یوې قوي کلا په توګه یې خپل حیثیت پای ته ورساوه او د انګلیس لخوا د ِ څانګې ته وسپارل شو.
• یو روایت وايي چې دا کلا د ملک ایاز لخوا جوړه شوې وه چې د لاهور والي سلطان محمود غزنوي لخوا ټاکل شوی و.

د لاهور د کلا ښکلي انځورونه

• 
  عالمګیري دروازه (اصلي دروازه)
• 
  د رام برخو دروازه
• 
  د کلا دننه زوړ کور
• 
  د روشن دروازه - بله دروازه
• 
  لیکل
• 
  نولکھا، داخلي لید
• 
  جهاروکا "دیوان عام"
• 
  عالمګیری دروازه – ۱۸۷۰
• 
  دیوان خاص
• 
  نولاکه، بله صحنه

جوړښت

د مغلو په امپراتورۍ کې د کابل، ملتان او کشمیر د واکمنانو د یرغل له امله د لاهور جغرافیایي اهمیت ته په د لاهور قلعه د خښتو په کارونې سره یوه قوي کلا جوړه شوې وه. د دې معمارۍ پارسي رنګ لري چې د مختلفو پاچاهانو له فتوحاتو سره ژور شو. کلا په ښکاره توګه په دوو برخو ویشل شوې، اداري برخه چې د ټولو دروازو سره ښه تړلې ده او ټول باغونه او د شاهي لیدونکو لپاره عام دیوان لري. په داسې حال کې چې دویمه برخه د شخصي او پټو استوګنځایونو څخه جوړه ده چې په شمالي لوري کې د انګړونو او دهلیزونو په اوږدو کې خپره شوې، چې د "فیل دروازې" له لارې ورته رسیدلي. پدې کې شیش محل، پراخه آرامۍ خونې او کوچني باغونه هم شامل دي. بهرنۍ دیوالونه د نیلي پارسي ټایلنګ یوه ښه بیلګه ده. د هغې اصلي دروازه د "مریم زمانی جومات" مخې ته ده پداسې حال کې چې د عالمګیر لویه دروازه د حضوري باغ په لور پرانیزي، چیرې چې لوی بادشاهي مسجد هم موقعیت لري.