د ستورمزلو لړليک

دا د هغو ستورمزلو لړلیک دی چې د سړیوال تشیال‌الوتنې پروگرام (manned spaceflight program) له خوا روزل شوي او یا هم پر داسې دندو گمارل شوي چې تشیال ته د الوتنې پر مهال قومندان، پیلوټ او یا هم د یوې سړیوالې تشیال‌بېړۍ (manned spacecraft) غړی وي. تر دې دمه، له ۵۶۰ څخه زیات کسان د ستورمزلو په توگه روزل شوي دي.

تر ۲۰۰۴ پورې، ستورمزلي به په ځانگړي توگه د حکومتونو، پوځي او یا هم ملکي فضايي ادارو له خوا د روزنې او دندې لپاره ټاکل کېدل. خو د سپېس شپ ون (SpaceShipOne) له لومړۍ الوتنې سره سم، د ستورمزلو یوه نوې ډله را منځته شوه – چې سوداگریز ستورمزلي (commercial astronauts) بلل کېږي.

که څه هم د ستورمزلي اصطلاح کله نا کله د هر هغه چا لپاره کارول کېږي چې له تشیال څخه لیدنه کوي لکه ساینسپوهان، سیاستوال، ژورنالستان، سیلانیان او داسې نور، خو په دې لیکنه کې یوازې د مسلکي ستورمزلو په اړه مالومات وړاندې شوي دي. د ټولو هغو کسانو لړلیک چې تشیال تللي دي د تشیالیونو په لړلیک کې موندلای شئ.

په دې لړلیک کې، رېوند (italic) د هغو ستورمزلو نومونه دي چې له ټیټ ځمکني چورلېځ (Low Earth Orbit) څخه تېر شوي دي، زغرد (bold) بیا د هغو ستورمزلو نومونه دي چې پر سپوږمۍ گرځېدلي دي. بیرغونه د ستورمزلتوب پر مهال د هغوی ملیت ښيي او دا نښه بیا ښځينه ستورمزلي په نښه کوي.

د ستورمزلو لاندې لړلیک د انگلیسي ژبې پر الفبايي ترتیب جوړ شوی دی.

A

• جوزف م. اکابا – ايس‌ټي‌ايس-۱۱۹، سویوز ټي‌ايم‌اې-۰۴ايم
• لورن اکټون – ايس‌ټي‌ايس-۵۱-ايف
• مایکل ج. اېډمز (۱۹۳۰ – ۱۹۶۷) – ايکس-۱۵
• جېمز اېډمسن – اس‌ټي‌اس-۲۸ (STS-28)، اس‌ټي‌اس-۴۳ (STS-43)
• ویکتور م. افاناسیف – سویوز ټي‌ام-۱۱ (Soyuz TM-11)، سویوز ټي‌ام-۱۸ (Soyuz TM-18)، سویوز ټي‌ام-۲۹ (Soyuz TM-29)، سویوز ټي‌ام-۳۳/۳۲ (Soyuz TM-33/32)
• ایدين ایمبتوف – سویوز ټي‌ام‌اې-۱۸ام (Soyuz TMA-18M)
• تامس اېکرز – اس‌ټي‌اس-۴۱ (STS-41)، اس‌ټي‌اس-۴۹ (STS-49)، اس‌ټي‌اس-۶۱ (STS-61)، اس‌ټي‌اس-۷۹ (STS-79)
• ولادیمیر اکسیونوف – سویوز ۲۲ (Soyuz 22)، سویوز ټي-۲ (Soyuz T-2)
• بز الډرین (پخوانی اډوین ی. الډرین) – جېمیني ۱۲ (Gemini 12)، اپولو ۱۱ (Apollo 11)
• الکساندر پانایوتوف الکساندروف – سویوز ټي‌ام-۵ (Soyuz TM-5)
• الکساندر پاولویچ الکساندروف – سویوز ټي-۹ (Soyuz T-9)، سویوز ټي‌ام-۳ (Soyuz TM-3)
• اڼدریو م. الن – اس‌ټي‌اس-۴۶ (STS-46)، اس‌ټي‌اس-۶۲ (STS-62)، اس‌ټي‌اس-۷۵ (STS-75)
• جوزف پ. الن – اس‌ټي‌اس-۵ (STS-5)، اس‌ټي‌اس-۵۱-اې (STS-51-A)
• سکاټ الټمېن – اس‌ټي‌اس-۹۰ (STS-90)، اس‌ټي‌اس-۱۰۶ (STS-106)، اس‌ټي‌اس-۱۰۹ (STS-109)، اس‌ټي‌اس-۱۲۵ (STS-125)
• ویلیم انډرس – اپولو ۸ (Apollo 8)
• کلېټن انډرسن – اس‌ټي‌اس-۱۱۷/۱۲۰ (STS-117/120)، اس‌ټي‌اس-۱۳۱ (STS-131)
• مایکل ف. انډرسن (۱۹۵۹ – ۲۰۰۳) – اس‌ټي‌اس-۸۹ (STS-89)، اس‌ټي‌اس-۱۰۷ (STS-107). په ۲۰۰۳ کې د کولمبیا په تشیال ماکو (Space Shuttle) کې ومړ.
• ډومینیک ا. انټونېلي – اس‌ټي‌اس-۱۱۹ (STS-119)، اس‌ټي‌اس-۱۳۲ (STS-132)
• جېروم اپټ – اس‌ټي‌اس-۳۷ (STS-37)، اس‌ټي‌اس-۴۷ (STS-47)، اس‌ټي‌اس-۵۹ (STS-59)، اس‌ټي‌اس-۷۹ (STS-79)
• لي ارچمبالټ – اس‌ټي‌اس-۱۱۷ (STS-117)، اس‌ټي‌اس-۱۱۹ (STS-119)
• نیل ارمسټرانگ (۱۹۳۰ – ۲۰۱۲) – جېميني ۸ (Gemini 8)، اپولو ۱۱ (Apollo 11). لومړنی کس دی چې پر سپوږمۍ یې گام کېښود.
• ریچرډ ر. ارنولډ – اس‌ټي‌اس-۱۱۹ (STS-119)
• اناتولي ارتسېبارسکي – سویوز ټي‌ام-۱۲ (Soyuz TM-12)
• یوري ارتیوخین (۱۹۳۰ – ۱۹۹۸) – سویوز ۱۴ (Soyuz 14)
• جفرې اشبي – اس‌ټي‌اس-۹۳ (STS-93)، اس‌ټي‌اس-۱۰۰ (STS-100)، اس‌ټي‌اس-۱۱۲ (STS-112)
• اولېگ اتکوف – سویوز ټي-۱۰/۱۱ (Soyuz T-10/11)
• توکتار اوباکیروف – سویوز ټي‌ام-۱۳/۱۲ (Soyuz TM-13/12)
• سېرگې افدېیف – سویوز ټي‌ام-۱۵ (Soyuz TM-15)، سویوز ټي‌ام-۲۲ (Soyuz TM-22)

B

• جېمز پ. باجیان، م.ډ. – اس‌ټي‌اس-۲۹ (STS-29)، اس‌ټي‌اس-۴۰ (STS-40)
• اېلن س. بېکر، م.ډ. – اس‌ټي‌اس-۳۴ (STS-34)، اس‌ټي‌اس-۵۰ (STS-50)، اس‌ټي‌اس-۷۱ (STS-71)
• مایکل بېکر – اس‌ټي‌اس-۴۳ (STS-43)، اس‌ټي‌اس-۵۲ (STS-52)، اس‌ټي‌اس-۶۸ (STS-68)، اس‌ټي‌اس-۸۱ (STS-81)
• الکساندر بالاندین – سویوز ټي‌ام-۹ (Soyuz TM-9)
• مایکل ر. براټ، م.ډ. – سویوز ټي‌ام‌اې-۱۴ (Soyuz TMA-14)، اس‌ټي‌اس-۱۳۳ (STS-133)
• ډېنیل بېري – اس‌ټي‌اس-۷۲ (STS-72)، اس‌ټي‌اس-۹۶ (STS-96)، اس‌ټي‌اس-۱۰۵ (STS-105)
• جون-ډېویډ ف. بارټو – اس‌ټي‌اس-۵۱-اف (STS-51-F)
• چارلي بېسېټ (۱۹۳۱ – ۱۹۶۶) – الوتنې نه لري. جېمیني ۹ (Gemini 9) ته واوښت.
• یوري باتورین – سویوز ټي‌ام-۲۸/۲۷ (Soyuz TM-28/27)، سویوز ټي‌ام-۳۲/۳۱ (Soyuz TM-32/31)
• پېټریک بوډري – اس‌ټي‌اس-۵۱-جي (STS-51-G)
• الن بین – اپولو ۱۲ (Apollo 12)، سکایلېب ۳ (Skylab 3)
• روبرټ ل. بېنکېن – اس‌ټي‌اس-۱۲۳ (STS-123)، اس‌ټي‌اس-۱۳۰ (STS-130)
• ايوان بېلا – سویوز ټي‌ايم-۲۹/۲۸
• پاوېل بليایېف (۱۹۲۵ – ۱۹۷۰) – وسخود ۲
• گيورگي بېرېگوفوی (۱۹۲۱ – ۱۹۹۵) – سویوز ۳
• اناتولي بېرېزوفوی (۱۹۴۲ – ۲۰۱۴) – سویوز ټي-۵/۷
• براين بيني – سپېس شپ ون الوتنه ۱۷پي
• جان بلاها – ايس‌ټي‌ايس-۲۹، ايس‌ټي‌ايس-۳۳، ايس‌ټي‌ايس-۴۳، ايس‌ټي‌ايس-۵۸، ايس‌ټي‌ايس-۷۹/۸۱
• مایکل ج. بلومفيلډ - ايس‌ټي‌ايس-۸۶، ايس‌ټي‌ايس-۹۷، ايس‌ټي‌ايس-۱۱۰
• گویون بلوفورډ - ايس‌ټي‌ايس-۸، ايس‌ټي‌ايس-۶۱-اې، ايس‌ټي‌ايس-۳۹، ايس‌ټي‌ايس-۵۳
• کېرل ج. بابکو - ايس‌ټي‌ايس-۶، ايس‌ټي‌ايس-۵۱-ډي، ايس‌ټي‌ايس-۵۱-جې
• اېریک ا. بو - ايس‌ټي‌ايس-۱۲۶، ايس‌ټي‌ايس-۱۳۳
• چارلس بولډن - ايس‌ټي‌ايس-۶۱-سي، ايس‌ټي‌ايس-۳۱، ايس‌ټي‌ايس-۴۵، ايس‌ټي‌ايس-۶۰

E

• جو اېډورډز – ایس‌ټي‌ایس-۸۹ (STS-89)
• ډان ف. ایزل (۱۹۳۰ – ۱۹۸۷) – اپولو ۷ (Apollo 7)
• انتوني و. اېنگلېنډ – ایس‌ټي‌ایس-۵۱-ف (STS-51-F)
• جو هـ. اېنگل – ایکس-۱۵ (X-15) الوتنې ۱۳۸، ۱۴۳ او ۱۵۳، ایس‌ټي‌ایس-۲ (STS-2)، ایس‌ټي‌ایس-۵۱-ای (STS-51-I)
• رانلډ اېونز (۱۹۳۳ – ۱۹۹۰) – اپولو ۱۷ (Apollo 17)
• راینهولډ اېوالډ – سویوز ټي‌ایم-۲۵/۲۴ (Soyuz TM-25/24)
• لیوپولډ ایهارټس – سویوز ټي‌ایم-۲۷/۲۶ (Soyuz TM-27/26)، ایس‌ټي‌ایس-۱۲۲/۱۲۳ (STS-122/123)

F

• محمد فارس - سویوز ټي‌ایم-۲/۳ (Soyuz TM-3/2)

G

• یوري گاگارین (۱۹۳۴ - ۱۹۶۸) - وستوک ۱ (Vostok 1). لومړنی کس دی چې تشیال ته ولاړ.

M

• عبد الاحد مومند - سویوز ټي‌ایم-۵/۶ (Soyuz TM-6/5)

S

• سلطان بن سلمان بن عبد العزيز ال سعود - ایس‌ټي‌ایس-۵۱-جي (STS-51-G)
• یلېنا سېرووا – سویوز ټي‌ایم‌اې-۱۴ایم (Soyuz TMA-14M)

تړلې لیکنې

• ستورمزلي
• تشیال
• توغندی