د جلال اباد جګړه (۱۹۸۹)
د جلال اباد جګړه چي د جلال اباد د عملیاتو په نوم هم یادیږي، د ۱۹۸۹ کال په پسرلي کي د افغان کورنۍ جګړې د پیل یوه برخه وه. یاده جګړه په پېښور کي د امریکا، عربي هیوادونو او پاکستان له ملاتړه برخمنو اوو ګوندونو اتحادیې (د اوو افغان مجاهدینو ډلو یو اتحاد چي د افغان لنډمهاله حکومت یا " جلاوطن حکومت " په نوم هم پېژندل کېدی)، [۱] له لوري د پاکستان د استخباراتو په ملاتړ په جلال آباد کي د افغانستان د جمهوري دولت په وړاندي ترسره سول. [۱] [۲]
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| ځای | |
| هېواد |
| برخه د | |
|---|---|
| پيل موده |
۵ مارچ ۱۹۸۹  |
| پای |
جون ۱۹۸۹ |
د جګړې پر مهال که څه هم مجاهدينو په ډېره چټکۍ سره د جلال اباد هوايي ډګر او ثمرخېل (چي د شوروي د ٦٦ مي فرقې د توپچي لوا پخوانۍ قرارګاه وه) ژر ونيول خو افغان وسله وال پوځ يې برید ورشنډ کړ او له خپلو پاکستاني ملاتړو سره یې شرموونکې ماته ورکړه.
نښته
سمولد جلال اباد په جګړه کي د حکمتیار د حزب اسلامي، د عبدالرسول سیاف اتحاد اسلامي او عرب جنګیالیو چي په ټولیزه توګه ۱۴۰۰۰ کسان کېدل برخه اخیستې وه. د جګړې لمړئ برید د ۱۹۸۹ کال د مارچ په پنځمه پیل سو او په لومړي سر کي د مجاهدینو لپاره ځکه په زړه پوري وو چي له ځوابي برید مخکي یې د جلال اباد هوايي ډګر ونیوی. [۳]
د هوایي ډګر تر نیولو وروسته د افغان ځواکونو هغه برخه چي په ډګر کي دننه میشته وه، نژدي وو چي تسلیم سي خو له بهر څخه د تازه دمه افغان ځواکونو خونړي برید ددوی حوصلې ټینګي کړي او د جګړې نقشه یې ددوی په ګټه وڅرخول.
افغان هوايي ځواک د جګړې په ډګر کي هره ورځ شل الوتني کولې، او ټول هغه ځمکني ځواکونه چي له مجاهدینو، پاکستانيانو او عربو سره جنګېدل د پراخ هوايي ملاتړ له لاري یې پرېمانه مرستي ترلاسه کړې. د An-12 په نوم ترانسپورټي الوتکي چي د بمونو د لېږلو دنده یې مخته وړل، د مجاهدینو له سټینګر توغندیو له ګوزارونو څخه په ډېره لوړه کچه الوتني کولې، او نه یوازي د مجاهدینو فیر ورباندي اغېز نه کاوه، بلکي کلسټر بمونه یې هم استعمالول او د مجاهدینو ترڅنګ يې د پاکستاني او عربي استخباراتي جنګیالیو ملاوي غوټي ماتي کړې. [۳]ها خواته له کابل څخه د افغان ځواکونو په ملاتړ د سکاډ توغندیو خونړي بریدونه ترسره کېدل او په دې ترڅ کي یې 400 دانې میزایل د مجاهدینو پر لیکو باندي وتوغول.
د مجاهدینو مورال چي یوازي پر پاکستاني جنرالانو او عربي جنګیالیو ولاړ وو د افغان حکومت په میزایلو باندي بې حده کمزوری سو، او د جګړې توان یې نور له لاسه ورکړ. [۴] ویل کیږي چي د جلال اباد جګړه د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال پر لندن د V2 له بریدونو وروسته د بالستیک توغندیو تر ټولو متمرکزه جګړه وه. [۵] [۴]
د می د میاشتي په نیمایي کي مجاهدینو د جلال آباد د دفاع په وړاندي خپل لمړنئ پرمختګ ترسره او وتوانېدل چي مخ په وړاندي ولاړ سي خو د جولای په میاشت کي دوی په ثمرخېلو کې د فوځي اډې د بیرته نیولو څخه د افغان اردو په مخنیوي کي پاته راغلل او افغان ملي اردو وتوانېدل ترڅ دوی له یادي اډې څخه په بشپړه توګه وشړي. د اډې له نیولو سره سم د جلال اباد حکومت بیرته د نجیب الله تر واک لاندي راغی او مجاهدینو، پاکستانیانو او عرب جنګیالبو تر ۳۰۰۰ پوري تلفات ورکړه. د عرب خارجي جنګیالیو تلفات په یاده شمېره کي تر ۳۰۰ زیات وه[۶] او د راپورونو له مخي نږدې 12,000-15,000 ملکي وګړي هم ووژل سوه. همدارنګه 10,000 جنګیالي په یاده نښته کي د جګړې له ډګر د ډېرو درنو نښتو له ترهي وتښتېدل. [۷] افغان پوځ په یاده جګړه کي د خپلو شاوخوا ۱۵۰۰ کسانو د مرګ ژوبلې خبر ورکړ [۸] او د جګړې په پای کي د مجاهدینو ترمنځ د اختلاف له کبله د ګلبدین حزب اسلامي د رباني پر جمعیت اسلامي ځواکونو برید وکړ، چې په پایله کي یې د احمدشاه مسعود ۳۶ تنه قوماندانان ووژل سول. مسعود ددې پیښي د غچ اخیستلو په موخه د پیښي ټول عاملین پیدا او په دار وځړول.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ 'Mujahidin vs. Communists: Revisiting the battles of Jalalabad and Khost Archived 2021-03-08 at the Wayback Machine.. By Anne Stenersen: a Paper presented at the conference COIN in Afghanistan: From Mughals to the Americans, Peace Research Institute Oslo (PRIO), 12–13 February 2012. Retrieved 1 February 2018.
- ↑ (په 18 August 2015 باندې). The legacy of Pakistan's loved and loathed Hamid Gul. Al-Jazeera.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Wright, Lawrence (2006). The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11. New York: Random House. ISBN 9780375414862.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ The Most Concentrated Ballistic Missile Campaign Since the V2 Attacks on London...
- ↑ Marshall, p. 7
- ↑ Roy Gutman (2008). How We Missed the Story: Osama Bin Laden, the Taliban and the Hijacking of Afghanistan. United States Institute of Peace Press. p. 304. ISBN 978-1-60127-024-5.
- ↑ . 2011-10-13.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help); Missing or empty|title=(help)