د "غوز" د بڼو تر مېنځ توپير
Content deleted Content added
و Typo fixing using AWB |
|||
۱۸ کرښه:
'''غوز''' د سخت زړوميوو له ډ لي څخه شميرل کيږي . اوسخت زړي ميوي هغه ميوي دي چي پريکارپ يي دري طبقي لري.اپي کارپ يانازکه طبقه ميزوکارپ ياگوشتي اوانډوکارپ چي ډبرين ډوله وي.
==دغوزانو طبقه بندی==
==دغوزانو تا ريخچه==
دغوزان زياته تنوع په افغانستان کي وجود لري له همدي کبله د غوزانومنشامرکزي اسيااوپه اغلب گومان افغانستان گڼل کيږي. اوپه افغانستان کي ځکه زياته تنوع ليدل کيږي چي:
دورايتي انتخاب پکي صورت نه نيسي.
۲۹ کرښه:
اوcross pollination پکي صورت نيسي. دغوزانودکروموزومونوشمير32 دي يعني 2n=32 دي.دنړي ترټولوزيات غوزاندامريکادمتحده ايالاتوپه کليفورنياايالت کي توليديږي چي کلني توليد يي 284000 MT ته رسيږي.
او دغوزانوهغه انواع چي په کلفورنيا ايالت کي نن ورځ دعمده ورايټي (leading variety) رول لوبوي دافغانستان څخه دکلټيوارپه ډول وړل شوي اووروسته يي اصلاح په کي رامنځ ته کړيده.
==دغوزانوغذايي اواقتصادي ارزښت==
Line ۳۷ ⟶ ۳۶:
دغوزانولرگي هم ديرارزښت لري اودترکاڼي لپاره دغوزانولرگي ډيرمناسب اوداهميت وړدي ځکه چي کلک،ښکلي،اوسريښناک دي دچاوديدلوامکان يي لږدي په اساني سره برمه ،اره اورنده کيږي.
دغوزانونه ديره ښکلي بڼه لري،ددي لپاره په زياتره پارکونوکي دښکلادزياتوالي په مقصدکينول کيږي .
==دغوزانود بڼ اقليم اوخاوره ==
Line ۷۵ ⟶ ۷۴:
==دغوزانوباغ ته سره ورکول==
1- نايتروجني سره (Nitrogenous fertilizer): نايتروجني سره بايدlb/acre 100-400 ساحه کي استعمال شي او په کال کي بايد يوځلي استعمال شي .اودعمومي سفارش په اساس په کال کي بايد 150-200
2- دفاسفورس سره(Phosphoric fertilizer) : فاسفورس لرونکي سره بايد دغوزانوپه باغونوکي استعمال نه شي ځکه دافغانستان خاوري دنبات دضرورت وړفاسفورس لري.اوکه فاسفورس استعماليږي نوبايد د پسرلي په لومړيووختونوکي استعمال شي.اوکه چيرته دفاسفورس د کموالي ضرورت احساس شي نوبايد په يوه جريب ساحه کي 16-20
3- دپوتاشيم سره (Potash fertilizer) : څرنگه چي دافغانستان خاوري لوړ pH (2.8 يالوړ) لري.اوالقلي خاوري گڼل کيږي نودپوتاشيم کموالي زيات نه محسوسيژي.که خاوري ريگي(sandy) وي نودپوتاشيم داستعمال ضرورت هم ليدل کيږي.که چيرته ضرورت احساس شي نوبايد 6-8
==دغوزانودباغونوخړوبول(Irrigation) ==
په افغانستان کي دغوزانودخړوبولوکوم منظم سيستم وجودنه لري امادغوزان دښه توليد لپاره بايد باغونه په منظم ډول په ټاکلي وخت کي خړوب شي.داوبوکموالي دکوچنيو ونولپاره زيات تاوان لري اوځوانو ونوته هم بايد داوبو کمبود ونه رسيژي. که داوړي په موسم کي داوبو کموالي پيداشي نودلمرسوځوني (sun scald) ناروغي پيښيږي. مغزيا kernel چملک کيږي اورنگ يي تور شکل (Dark) نيسي. اوپا ڼي يي وختي توييږي اوداعادت په ټولو ونويا ميوو کي موجود دي. اوبل داچي بي وخته گل تشکيلوي.
Line ۸۵ ⟶ ۸۴:
اوداوبو زياتوالي هم تاوانونه لري ځکه چي ريښي داکسيجن څخه محروميږي اوبل داچي د Water logging مشکل پيښيږي اوحشرات زياتيږي اوبل د Phytophtora sp. فنگس لپاره مساعد محيط برابروي اودځمکي لا ندي برخه (Roots) خرابيږي.دريشي په ســـــاحه (root zone)کـــي بايد دومره لندبل مــوجود وي چي په حاصل اودحاصل په کميت اوکيفيت باندي په موجوده اواينده موسم کي تآثيروانه چوي.
دغوزان حاصل ورکوونکي باغونه د وده ييز پړاو په اورد وکي 5 يا 6 ځلي خړوب شي اوهرځـــــــــــل هريوهکتارځمکي ته 1000m اوبه ورکړل شي ډير حاصل ورڅخه په لاس راتلاي شي،خو2-3 حلي يي په ژمي کي هم خړوبول ضرور دي.د دي ډول خړوبولوڅخه هد ف دادي چي دونومقاومت دسړوپه مقابل کي زيات شي، هرڅومره چي دغوزانووني ځواني وي هغومره چټک خړوبول يي پکاردي.
دباغونو دخړوبولووخت: بهتره اوغوره بريښي چي ټولي ميوه لرونکي وني سهار وختي اويامازد يگرخړوب شي ځکه چي په گرمه هوا کي دخاوري سوري (pores) د اکسيجن پواسطه ډک وي اونبات په گرمه هواکي زيات تنفس کوي اوکله چي په گرمه هوا کي اوبه کړل شي نواکسيجن داوبو پواسطه بي ځايه کيږي اودنبات لپاره داکسيجن کموالي محسوسيږي چي په بعضي وختونوکي دنبات دمړيني سبب گرځي.
Line ۱۱۶ ⟶ ۱۱۵:
(2) داوړي وده (summer growth) : چي دامرحله يواځي وده ييزه وي.
===
غوزان يومونوشيزنبات دي.ښځينه اونارينه گلان په يوه نبات کي وجود لري.اوغوزان يو Self pollinated نبات دي مگرپه عمومي دول په غوزانکي cross pollination صورت نيسي . اوعلت يي دdichogamy دحالت موجوديت دي. يعني دښځينه اونارينه گلانو دسپړودلووخت (blooming time) په يوه وخت کي نه واقع کيږي. اودباغ دجوړولو په وخت کي بايد دوي داسي ورايټي (varieties) وکرل شي چي ديوي ورايټي دنارينه گل دسپړودلووخت دبلي ورايټي دښځينه گل دسپړودلو وخت سره برابر وي.
دغوزانودميوووده دگل کيدوڅخه سملاسي وروسته په لومړي مياشت کي پيل کيژي اوداسد په مياشت کي بشپړيژي.اوپه راتلونکي کي يي دحاصلا تو تررا ټولولو(Harvesting) پوري بهرني برخه غټيژي اومغزيي کلکيږي.
==دغوزانودونوتکثير(Propagation)==
په غوزانوکي T-budding (ټي- زخه پيوند) , Patch budding (پټي-زخه پيوند),Tongue grafting (ژبه پيوند) ا وBark grafting (پوټکي پيوند) اجرآکيداي شي.په غوزانوکي Budding (زخه پيوند) د Grafting (شاخ پيوند) په نسبت غوره گڼل کيږي ځکه چي Budding چابکه او ارزانه طريقه ده ا ود پيوستون برخه خورا ټينگه ا وښکلي راځي. اوپټي زخه پيوند په پسرلي يا اوړي کي اجرا کيږي . دغوزانو تخم دي د عقرب په مياشت کي د
که چيري غوزان د دريومياشتولپاره دسانتي گريدپه 2-ــ4 درجوکي وساتل شي يعني stratification شي نوپه راتلونکي پسرلي کي دکرلووروسته زرغونيږي.
Line ۱۴۷ ⟶ ۱۴۴:
بايد وويل شي چي د پورتنيوروستاکونوڅخه هريويي فوا يد اونواقص لري.
==دغوزانو ډولونه ==
په نړي کې د Juglans په جينس (genus) پوري تړلي ډولونه ډيرزيات دي خومشهور يي په لاندي ډول دي:
Line ۱۵۷ ⟶ ۱۵۴:
3- خړغوزان(Juglans cinerea) : داغوزان په شمالي امريکا کي ډيرروزل کيږي. دوني لوړوالي اوپنډوالي يي دمنچوريايي غوزانوڅخه کم ندي. د 1000 دانو ميوو وزن يي(11.5-16.5 ) کيلوگرامه ښودل شويدي. داغوزان په سړوسيموکي ډيرزيات حاصل ورکوي.
4- تورغوزان(Juglans nigra) :داغوزان د شمالي امريکا څخه اروپا اواسياته راوړل شويدي. لوړوالي يې 45m اوپنډوالي يي 1.8m ښودل شويدي. ونه يي ډيره ښکلي اوچټکه وده لري. د 1000 دانوميوو وزن يي د
دامريکادغوزانوعمده ورايټي(Leading varieties)
Line ۱۷۴ ⟶ ۱۷۱:
d-اودوني جسامت يي متوسط دي.
e- اوددي ورايټي ونې بايد 22X24 ft په اندازه وکرل شي.
Ereka variety :
Line ۱۹۳ ⟶ ۱۹۰:
کومي ميوي چي په څانگوپوري کلکي نښتي وي هغه په اوږد لرگي پوري تړل شوي لورباندي غوڅوي.په ځينوهيوادونوکي دغوزانميوي په ميکانيزه ډول راټولوي.
ددي لپاره چي راټولي شوي ميوي غوره کيفيت اوسپين رنگ ولري, نوسملاسي يي پوست کوي , بيايي پريمينځي اوبيايي په اخرکي وچَوي. دپريمينځلووروسته يي دلمرپواسطه وچوي اوپه وچ اوساړه سرپټي ځاي کي چي دحرارت درجه يي دسانتي گراد دc10 درجوسره سمون لري ساتي. که چيري دزيرمه ځاي دتودوخي درجه دسانتي گراد د c3 درجوسره برابره وي تريوه کاله پوري پرته دزيانمنيدوڅخه ساتل کيداي شي. خوپه يخچالونوکي يي دا موده ترڅلوروکالو پوري اوږديږي.
==ستونزې ==
په افغانستان کي عمومابزگران دلاندې ستونزوسره مخامخ وي:
1-پداسي ځاي کې دباغ انتخاب اواحداث چي تړلي وادي وي اوبادپکي نشي چليداى بالاخره دنبات ديخ وهلو سبب کيږي .
2-دتخم پواسطه دميوه لرونکوونوتکثيرول چي خپل اصلي جنس له لاسه ورکوي اودبزگردنارضايي سبب گرځي.
Line ۲۱۵ ⟶ ۲۱۲:
الف: ژوره وي.
ب: ښه زهکشي شوي وي.
ج: حاصلخيزه وي.
Line ۲۳۱ ⟶ ۲۲۸:
# ح, س. 1378. دافغانستان کلک پوستي ميوي. داريک دگــــــرځند کتابتونونودخپرونولړۍ. مخ: 1-8, 13-17
# ح,
# ح,
| |||