عينک د مېسو کان
میس عینک ( پښتو / فارسي : Script error: The function "Lang" does not exist. ، چې معنی یې د مس عینک یا مس عینک په نوم هم یادیږي ، د "مسو کوچنۍ سرچینه" ده ، د ۴۰ کیلومتر (۱۳۰٬۰۰۰ فوټه) د بودیزم یو لوی میشت ځای و. د کابل سویل ختیځ، افغانستان ، د لوګر ولایت په یوه ناامنه سیمه کې موقعیت لري. دا لرغونې سیمه د افغانستان د مسو تر ټولو لوی زیرمې هم موقعیت لري.
| عينک د مېسو کان | |
|---|---|
 د عينک د مېسو کان انځور
| |
 |
|
| کورډېناټونه: ۳۴°۲۴′۰۰″شمال ۶۹°۲۲′۰۰″ختیځ / 34.4°شمال 69.366666666667°ختيځ | |
| هېواد |  افغانستان |
| لوی وېش | د محمد آغې ولسوالی |
| پراخوالی | |
| لوړوالی | 2112 متر |
| وروستي مالومات | |
| جيو کوډ | 9166275 |
سمول  |
|
د میس عینک ساحه د ۴۰ هكتار (۱۰۰ أكر) پراخه ساحه لري چې په کې د بودا خانقاه کمپلیکس، کورونه، له 400 څخه زیات د بودا مجسمې، سټوپې او د بازار ساحې شتون لري. په دې سایټ کې د برونزو د دور څخه ترلاسه شوي اثار شامل دي، او ځینې ترلاسه شوي اثار د 3000 کلونو څخه زیات تاریخ لري. د میس عینک د اوسیدونکو شتمني د ساحې په پراخه اندازه او په ښه توګه ساتل شوي احاطه کې ښه استازیتوب کوي. لرغونپوهانو یوازې د بودا د کچې لاندې د 5,000 کلن زوړ برونزو د دورې د پاتې شونو په موندلو پیل کړی، په شمول د مسو لرغونې ویلې کوونکې بټۍ هم شتون لري.
د ساحې لاندې د مسو موندلو لپاره د افغانستان لیوالتیا د دې ځای د ساتنې پرځای د ویجاړولو لامل کیږي. لرغونپوهانو د دې ځای انځور اخیستی او اثار یې ایستل شوي دي. [۱]
ایتمولوژي
د میس عینک کلمه (Script error: The function "Lang" does not exist. عینک) په لفظي معنی د "د مسو کوچنۍ سرچینه"؛ mis ( Script error: The function "Lang" does not exist.) "مسو" دی، په داسې حال کې چې عینک ( Script error: The function "Lang" does not exist. ) د عین ( Script error: The function "Lang" does not exist. ) یوه کمه بڼه ده )، چې معنی یې "سرچینه" ده.
تاریخ
لکه څنګه چې د نوم څخه څرګندیږي، په میس عینک کې د مسو شتون د څه مودې لپاره پیژندل شوی، په داسې حال کې چې د سیمې لرغونپېژندنې شتمنۍ د روسیې او افغان ځمکپوهانو لخوا په 1973-4 کې کشف شوي. [۲]
میس عینک د پنځمې او اوومې پیړۍ تر منځ د خپل سوکالۍ په اوج کې و. دلته د الچون هون د واکمنانو خینګیلا او مهاما سکې موندل شوي چې د 450-500 عیسوي په شاوخوا کې پدې سیمه کې د الچون شتون تاییدوي.
ددې سیمې د ورو زوال دوره په اتمه پیړۍ کې پیل شوه، او په پای کې 200 کاله وروسته میشته شو. [۳]
</br>د ۲۰۲۰ کال د می په ۱۷مه طالبانو د میس عینک کان ته څېرمه پر یوې امنیتي پوستې برید وکړ. اته امنيتي ساتونکي ووژل شول او پنځه نور ټپيان شول. [۴] [۵]
د کان کیندنې کرایه!
د 2007 کال په نومبر کې، د مسو کان د 30 ملیارد ډالرو په بدل کې د چین میټلرجیکل ګروپ (MCC) ته د 30 کلونو په اجاره ورکړل شو، چې دا د افغانستان په تاریخ کې ترټولو لویه بهرنۍ پانګه اچونه او خصوصي سوداګریزه پانګه جوړوي. [۶] د وخت په چارواکو تورونه دوام لري چې د کانونو پخواني وزیر د قرارداد په پروسه کې خنډ جوړ کړی او په داوطلبۍ کې د شاملو نورو شرکتونو د له منځه وړلو لپاره یې لوی رشوت اخیستی دی.
د افغانستان د کانونو وزارت اټکل کوي چې دغه کان شاوخوا شپږ میلیونه ټنه مس (۵.۵۲ میلیونه مټریک ټنه) لري. تمه کېږي چې دا کان د لسګونو ملیارد ډالرو په ارزښت، او د هېواد لپاره د کار او اقتصادي فعالیتونو د رامنځته کولو لپاره، مګر د ساحې لرغون پیژندنې ته ګواښ کوي. [۷] [۸] سایټ ته د ۱۵ کیلومتر (۴۹٬۰۰۰ فوټه) له لارې لاسرسی کېږي د کابل او ګردیز ترمنځ د سرک شوي سړک څخه د موټرو وړ لار. [۹] د کانونو اجاره اخیستونکي وړاندیز کوي چې د مسو کان د خدمت لپاره د اورګاډي پټلۍ جوړه کړي. [۱۰]
د لرغون پېژندنې کار
لرغونپوهان په دې آند دي چې میس عینک یو مهم تاریخي میراث دی. دا د فرانسوي لرغونپوه فیلیپ مارکیس لخوا "د ورېښمو د لارې په اوږدو کې یو له خورا مهم ټکو څخه" بلل شوی. [۱۱] داسې انګیرل کیږي چې په دره کې 19 جلا لرغون پیژندنې ځایونه شتون لري چې پکې دوه کوچنۍ کلا، یوه قلعه، څلور قلعه شوي خانقاهونه، څو بودايي سټوپاونه او د زرتشتیانو د اور وژنې معبد ، او همدارنګه د لرغونو مسو کارخانې، د بوی کولو ورکشاپونه، یو منبع ، او د کانونو استوګنځایونه شامل دي. [۳] د بودايي دورې د بودايي خانقاهونو او نورو جوړښتونو سربیره چې دمخه پیژندل شوي دي، میس عینک د پخوانیو تمدنونو پاتې شوني هم لري چې احتمال یې د دریمې پیړۍ BC پورې بیرته ځي. تاریخ پوهان په ځانګړي ډول د دې سایټ په سپړلو سره د فلزاتو او کان کیندنې د لومړني ساینس په اړه د لا زیاتو زده کړې امکاناتو څخه خوښ دي. په دې کې سکې، شیشې او د دې جوړولو لپاره وسایل شامل دي، چې زرګونه کاله مخکې ځي.
د ژغورنې کیندنې
د 2010 کال د می او 2011 د جولای تر منځ لرغونپوهانو نږدې 400 توکي استخراج کړل. د افغانستان ملي موزیم تر جګړې مخکې ساتل شوی و. دا سایټ شاوخوا ۴۰۰٬۰۰۰ متر مربع (۴٬۳۰۰٬۰۰۰ قدم2) ، څو جلا خانقاهونه او سوداګریزه ساحه په کې شامله ده. داسې ښکاري چې بودایانو چې نږدې دوه ملیونه دمخه یې په سیمه کې میشته کول پیل کړل د مسو د شتون له امله رامینځته شوي. [۱۲] په دې وروستیو کې، د ډبرې یوه مجسمه، یا سټیل ، چې په 2010 کې وموندل شوه د شهزاده سدھارتا د انځور په توګه پیژندل شوې وه مخکې له دې چې هغه د بودیزم بنسټ ایښودلی وي او د دې نظر مالتړ لپاره اخیستل شوی و چې د سدھارتا د روښانتیا څخه مخکې ژوند ته وقف یو لرغونی خانقاه و. [۱۳]
وروستي پرمختګونه
په کابل کې د امریکا سفارت د بودایانو د کنډوالو د ژغورلو لپاره د یو میلیون ډالرو په ارزښت د امریکا پوځي مرسته کړې ده. د 2013 کال د جون تر میاشتې پورې په ساحه کې د 67 لرغونپوهانو یوه نړیواله ډله شتون لري، چې په کې فرانسوي، انګلیسي، افغانان او تاجکان شامل دي. همداشان نږدې 550 محلي کارګران شتون لري، چې ټاکل شوې په دوبي کې 650 ته لوړ شي. کله چې دا پیښ شي میس عینک به "د نړۍ په هر ځای کې ترټولو لوی ژغورونکي کیندني" شي. [۳] دا ټول پرسونل د 200 وسله والو ساتونکو لخوا ساتل کیږي. ټیم د کنډوالو پراخه ډیجیټل نقشه چمتو کولو لپاره د ځمکې لاندې رادار ، جیوریکفایډ انځور اخیستونکي او هوایی 3D انځورونه کاروي. [۳]
د سایټ عمومي کتنه - د لرغون پېژندنې کیندنې ګالري
-
د مس عینک سټوپا -
د مس عینک خانقاه ته کتنه -
د مس عینک خانقاه ته کتنه -
د مس عینک خانقاه جوړښت -
د مس عینک شمال ته کتنه -
د مس عینک خانقاه جوړښت -
میس عینک ته لنډه کتنه -
د مس عینک غونډۍ کیندنه -
د مس عینک غونډۍ کیندنه ۲ -
د مس عینک ختیځ غونډۍ ته کتنه -
د میس عینک غونډۍ د کیندنې کارګران -
د میس عینک ختیځ ته کتنه ۲
اثار
مستند
د میس عینک د ژغورلو په نوم یو مستند فلم چې د برنټ ای هفمن لخوا لارښود شوی [۱۴] ، د لرغونپېژندنې ځای کیسه کوي، او همدارنګه هغه خطرناک چاپیریال چې کان یې د لرغونپېژندونکو، چینایي کارګرانو او ځایی افغانانو لپاره جوړ کړی دی. دا فلم ډیری اصلي کرکټرونه تعقیبوي، پشمول د فیلیپ مارکیس، یو فرانسوی لرغونپوه چې د بیړني محافظت هڅو مشري کوي؛ عبدالقدیر تیمور، د افغانستان د لرغونپېژندنې په ملي انستیتیوت کې یو افغان لرغونپوه؛ لیو وینمینګ، د چین د فلزي ګروپ کارپوریشن مدیر؛ او لورا ټیډیسکو، یو امریکایی لرغونپوه چې د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت لپاره کار کوي.
هم وګوره
- منډیګک - په کندهار ولایت کې د لرغونپېژندنې ځای
- هډې - په ننګرهار ولایت کې د لرغونپېژندنې ځای
- سرخ کوتل – په بغلان ولایت کې د لرغونپېژندنې ځای
- مهرګر — په بولان کې د لرغونپېژندنې ځای
- شیری خان تره کی - په بنو کې د لرغونپېژندنې ځای
- د خروار ولسوالی
- په افغانستان کې بودیزم
حوالې
- ↑ "Rescuing Mes Aynak - Photo Gallery". National Geographic. بياځلي په 2015-08-19.
- ↑ Aynak Information Package, Afghanistan Geological Survey and the British Geological Survey, 2005
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ Dalrymple, William (31 May 2013) Mes Aynak: Afghanistan's Buddhist buried treasure faces destruction guardian.co.uk
- ↑ "Insurgents kill guards of Logar copper mine". 17 May 2020 – via http://www.menafn.com/.
{{cite web}}: External link in|via= - ↑ "Militants attacks kill 8 Afghan security personnel in Logar province". 17 May 2020. خوندي شوی له the original on 19 August 2020 – via http://www.xinhuanet.com/.
{{cite web}}: External link in|via= - ↑ Trakimavicius, Lukas (22 March 2021). "Is China really eyeing Afghanistan's mineral resources?". Energy Post. بياځلي په 30 September 2021.
{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link) - ↑ Vogt, Heidi (14 November 2010) Chinese Copper Mine In Afghanistan Threatens 2,600-Year-Old Buddhist Monastery The Huffington Post
- ↑ Huffman, Brent (17 May 2012)Are Chinese Miners Destroying a 2,000-Year-Old Buddhist Site in Afghanistan? http://asiasociety.org
- ↑ "Aynak Information Package Part I Introduction" (PDF). Afghanistan Geological Survey and the British Geological Survey. 2005.
- ↑ "آرشیف کاپي". خوندي شوی له the original on 2020-03-16. بياځلي په 2022-08-07.
{{cite news}}: Unknown parameter|Publisher=ignored (|publisher=suggested) (help); Unknown parameter|Title=ignored (|title=suggested) (help) - ↑ "Ancient treasures on shaky ground as Chinese miners woo Kabul". 15 November 2010.
- ↑ Deciding Between Heritage and Hard Cash in Afghanistan
- ↑ Jarus, Owen (6 June 2012) Ancient Statue Reveals Prince Who Would Become Buddha livescience.com
- ↑ https://www.thestar.com/news/world/article/1302159--afghanistan-archeological-site-in-a-race-for-survival.
{{cite news}}: Missing or empty|title=(help); Unknown parameter|Date=ignored (|date=suggested) (help); Unknown parameter|Title=ignored (|title=suggested) (help); Unknown parameter|Work=ignored (|work=suggested) (help)
مخ پر وړاندی لوستل
- "A prolegomenon to the study of pottery stamps from Mes Aynak". 2018.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help)
بهرنۍ اړیکې
- میس عینک د نړیوال میراث په شبکه کې
- لرغوني بودا، عصري خطر
- د میس عینک ویب پاڼه خوندي کول
- په الجزیره کې د میس عینک مستند فلم خوندي کول
- "د میس عینک ژغورل". Archived 2015-08-14 at the Wayback Machine. هانا بلوچ، د سایمن نورفولک لخوا عکسونه. Archived 2015-08-14 at the Wayback Machine. نشنل جیوګرافیک Archived 2015-08-14 at the Wayback Machine.