سربيايي ژبه

 

سربيايي ژبه

српски језик (سربيايي)
srpski jezik (سربيايي)
српски‎ (سربيايي)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	pluricentric language variant (en) standard variety (en) ژبه
ځانګړې وېشنيزه	Eastern Herzegovinian (en)
سیمييزتوب د	مانتېنېګرو Gazi Baba Municipality (en) Kisela Voda Municipality (en) Kriva Palanka Municipality (en) Kumanovo Municipality (en) سربيا
ليکدود	Serbian Cyrillic alphabet (en) Gaj's Latin alphabet (en)
ويونکو شمېر	۹٬۰۰۰٬۰۰۰
د توکمپوهنې ژبې حالت	۱ ملي
آيسو ۶۳۹-۱ کوډ	sr
د ژبې کوډ	sr
هېواد	سربيا مانتېنېګرو بوسنيا او هيرزيګووينا کرواسيا کوسووو شمالي مقدونيه

سربيايي ژبه
/
څرګندونه	کينډۍ:IPA-sh
په مورنۍ ژبه	سربیا، مونټینیګرو، کروشیا، بوسنیا او هرزیګوینا، او ګاونډۍ سیمې
شمېر ويناوال	او ۰٫۵–۱٫۵ میلیون په بهرنيو هېوادونو کې
ژبې کورنۍ	اندو-اروپايي بالتواسلاوي اسلاوي سوېلي اسلاوي سوېل لوېديځه اسلاوي کراواتي سربيايي اشتوکاوي ژبه نو-شوتوکاویان ختیځه هرزیګووینیايي سربيايي ژبه
ليکدود	سريليک ليکدود (سربيايي الفبا) لاتين الفبا (د ګج لاتیني الفبا) يوګوسلاويا برېل
رسمي حالت
رسمي ژبه په	کينډۍ:SRB بوسنيا او هرزه ګونيا کينډۍ:KOS
ژبکوډونه
آيسو ۶۳۹-۱	sr
آيسو ۶۳۹-۲	srp
آيسو ۶۳۹-۳	srp
ګلیټولوژیست	serb1264
ژبپوهنه	part of کرواتي سربيايي ژبه
{{{mapalt}}}      Countries where Serbian is an official language.      Countries where it is recognized as a minority language.

سربيايي ژبه (په سربيايي ژبه:српски језик / srpski jezik) د سلاويکي ژبو د سوېلي څانگې د اندو-اروپايي ژبو او هامونډ ژبو څخه يوه ده او د دې ډلې تر ټولو مهمه ژبه ده. دا ژبه د اشتوکاویان ژبې یو له معیاري ډولونو څخه ده، چې ډیری یې په سربیا ، بوسنیا او هرزیګوینا کې کارول کیږي او د نړۍ په ګوټ ګوټ کې د سربانو له خوا کارول کیږي. پخوانی معیار چې د سربو-کروشیا په نوم پېژندل شوی، اوس په سربيايي، کرواسيايي ، او بوسنیایي معیارونو وېشل شوي. سربیا د سربیا، بوسنیا او هرزیګوینا، مونټینیګرو ، کرویشیا ، رومانیا ، مقدونیې جمهوریت او هنګري د رسمي (او اقلیت) ژبو څخه یوه ده.

د سربی ژبې لیکلو لپاره دوه ليکدودونه کارول کیږي: یو بدل شوی سیریلیک رسم الخط چې د ووک کارادزیک لخوا اختراع شوی، او یو تعدیل شوی لاتیني رسم الخط چې د لودویت ګای لخوا رامینځته شوی. د دغو دوو استادانو هر یوه نښه یو له بل سره استازیتوب کوي.

د صربی رسم الخط خورا متحد او باثباته دی ځکه چې د "هر غږ لپاره یو لیک" اصول په دې کې پلي کیږي. دا قاعده د اډیلونګ د وینا پراساس ده: "هغه څه ولیکئ چې تاسو یې وایئ او هغه څه ولولئ چې تاسو یې لیکئ." دا عمومي قاعده هغه وخت وکارول شوه کله چې ووک کارادزیک په 19 پیړۍ کې د سربیا سیریلیک رسم الخط بیاکتنه وکړه.

ليکدود

سربي ژبه د دوه مختلف الفباونو سره لیکل کیږي: سربیا سیریلیک رسم الخط (ћirilica) او سربیایي لاتیني رسم الخط (لاتینیکا). سیریلیک رسم الخط په سربیا کې کارول کیږي. لاتیني ډیبیرا هم په قانوني توګه منل شوې او د اصلي ویونکو شاوخوا دریمې برخې لخوا د لومړي ډیبیرا په توګه کارول کیږي. که څه هم له دې الفبا سره کومه رسمي لیکنه نشته. لاتیني الفبا په ویووډینا کې په پراخه کچه کارول کیږي.

الفبا

دوه سربیا الفبا په لاندې ډول دي:

لاتین	A	B	C	Č	Ć	D	Dž	Đ	E	F	G	H	I	J	K	L	Lj	M	N	Nj	O	P	R	S	Š	T	U	V	Z	Ž
سیریلیک	A	Б	Ц	Ч	Ћ	Д	Џ	Ђ	Е	Ф	Г	Х	И	Ј	К	Л	Љ	М	Н	Њ	О	П	Р	С	Ш	Т	У	В	З	Ж

فونولوژي

سربیا، د سربو-کروشیا د نورو ډولونو په څیر، 35 فونیمونه(توري يا غږونه) لري چې 25 کنسوننټونه او 10 واولونه لري .

وينګ

د سربو-کروشیا کنسوننټ سیسټم 25 کنسوننټونه لري. د هغې یو له ځانګړتیاوو څخه د پوستکي کنسوننټونو شتون او د تالو انتان او د تالو د تنفس نشتوالی دی. په سربو-کروشیا کې، د ډیری سلاویک ژبو برعکس، لکه روسی ، د ډیری کنسوننټونو لپاره، د دې غیر محلي مخالفانو سره هیڅ ډول تالو توپیر نلري.

		لابیا	غاښونه </br> لیتوی	بیرته دی	( ششي- ) </br> کامي	نرموالی
خشومی		m	n		ɲ
خنډونکی	بې واک	p				k
	واکدار	b				ɡ
مضمون	بی‌واک			t͡ʂ	t͡ɕ
	واک‌دار			d͡ʐ	d͡ʑ
خارښت	بې واک	f		ʂ		x
	واکدار	v		ʐ
نسوډ	مرکزي				j
	اړخيز				ʎ
وایبریشن			r

غږونه

د سربو-کروشیايي سرودونو سیسټم په لنډه توګه پنځه واولونه لري /a, e, i, o, u/ په دوه ډوله ، لنډ او اوږد . که څه هم په لیکلو کې، پرته له لغتونو کې، د دوی ترمنځ توپیر نه لیدل کیږي.

	مخکینی		مرکزي		بیرته
	لنډ	اوږد	لنډ	اوږد	لنډ	اوږد
تړل شوی	i	i:			u	u:
منځنی
خلاص

لغتونه

• په سربي ژبه کې ډیری کلمې سلاویکي ریښې لري. دا پدې مانا ده چې د دوی د ځینو ریښو په تعقیب، د نو سلاویک ژبې کلمې بیا رغول کیدی شي. د مثال په توګه، srce (زړه)، پلاو (نیلي).

همدارنګه، ځینې سربیا کلمې د سلاویک اصل څخه دي، فارسي ته نږدې. په فارسي کې، دا کلمې د وخت په تیریدو سره بدلې شوې، مګر د پخوانیو سربیانو بڼه تر اوسه پورې دا عام کلمې ساتلي دي. د مثال په توګه:

• dva (دوه) په لرغونې فارسي کې: dva.
• برات (ورور) په لرغوني فارسي کې: برتر.
• pisati/pishem (لیکنه/زه لیکم) په پهلوي کې: nipištan.
• وتر (باد) په لرغونې فارسي کې: وات .
• په سربیا کې د مختلفو ژبو څخه ډیری پورونه شتون لري:

• د فارسي - ترکي کلمو سربیره، ځینې فارسي کلمې هم په صربی ژبه کې موندل کیدی شي. د مثال په توګه: parče, pilav, narandža, peškĕš

په دې توګه، د سربي ژبه د هند-اروپايي دورې له پارسي سره او د معاصر فارسي ژبې ډیری پورونو سره دواړه ګډ لغتونه لري.

د ویناوالو جغرافیایي وېش

• سربیا: 6,770,000
  • Voyvodina: 1,557,020 (2002)
  • مرکزي سربیا: 5,063,679 (2002)
• کوسوو: 150,000
• مونټینیګرو: 401,382
• بوسنیا او هرزیګوینا: 1,600,000
• آلمان: شاوخوا 507,000
• امریکا: شاوخوا 500,000
• کاناډا : 55,545 (2001)
• کرویشیا: 44,629 (2001)
• د مقدونیې جمهوریت: 33,315 (2001)
• رومانیا: 20,377 (2001)
• آسټرالیا : 50,000 (2001)

د نورو ژبو سره د سربيايي ژبې ورته والی

د سربی ژبه د بوسنیا او په ځانګړې توګه د کروشین سره ډیر مشترکات لري. د سربیا او کروشیایي ژبو ترمنځ توپیر یوازې یو څو کلمو پورې محدود دی، پرته له دیبیرا. د مثال په توګه: په کروشین کې ساعت یورا دی (له لاتین څخه اخیستل شوی) او په سربیا کې سیټ (د عربي ریښو سره). ډوډۍ ته په کروشیایي ژبه کې کره او په روسي کې په سربیا کې khleb ویل کیږي. په دغو دوو ژبو کې د کال د میاشتو نومونه هم توپیر لري. سربي ژبه هم روسي او نورو سلاوي ژبو ته ډېره نږدې ده. کله چې روسیان سربیا ته راځي، دوی په اسانۍ سره سربیان پوهیږي او اړتیا نلري چې انګلیسي، فرانسوي یا جرمني خبرې وکړي. په ورته ډول، کله چې سربیان د روسیې ژبو هیوادونو ته راځي، دوی ډاډه دي چې هرڅه پوهیږي.

اړوندې پوښتنې

• د سربیايي ژبې سیریلیک الفبا
• د سربیا Vlach ژبه
• سربیا-کروشین ژبه
• اشتوکاوي ژبه
• بوسنیايي ژبه
• ارومینی ژبه

سرچینې

• د ويکيپېډيا مرسته کوونکي، " سربيايي ژبه "، انګريزي ويکيپېډيا، وړيا پوهنغونډ. (د فبروري په 25، 2008 کې اخیستل شوی).
• د فارسي ژبې د پراختیا شورا Archived 2008-01-13 at the Wayback Machine. بایگانی‌شده په کې آرشیف شوی
• د نړۍ د خلکو ژبې، میشل میلرب، ژباړن: عفت مولانازهر، علمي او کلتوري خپرندویه شرکت، تهران ۲۰۰۲