د ۱۷:۳۶, ۲۸ نومبر ۲۰۱۵ بڼه سمول عثمان منصور انصاري (خبرې اترې \| ونډې) له آی پي بنديزه بخښلی ۶٬۵۳۷ edits د سمون لنډیز نسته → تېر توپير		د ۱۹:۲۶, ۵ جون ۲۰۱۶ بڼه سمول ناکړ ANBI (خبرې اترې \| ونډې) له آی پي بنديزه بخښلی ۲۳٬۸۹۹ edits و Typo fixing using AWB بل توپير ←
۱ کرښه: [[دوتنه:Mercury-real color.jpg\|200px\|thumb\|left\|د عطارد ~~رنګه~~رنگه انځور چې د مسېنجر له خوا اخیستل شوی]] په [[لمريز غونډال]] كې، '''عطارد''' تر ټولو كوشنۍ او [[لمر]] ته نږدې [[سياره]] ده چې په ۸۸ ځمکنیو ورځو کې یوه پلا پر لمر را چورلي. دا له [[ځمکه\|ځمکې]] لیدل کېږي او داسې برېښي چې يوه ورځ يې د ځمکې له ۱۱۶ ورځو سره برابره ده. عطارد په خوځښت (حرکت) کې د لمريز غونډال تر بلې هرې سيارې ~~ګړندۍ~~گړندۍ ده. كېداى شي چې د همدې ~~ګړنديتوب~~گړنديتوب له كبله يې د (Mercury) نوم پر ايښى وي چې د روم په لرغوني دين كې هغه استازى وو چې په ډېرې چټكتيا يې ځان تر خدايانو رساوه. دا سیاره کومه پېژندل شوې [[پنځیزه (طبیعي) سپوږمۍ]] نه لري.▼ [[وېشنيزه:لمريز نظام]]▼ ▲په [[لمريز غونډال]] كې، عطارد تر ټولو كوشنۍ او [[لمر]] ته نږدې [[سياره]] ده چې په ۸۸ ځمکنیو ورځو کې یوه پلا پر لمر را چورلي. دا له [[ځمکه\|ځمکې]] لیدل کېږي او داسې برېښي چې يوه ورځ يې د ځمکې له ۱۱۶ ورځو سره برابره ده. عطارد په خوځښت (حرکت) کې د لمريز غونډال تر بلې هرې سيارې ګړندۍ ده. كېداى شي چې د همدې ګړنديتوب له كبله يې د (Mercury) نوم پر ايښى وي چې د روم په لرغوني دين كې هغه استازى وو چې په ډېرې چټكتيا يې ځان تر خدايانو رساوه. دا سیاره کومه پېژندل شوې [[پنځیزه (طبیعي) سپوږمۍ]] نه لري. عطارد خپله هواوېجه (اټموسفیر) نه لري چې د لمر تودوښه خوندې کړي، نو ځکه د مخ تودوښه یې له نورو سيارو څخه توپیر لري--- یانې تودوښه یې د شپې ۱۰۰ كالوينه (- ۱۷۳ درجو) او د ورځې له خوا په ځينو استوايي سيمو كې ۷۰۰ كالوينه (۴۲۷ درجو] ته رسېږي. قطبونه يې په پر‌له‌پسې توگه تر ۱۸۰ كالوينه (- ۹۳ درجو) ټيټ دي. د نورو سيارو په پرتله د عطارد د محور كږوالى لږ [یانې كابو ۱/۳۰ درجې] دى، خو چورلیزه وتنه (orbital eccentricity) يې بيا تر نورو سيارو ډېره ده. همدا لامل دى چې د نورو سيارو په تېره بیا ځمكې په شان موسمونه نه لري. په خپل اوج كې د حضیض په پرتله یو نیم وار له لمره ليرې وي. د عطارد مخ هم لکه د سپوږمۍ هغې ~~ګڼشمېر~~گڼشمېر کندې لري چې د دې ښکارندویي کوي چې دا له ملیارډونو كلونو راهیسې په ځمکپوهنیزه توگه ناچارنده (غير فعاله) ده. په لمریز غونډال کې د عطارد چورلښت بېساری دی. دا سیاره داسې پر لمر را چورلي لکه سپوږمۍ چې پر ځمکې را څرخي--- یانې د چورلښت پر مهال د سپوږمۍ یوه خوا د ځمکې پر لور وي، نو د عطارد دا هم یوازې یوه خوا لمر ته څرمه وي چې دې ته په ستورپوهنه کې نیولی چورلښت (captured rotation, tidal locking, gravitational locking) وایي. Line ۱۳ ⟶ ۱۲: #لمر ته تر ټولو نږدې سیاره ده --- چې له لمر څخه ۵۸ ملیون کیلو متره (۳۶ ملیون میله) یا ۰،۳۹ س.ی. واټن لري. [نوټ: س.ی. د ستورپوهنیز یوون (Astronomical Unit, AU) لنډون دی چې ۱۵۰ ملیون کیلو متره کېږي چې دا له آره د ځمکې او لمر تر منځ واټن دی. په لمریز غونډال کې واټنونه په ستورپوهنیز یوون سره کچل کېږي.] #د عطارد یوه ورځ د ځمکې ۵۸ ورځې کېږي --- یانې محوري چورلښت یې د ځمکې په پرتله ډېر سوکه دی. خو یو کال یې بیا د ځمکې ۸۸ ورځې کېږي --- یانې په ډېر ~~ګړندیتوب~~گړندیتوب سره پر لمر را چورلي او ښایي له همدې کبله یې د (Mercury) نوم پر ایښی وي چې د روم په لرغوني ادبیاتو کې هغه استازی وو چې په ډېرې چټکتیا یې ځان تر خدایانو رساوه. #عطارد یوه ځمکوزمه (terrestrial) سیاره ده --- یانې په جوړښت کې د ځمکې په شان کلک مخ (سطح) لري چې څوک پر درېدای شي [که څه هم ژوندی نشي پاتېدای]. د دې سیارې مخ هم لکه زموږ د سپوږمۍ هغې کندې کندې دی. #دا سیاره نرۍ هوا‌وېجه (اټموسفیر) لري چې له آکسیجن، سوډیم، هایډروجن، هیلیم، او پوټاشیم رغښت مومي. Line ۲۱ ⟶ ۲۰: #په عطارد کې د ژوند کومه نښه نه ده موندل شوې. تودوښه یې د ورځې ۴۳۰ درجو او د شپې له خوا بیا منفي ۱۸۰ درجو ته رسېږي. نو له همدې کبله ژوند کول کې ناشونی دی. #لمر په عطارد کې د ځمکې په پرتله تر درې واره لا زیات لوی مالومېږي. #د عطارد راښکونځواک (جاذبه قوه) د ځمکې تر هغې ۶۲٪ لږ دی --- یانې د یوې سل کیلويي ~~ګونۍ~~گونۍ اوړو درندتیا (وزن) به په عطارد کې یوازې ۳۸ کیلو وي. ▲[[وېشنيزه:لمريز نظام]] [[وېشنيزه:ستوري]] ▼ [[وېشنيزه:ستورپوهنه]] ▼ [[وېشنيزه:تشیال]] ▼ ▲[[وېشنيزه:ستوري]] ▲[[وېشنيزه:ستورپوهنه]] ▲[[وېشنيزه:تشیال]] [[وېشنيزه:فضاء]]

د "عطارد" د بڼو تر مېنځ توپير