د ۱۷:۵۷, ۲ سپټمبر ۲۰۱۵ بڼه سرچينې کتل CommonsDelinker (خبرې اترې \| ونډې) ۱٬۶۴۵ edits Replacing Anatolia_Ancient_Regions_base.svg with File:Map_Anatolia_ancient_regions-en.svg (by CommonsDelinker because: File renamed: File renaming criterion #4: Pour harm → تېر توپير		د ۱۶:۱۷, ۵ جون ۲۰۱۶ بڼه سرچينې کتل ANBI (خبرې اترې \| ونډې) له آی پي بنديزه بخښلی ۲۳٬۸۹۹ edits و Typo fixing using AWB بل توپير ←
۶۶ کرښه: \| \|image_map = Achaemenid_Empire.jpg \|image_map_caption =د هخمانشیانو ټولوکامني ۵۰۰ کاله مخکې له زېږدیزه د [[داریوش ۱]] د واکمني پر محال ډیر ~~پرمختګ~~پرمختگ وکړ. \| \|image_map2 = <!-- If second map is needed - does not appear by default --> \|image_map2_caption = \| \|capital = [[~~پاسارګاد~~پاسارگاد]], [[~~هګمتانه~~هگمتانه]], [[د جمشید پلاز]], [[شوش]], [[بابل]] \|capital_exile = <!-- If status="Exile" --> \|latd= \|latm= \|latNS= \|longd= \|longm= \|longEW= ۷۹ کرښه: \|common_languages = [[لرغونې پاړسي]] <br>[[شاهي ارمني]]<ref>Josef Wiesehöfer, ''Ancient Persia'', (I.B. Tauris Ltd, 2007), 119.</ref><br>[[ایلامي]]<br>[[اکدي ژبه\|اکدي]]<ref>{{cite book\|title=Traduction: encyclopédie internationale de la recherche sur la traduction\|author=Harald Kittel, Juliane House, Brigitte Schultze\|publisher=Walter de Gruyter\|year=2007\|pages=1194–5\|url=http://books.google.com/?id=oD0dBqGDNscC&pg=PA1194&dq=Old+Persian+official+language+of+achaemenid+empire#v=onepage&q=Old%20Persian%20official%20language%20of%20achaemenid%20empire&f=false\|isbn=9783110171457}}</ref> \|religion = [[زرتشتيت]] \|currency = [[داریک]] او [[~~سیګلوی~~سیگلوی]] \| \|<!--- Titles and names of the first and last leaders and their deputies ---> ۸۶ کرښه: \|year_leader1 = ۵۵۹–۵۲۹ BCE (first) \|year_leader2 = ۳۳۶–۳۳۰ BCE (last) \|title_leader = [[~~شاهنشاه\|~~شاهنشاه]] \|<!--- Area and population of a given year ---> \|stat_year1 = <!--- year of the statistic, specify either area, population or both ---> ۹۳ کرښه: \|footnotes = <!--- Accepts wikilinks ---> }} '''د هخامنشیانو پاچایی''' ( په [[مېخي ليکدود]]:[[دوتنه:Old Persian a.png\|20px ]] [[دوتنه:Old Persian ya.png\|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png\|20px ]][[دوتنه:Old Persian ša.png\|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png\|20px ]] [[دوتنه:Old Persian na.png\|20px ]][[دوتنه:Old Persian ma.png\|20px ]] [[دوتنه:Old Persian a.png\|20px ]] [[دوتنه:Old Persian xa.png\|20px ]][[دوتنه:Old Persian ha.png\|20px ]] ) د ۵۵۹ ق.م. څخه تر ۳۳۱ ق.م. پورې په نژدې ختیځ کی یو پاچایی وه چی مرکز یی د پارس په ولایت کی ( په [[ایران]] کی ) پروت وو. په دی وخت کی هم د ماد امپراطوری، [[لیدیه]] ( ترکیه )، [[د بابل واکمني\|بابل]] ( [[عراق]])، [[باختر]] ( [[افغانستان]] )، یونان، او مصر د هخامنشیانو حکمرانانو په لاس کی وه. د هخامنشیانو امپراطوری په ۳۳۱ ق.م. کی د داریوش ۳ د حکومت په وخت کی د ستر اسکندر لخوا ونیول. د هختمنشیانو د واکمنی عنوان یوازې یوه تاریخی اصطلاح ده. د هخامنشیانو د حکمرانانو په وخت کی خلکو خپل هېواد د حکمران د نوم په مطابق یادوه ( مثلا : د کوروش واکمنی، د داریوش واکمنی ) دغه هېواد په یونانی متنونو کی د پېرسیس ( Persis ) نوم لری. پېرسیس په پخوانی فارسی پارس ( [[دوتنه:Old Persian sa.png\|20px]][[دوتنه:Old Persian ra.png\|20px]][[دوتنه:Old Persian a.png\|20px]][[دوتنه:Old Persian pa.png\|20px]]) او په عصری فارسی د پارسې معنی لری. == تاریخ == [[دوتنه:Persepolis Reconstruction Apadana Chipiez.jpg\|150px\|thumb\|left\|د داریوش ماڼی (آپادانا)]] [[کوروش ۲\|کوروش]] یا ستر کوروش ( فارسی: کوروش ~~بزرګ~~بزرگ) [[د ماد واکمني\|د مادی امپراطوری]] یو تبعه وو چه د مادی د سیاستو تر زوال وروسته د مادی پر پاچا برید وکړ او په ~~جګړه~~جگړه کې یی د مادی پاچا ته ماته ورکړه. کوروش د خپل بریالیتوب وروسته خپله اردو لیدیه (ترکی)، بابل (عراق) او باختر (افغانستان) ته ولیږل او خپل پاچایی یی پراخه کړه. کوروش ډېر معرفت او زغمناک امپراتور وو.کوروش عموما په بابل کښې حکومت وکړ خو په ۵۳۰ کال کې په ~~پاسارګادا~~پاسارگادا کې نوی مقر تاسیس کړ. دکوروش تر وفات وروسته زوی یی کمبوجیه ۲ د هخامنشانو پاچا شو. کمبوجیه غوښتل چه خپل ځواک ~~تینګ~~تینگ کړی او د دې لپاره یی څپل ورور چه نوم یی بردیا وو، مړ کړ. په ۵۲۵ عیسوی کال مخکی کمبوجیه ۲ پر مصر برید وکړ او د مصر پاچا ته ماته ورکړه. تر ~~جګړې~~جگړې وروسته ټول مصر د کمبوجیه لاس ته ورغی.~~مګر~~مگر په دې وخت کښې د ایران په مرکز کښې قیام پېل شو او کمبوجیه مجبور شو ایران ته پریږوی. ~~مګر~~مگر په فلسطین کې یی وفات وکړ. د کمبوجیه تر وفات وروسته [[داریوش ۱]] د هخامنشانو پاچا شو. [[داریوش ۱]] د هخامنشانو د امپراتوری پر اقتصاد او اداری برخه کی ښه اغېره لرل. داریوش ۱ هم نوی مقر چه د تخت جمشید په نوم يادېږی، تاسیس کړ. ۱۰۷ کرښه: [[دوتنه:PLATE2BX.jpg\|200px\|thumb\|left]] د هخامنسیانو په پاچایی کی د پاچا ماڼی مهم مرکز وو. په ماڼی کی پاچا د کوړنی سره ژوند کاوه. په دی وخت کی د هخامنشیانو حکمرانو زیات پلازمینې لرلې پاچا هر فصل د ښار څخه ښار ته کډه کاوه. پاچا په ژمی کی په جنوبی [[ایران]] ( [[تخت جمشید]], [[پاسارگاد]]) کی او په اوړی کی په غرونو کی ژوند کاوه. د هخامنسیانو پاچا یوازې ښکاری کاوه او ~~جګړه~~جگړه کاوه. د واکمنی اوسېدونکی د پاچا رعایا ول.د هخامنشیانو د حکمرانان په نظر د انسان وضع د هخامنشیانو په تولنه کی د انسان په جټه کی ول. د دی معنی دا وه چی هر حکمران باید د حکمرانانو جټه ( وینه ) ولری. په دی وخت کی هر نارینه کولای سول زیاتی ښځی ولری. د هخامنسیانو حکمرانانو په حریم کی تقریبا ۳۰۰۰ ښځو درلودل. خلکو اجازه وه چی خپلوی واده وکړی. د تبعو د اشرافو ماشومانو مجبور شول چی د پاچا په ماڼی کی ژوند وکړی او د دی لپاره د تبعو اشراف نسول کولای د پاچا په خلاف قیام وکړی. == سرچینې ==

د "د هخامنشیانو ټولواکمني" د بڼو تر مېنځ توپير