پترو پروشنکو

پترو اولکسیویچ پروشنکو (زېږون ۲۶ ډسمبر ز کال) اوکراینی سوداګر او سیاستوال دی چې له ۲۰۱۴ زکال څخه یې تر ۲۰۱۹ زکال پورې د اوکراین د پنځم ولسمشر په توګه خدمت وکړ. پروشنکو له ۲۰۰۹ څخه ۲۰۱۰ زکال پورې د اوکراین د بهرنیو چارو د وزیر او په ۲۰۱۲ زکال یې د سوداګرۍ او اقتصادي پراختیا د وزیر په توګه دنده ترسره کړې. له ۲۰۰۷ زکال څخه تر ۲۰۱۲ زکال پورې هغه د اوکراین د ملي بانک د شورا مشري هم پر غاړه لرله. هغه د ۲۰۱۴ زکال د مۍ د ۲۵ نیټې په ولسمشریزو ټاکنو کې د ۵۴.۷٪ رایو په خپلولو سره د ټاکنو په لومړي پړاو کې په اکثریث ټاکنې وګټلې او دویم پړاو ته د ټاکنو له تلو یې مخه ونیوله. پروشنکو د خپلې ولسمشرۍ پر مهال، هېواد د روسیې – اوکراین د جګړې د لومړي پړاو پر لور هدایت کړ او یاغي ځواکونه یې د دونباس سیمې ته وشړل. هغه له اروپايي اتحادیې سره د یوځای کېدو بهیر د اروپايي اتحادیې – اوکراین د هوکړې په لاسلیکولو پیل کړ.

پترو پروشنکو
(یوکرائني: Петро́ Олексі́йович Пороше́нко)
پترو پروشنکو
د شخص معلومات
پيدايښت	۲۶ سپټمبر ۱۹۶۵
استوګنځای	کيېف
تابعیت	د شوروي سوسياليستي جمهوريتونو اتحاد (۲۶ سپټمبر ۱۹۶۵–۱۹۹۱) اوکراین (۱۹۹۱–)
طبی کیفیت	ډايبېټېز مېلېټوز
واک
عملي ژوند
کار/مسلک	سوداگر سياستوال ډیپلوماټ
کاروونکي ژبه(ي)	اوکرايني ژبه روسي انگليسي رومانيايي ژبه مولداويايي ژبه بلغاريايي ژبه
کل دولت	1600000000 امريکايي ډالر (۲۰۲۱)
پوځي خدمت
جګړه/جګړې	په دونباس کې جګړه پر اوکراین د روسیې د ۲۰۲۲ ز کال یرغل
لاسليک
پترو پروشنکو
ويبپاڼه
	مخ پر IMDB باندې

د پروشنکو داخلي سیاست اوکرایني ژبه، ملت پالنه، په پراخه کچه کپیټلېزم، د کمونېزم له منځه وړل او او اداري غیرمتمرکزیت دود کړل. په ۲۰۱۸ زکال کې پروشنکو د اوکراین د خپلواکې ارتدوکس کلیسا له جوړېدو سره مرسته وکړه او اوکرایني کلیساوې یې د مسکو له پاتریاسالارۍ (اغېز) لرې کړې. د هغه ولسمشري په دریو ټکو کې راغونډېده چې هم یې ملاتړو او هم یې مخالفینو ترې ګټنه کوله: پوځ، ژبه، ایمان (اوکرایني کې: armiia, mova, vira ).

پروشنکو د خپلې دویمې دورې لپاره د ۲۰۱۹ زکال د ولسمشریزو ټاکنو په دویم پړاو کې د ۲۴،۵٪ رایو په خپلولو؛ له خپل سیال ولادمیر زیلنسکي څخه ماته وخوړه. په ټولنه کې د کارپوهانو ترمنځ هېح داسې یو واقعي واحد نظر شتون نه درلود چې ولې پروشنکو ماته وخوړه؛ بېلابېلو نظریاتو شتون درلود چې د هغه د ولسمشرۍ پر مهال؛ د ملت پالنې تشدید، د فساد په له منځه وړو کې پاتې راتلل، د روسي ژب ویونکو سیمو نه په پام کې نیول او همدارنګه د لویدیځ پلوه سیاستوالو لکه اندری سادووی او د ګرجستان د پخواني ولسمشر میخایل ساکاشویلي (چې وروسته له اوکراین وویستل شو) سره د هغه ستونزې او د روسیې د ملاتړي وکتور مدودچوک رامخته کېدل په کې شاملېدل.  د آزادې اروپا راډیو یا راډیو آزادي او د فساد ضد فعال دنیس بیهوس پروشنکو او مدودچوک دواړه له یوبل سره «په مخفیانه چارو» تورن کړل.

پروشنکو اوس مهال د ورخونا راډا (Verkhovna Rada) یا د اوکراین د پارلمان ولسي مرستیال او د اروپايي همبستګۍ د ګوند مشر دی. له دولت بهر، پروشنکو یو مخکښ اوکرایني الیګارش (پانګوال) دی چې له خپل کار او کسب څخه پریمانه عواید ترلاسه کوي. د هغه تر ټولو پېژندل شوي سوداګریز برنډونه روشن (Roshen) چې د ۲۰۲۱ ز کال په نومبر میاشت کې یې د هغو د پلورلو تر مهاله هغه ته د «چاکلېټو د پاچا» مستعار نوم ګټلی و؛ او د 5 kanal کانال په نوم خبري تلویزیوني چینل دی.

لومړۍ سیاسي چارې

پروشنکو د لومړي ځل لپاره په ۱۹۹۸ زکال کې د اوکراین له ۱۲ مې ټاکنیزې حوزې څخه د اوکراین د پارلمان (ورخونا راډا) چوکۍ وګټله. هغه په پیل کې د اوکراین د متحد سوسیال دیموکراتیک ګوند (SDPU) غړی و، هغه ګوند چې د ویکتور مدودچوک له خوا اداره کېده او د وخت ولسمشر لیونډ کوچما ته ژمن و. پروشنکو په ۲۰۰۰ زکال کې ګوند خوشي کړی، څو یوه خپلواکه مرکزي کیڼ اړخه څانګه رامنځته او وروسته ترې ګوند جوړ کړي چې نوم یې هم پرې د اوکراین د یووالي ګوند (Party of Ukraine's Solidarity) کېښود. په ۲۰۰۱ زکال کې پروشنکو د سیمه ئیز ګوند (Party of Regions) په جوړولو کې چې کوچما ته ژمن و اساسي رول درلود، د اوکراین د یووالي ګوند هم له سیمه يیز ګوند سره یوځای شو او پرشنکو خپل نوی ګوند په ورته نامه یعنې د یووالي ګوند په نوم رامنځته کړ.

ولسمشري

هغه مهال چې د ټاکنو د ورځې پر ماښام (۲۵ مۍ ۲۰۱۴ زکال) معلومه شوه چې ده ټاکنې ګتلې دي؛ اعلان یې وکړ چې د ولسمشرۍ پر مهال لومړی سفر به یې دونباس ته وي، چېرې چې روسیې پلوه وسله والو یاغیانو د دونتسک د خلکو او د لوهانسک د خلکو د جلا جمهوریتونو اعلان کړی و او د سیمې یو شمېر برخې یې هم تر ولکې لاندې راوستې وې. پروشنکو ژمنه وکړه چې د اوکراین دولتي ځواکونه باید دغو وسله والو یاغیتوبونو ته د پای ټکی کېږدي. ده زیاته کړه: «د ترهګرۍ ضد دغه عملیات نه شي کولای او نه باید هم دوه یا درې میاشتې دوام وکړي. دا مسئله باید په څو ساعتونو کې حل کړي.»

هغه د روسیې ملاتړي وسله وال یاغیان له سومالیايي سمندري غلو سره ورته وبلل. پروشنکو همدارنګه د نړیوالو منځګړو په شتون سره له روسیې سره د مذاکرې غوښتنه وکړه. روسیې د دغې غوښتنې په ځواب کې وویل چې له اوکراین سره په دوه اړخیزه اړیکو کې هېڅ منځګړي ته اړتیا نه شته. د ټاکل شوي ولسمشر په توګه پروشنکو ژمنه وکړه چې د ۲۰۱۴ زکال په مارچ میاشت کې روسیې ته الحاق شوې کریمه به بېرته د اوکراین برخه وګرځوي. هغه همدارنګه ژمنه وکړه چې نوې پارلماني ټاکنې به په ۲۰۱۴ زکال کې ترسره کړي.

بهرنۍ پالیسي

متحده ایالات

د ۲۰۱۵ زکال د ډسمبر په ۷ مه نېټه پروشنکو او د متحده ایالاتو مرستیال ولسمشر جوبایډن په کیف کې د اوکراین او امریکا د همکاریو په اړه سره ولیدل. هغه د ۲۰۱۷ زکال په جون میاشت کې له امریکايي ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره هم ولیدل؛ بي بي سي په درواغو هغه تورن کړ چې د ټرمپ وکیل مایکل کوهن ته یې۰۰۰ ۴۰۰ یا ۶۰۰۰۰۰ امریکايي ډالر ورکړي څو دغه لیدنه برابره کړي. په پایله کې بي بي سي اړ شوه څو څرګنده کړې چي ادعا یې ناسمه وه، له پروشنکو یې بخښنه وغوښته، له خپلې ویب پاڼې یې یاده مقاله لرې کړه، قانوني تاوان یې ورکړ او د پروشنکو ځایګي ته یې د اړولي زیان تاوان هم ورکړ.

روسیه

د ۲۰۱۴ زکال په جون میاشت کې پروشنکو له روسیې سره هر ډول پوځي همکارۍ منع اعلان کړې. پروشنکو د اروپايي شورا په پارلماني ناسته کې د ۲۰۱۴ زکال د جون په ۲۶ مه څرګنده کړه چې له روسیې سره د دوه اړخیزو اړیکو عادي کول تر هغه مهاله شوني نه دي تر هغه چې روسیه د کریمه یو اړخیز الحاق لغو کړي او د هغو واک بېرته اوکراین ته وه نه سپاري.

د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګی لاوروف د ختیځ اوکراین لپاره د پروشنکو د ۲۰۱۴ زکال د جون میاشتې د سولې پلان په اړه وویل «دا د ضرب الاجل/الټیماټوم په څېر دی».

د ۲۰۱۴ زکال د اګست په ۲۶ مه نېټه پروشنکو د روسیې له ولسمشر ولادمیر پوتین سره په منسک کې ولیدل او پوتین له اوکراین وغوښتل خپل بریدونه راکم کړي. پروشنکو په ځواب کې له روسیې وغوښتل چې یاغیانو ته د وسلو لېږل ودروي. هغه وویل چې هېواد یې د یو سیاسي جوړجاړي غوښتنه لري او ژمنه یې وکړه چې په ختیځ اوکراین کې به د روسي ژب ویونکو وګړو ګټې هم په پام کې ونیسي.

اروپايي اتحادیه

اروپايي اتحادیې او اوکراین د اوکراین-اروپايي اتحادیې د یووالي د هوکړې اقتصادي برخه د ۲۰۱۴ زکال د جون په ۲۷ مه لاسلیک کړه. پروشنکو څرګنده کړه چې دغه ورځ «د اوکراین لپاره په ۱۹۹۱ زکال کې د خپلواکۍ ورځې وروسته تر ټولو تاریخي ورځ ده» او هغه یې د «باور او نه ماتېدو د نښې په توګه» توصیف کړه. هغه دغه لاسلیک په اروپايي اتحادیه کې د اوکراین د غړیتوب پیلامه بلله.

ناټو

د ۲۰۱۴ زکال د نومبر په ۲۷ مه پروشنکو د نوي پارلمان په افتتاحیه غونډه کې د خپلې وینا پر مهال وویل:  «موږپرېکړه کړې چې له ناټو سره د یوځای کېدو بهیر پیل کړو» له دې امله چې «په ۲۰۱۰ زکال کې د اوکراین د بې پلویتوب اعلان نه شي کولای زموږ امنیت او ملي حاکمیت تضمین کړي». د اوکراین پارلمان د ۲۰۱۴ زکال د ډسمبر په ۲۳مه نېټه د ۳۰۳ موافقو او ۸ مخالفو رایو په ورکولو سره د ۲۰۱۰ زکال د اوکراین د بې پلویتوب پریکړه لیک د پروشنکو له خوا د نوي وړاندې شوي پرېکړه لیک له مخې لغو کړ.

د ۲۰۱۴ زکال په ډسمبر میاشت کې هغه ژمنه وکړه چې له ناټو سره به د یوځای کېدو په موخه ټول پوښتنه ترسره کړي. د ۲۰۱۵ زکال د سپټمبر په ۲۲ مه هغه ادعا وکړه چې د «روسیې تهاجمي چارې» د ناټو پراختیا ته اړتیا ثابتوي او د ناټو سره د یوځای کېدو په موخه ټول پوښتنه به «د ناټو د غړیتوب لپاره د هغو په ټولو شرایطو باندې له برابرېدو او په هېواد کې د اصلاحاتو له رامنځته کولو» وروسته ترسره کړي.