فصول في أديان الهند الهندوسية والبوذية والجينية والسيخية وعلاقة التصوف بها

فصلون فی عدی انیل هند، الهندودیاتو، بال بوزیاتو، بال جنیتو، واس شیخیاتو او ال الهندودیاتو بها په تصوف کې
فصلون فی عدی انیل هند، الهندودیاتو، بال بوزیاتو، بال جنیتو، واس شیخیاتو او ال الهندودیاتو بها په تصوف کې
ليکوال	ضیا الرحمن اعظمی
اصل سرليک	فصول في أديان الهند الهندوسية والبوذية والجينية والسيخية وعلاقة التصوف بها
هېواد	په سعودي عربستان کې
ژبه	عربي
صنف	مذهب،هندوزم،اسلام،تاریخ
نشر کونکی	دارالبخاری; مکتبور رشد
مخونه	216 (دارالبخاری، لومړی ټوک)

فصلون فی عدی انیل هند، الهندودیاتو، بال بوزیاتو، بال جنیتو، واس شیخیاتو او ال الهندودیاتو بها په تصوف کې (فصول في أديان الهند الهندوسية والبوذية والجينية والسيخية وعلاقة التصوف بها, د هندویزم، بودیزم، جینیزم او سکهایزم او همدارنګه د هندي مذهبونو یوه سروې او د تصوف سره د دوی اړیکې') 2 د کتاب حلقه ب ضیاء الرحمن اعظمي او هندویزم له اسلامي نظره.^[۱] کتاب په ۱۹۹۷ کال له دارالبخاري، مدینې منورې او وروسته په ۲۰۲ م کال د سعودي عربستان له مکتبور رشد څخه خپور شو.^[۲] دا کتاب د اسلامي مطالعاتو په برخه کې د هندویزم او هندي مذهب په اړه یو له مهمو متنونو څخه دی. دا کتاب د هند د څلورو لویو مذهبونو، هندویزم، بودیزم، جینیزم او سکهایزم په اړه د اسلام له نظره علمي مطالعه وړاندې کوي. په کتاب کې لیکوال ادعا کوي، دا درې واړه مذهبونه ورته والی لري او بنسټونه یې تر ډېره پر پخوانیو عقایدو، افکارو او دودونو ولاړ دي.

تاریخ

دا کتاب په حقیقت کې د لیکوال د مقالو ټولګه ده، چې د مدینې منورې اسلامي پوهنتون "مجلة الجامعة الاسلامیه بل مدینة المنوره (د مدینې اسلامي پوهنتون مجله)" کې خپره شوې ده.^[۳] او بیا چې کله د مدینې په پوهنتون کې د استاد په توګه وټاکل شو، نو د "ادیان العلم" تدریس هم په غاړه درلود. د نورو شیانو تر څنګ چې کله یې دا دنده وسپارله، نو له مقالو څخه یې د دین متن چمتو کړ او بیا یې د خلکو د استفادې لپاره بیا ترتیب او د کتاب په بڼه یې خپور کړ.^[۳]^[۴] اوس دا دوه کتابونه د "مذهب" په اړه دي، يعنې "يهوديت او مسيحيت" (دراست في الحودية و أديان النصرانية) او "د هند مذهب"، په يو ټوک کې د درایت فل یهودیت والمسیحیات والعادین هند (دراسات في اليهودية والمسيحية وأديان الهند, په یهودیت، عیسویت او هندي مذهبونو کې مطالعه/د یهودیت، مسیحیت او هندي مذهبونو مقایسه مطالعه^[۵]), ۷۸۴ مخونه لري،^[۳] دا د سعودي عربستان د مشهور مطبعې مکتبة الرشید له خوا د محتوياتو د ورته والي له امله چاپېږي او تر اوسه يې اووه نسخې لري.^[۳] او تر دې دمه یې اوه نسخې لري.^[۶] دغه اداره هر کال دغه کتاب چاپوي او د ځايي اسلامي پوهنتونونو د استادانو او محصلينو تر منځ ډېر شهرت لري.^[۵].^[۷]^[۳]

منځپانګې

هیندویزم

اعظمي په کتاب کې د هندویزم په اړه وايي چې کول نسل په دریمه پیړۍ کې د هند په موهنجودارو کې ژوند کاوه، تورانیان راغلل او هغوی ته یې ماتې ورکړه او له هغوی سره یوځای شول، [[دراویډ] ]نسل رامنځ ته شو، چا چې په سنده کې موهنجودارو. دوی په هارپان ښار کې میشت شول او بیا جنوبي هند ته خپاره شول، او دوی د خپلې ژبې له مخې په څلورو ډلو وویشل شول، کنړ، مالیام، تامل او تیلګو.^[۳] په دې وخت کې دوی د څو پیړیو لپاره د سیند له ختیځ څخه د آریانو سره جګړې ته دوام ورکړ او د سیند (سند) کلمې ته د یونان او ایرانیانو لخوا د هندو نوم ورکړل شو. اوسیدونکو د دوی بیعت ومنلو او بیا آریانو د ټولنیز سیسټم په جوړولو پیل وکړ او د هند اوسیدونکي ویدیک ټولنې ته ننوتل. اعظمي د سنسکرت او پارسي تر منځ د لرغون پېژندنې او همدارنګه ژبني ورته والی ته اشاره کوي، دا وړاندیز کوي چې آریان د اروپا فارسي اصل څخه وو، او هغه د ژبپوهنې په حواله دا وړاندیز کوي چې د سنسکرت خبرې کونکي اریایان او پارسي خبرې کونکي د ورته اوسیدونکي وو. سیمه، او دا چې دوی د فارس څخه راغلي دي.^[۳] په یو وخت کې چې اریایانو بریا ترلاسه کړه، د دراویډانو په شمول د سیمې اوسېدونکو د دوی بیعت ومانه، بیا آریانو ټولنیز نظام ته بڼه ورکړه او د هند اوسېدونکي ویدیک ټولنې ته داخل شول. اعظمي د سنسکرت او پارسي تر منځ د لرغون پېژندنې او همدارنګه ژبني ورته والی ته اشاره کوي، دا وړاندیز کوي چې آریان د اروپا فارسي اصل څخه وو، او هغه د ژبپوهنې په حواله دا وړاندیز کوي چې د سنسکرت خبرې کونکي اریایان او پارسي خبرې کونکي د ورته اوسیدونکي وو. سیمه، او دا چې دوی د فارس څخه راغلي دي.^[۳]اریایانو بیا د هند اصلي اوسیدونکي د حیثیت له مخې په څلور طبقو وویشل چې دا برهمنان (آریا پادریان یا عالمان)، کشتریان (راجپوت جنګیالي یا ماراته وو. )، ویشیا (توراني دراویډیان سوداګر یا سوداګر او بزګران) او شودرا (توراني دراویډیان کارګران یا مزدوران)، لومړی دوه یې د آریا لوړ ذات او وروستنۍ دوه یې دراویډیان دي. ټیټ ذات د اعظمي په وینا، د دوی په منځ کې، شودران د اریانو لخوا ځورول شوي او بې عزته شوي، او په شلمه پیړۍ کې دوی په ډله ایزه توګه بدل شوي، او یو لوی شمیر خلک په مختلفو ځایونو کې، په ځانګړې توګه د [دلت] ټولنې په شمول په مختلفو ځایونو کې اسلام قبول کړ. تامل ناډو، چې په خپله خوښه اسلام ته یې اړول د هندي مطبوعاتو پوښښ ترلاسه کړ، کوم چې اعظمي د باباسهیب امبیډکر په شمول ډیری سرچینې د نقلونو سره حواله کوي.^[۳] هندوان د متنونو په لیکلو متمرکز دي چې په پنځو برخو ویشل شوي دي. په ترتیب سره:^[۸]

څلور ویدونه په لومړي عمر کې جوړ شوي. د اعظمي په وینا، ویدیک کلتور د آریایي او محلي دراویډي کلتورونو د ترکیب محصول و. برسېره پر دې، هغه په خپلو دلیلونو سره د ویدانو د ابراهیمي صحیفه کتاب په توګه د ادعا کولو دودیز نظر ردوي.^[۳]
په دویمه دوره کې هندو فیلسوفانو اپنشدونه ولیکل، چې د تصوف یا تصوف بنسټیز مفکورې پکې شاملې وې، له هغه سره یې د منصور حلاج، ابن عربی او سرمد کاشاني سره یو ځای شول. [نبران]] او اوم ترکیب وحدت الوجود هم ابن عادت، احمد بن ناموس، ابو مسلم خراساني او محمد ابن زکریا رازي د د زیږون مفکوره د اسلام په نوم په هندویزم کې تشریح کړه.^[۳] همدارنګه په دې وخت کې د هند د امپراتور جلال الدین اکبر د واکمنۍ پر مهال د الله اپنشد په نوم یو اپنشد لیکل شوی و، چې په اسلام کې د خدای په مفهوم بحث شوی دی.
په دریمه دوره کې د دیني عملونو ټولګه چمتو شوه. سمرتی کتابونه په دې وخت کې لیکل شوي، چې په دې کې منوسمرتی تر ټولو د پام وړ دی.
د څلورمې دورې په اوږدو کې د هند د اوسېدونکو سره د آریائیانو د یوځای کیدو له امله د آریایي خدایانو له منځه تلل پیل شول. آریایانو د [اندرا]] د تندر د خدای په توګه، اګني د اور د خدای په توګه، ارونا د آسمان د خدای په توګه او اوشا د سهار د خدای په توګه عبادت کاوه. خو وروسته وشنو د رزق د خدای په توګه او شیوا د تباهۍ د خدای په توګه د دوی ځای ونیو او پرانیک کتابونه د دې خدایانو ستاینه وکړه. په کتابونو کې په مختلفو ځایونو کې د پیدایښت، بیا ژوندي کیدو او د دوو انسانو تر منځ د وخت او د کائناتو د دوو ویجاړیو تر منځ د وخت کیسه شوې ده. د هندوانو د عقیدې له مخې دا کائنات فانی دی. دا ډیری وختونه ویجاړ شوی او نوی جوړ شوی. اعظمي دا ادعا هم کوي چې له هغه وخته چې د عیسویانو سینټ پاول په وخت کې د اریایانو مهاجرت د مصر او سوریې له لارې ترسره شو، آریان وروسته د مسیحي تثلیث تر اغیزې لاندې راغلل چې د سینټ پاول لخوا رامینځته شوي ترڅو د وشنو په شمول د درېیو خدای تصور رامینځته کړي. ، برهما او مهادیوا (شیوا). ^[۳]
په پنځمه پیړۍ کې، مهابارت، ګیتا او راماینا جوړ شوي، چې د آریایي مشرانو د جنګونو او په جګړو کې د دوی د بریالیتوبونو حسابونه لري.^[۸]

برسېره پر دې، د هندوانو په صحیفو کې ویل کیږي چې د مختلفو اسلامي انجیلونو توضیحات لري، پشمول د د اسلامي پیغمبر د راتګ، کوم چې محمد ابراهیم میر سیالکوټي او ثناءالله امرتسري او په شلمه پیړۍ کې ډیری نور.^[۳] اعظمي د کتاب په پیل کې ویلي چې د مسلمانانو د اجماع له مخې د هندوانو کتابونه اسماني کاتب ښايي دا وي چې کله اریایانو خپل پلرنی ټاټوبی پریښود، ابراهيم په عراق کې و. اعظمي د دویم نظر د زیات ملاتړ ادعا کوي چې دین منځته راغی او یا آریایانو له تورات او د ابراهیم علیه السلام له صحیفو څخه د سیمې څخه د تیریدو په وخت کې اخیستي دي او یا هندوانو د خپلو متنونو د بیاکتنې په وخت کې د اسلامي واکمنانو د راضي کولو لپاره داخل کړي. قاعده^[۳]^[۸]^[۹]

اعظمي د هندو مذهب په اړه وايي:

د نړۍ هر عصري او لرغونی نژاد او مذهب ځینې بنسټیز عقیدې او فلسفې لري چې د هغه دین پیروان پرې باور لري. د دې په رڼا کې، دوی خپلې ستونزې حل کوي. د دوی شخصي او ټولنیز ژوند ښه کړي. څیړونکي کولی شي د دې اصولو په مطالعه کولو سره د یوې ادارې یا مذهب واقعیت ښه پوهه ترلاسه کړي. که یو سازمان یا مذهب دا ډول بنسټیز اصول یا عقیده ونه ساتي، دا د یو بې ژونده بدن سره پرتله کیدی شي. دې اړخ ته په پام سره، د هندویزم په اړه ویلای شو چې دا مذهب خپل اساسي اصول یا مذهبي عقیدې نه لري. هندوان هم په دې پوهېږي چې د دوی مذهب اساسي اصول نه لري. دوی حتی په دې ویاړي. د هندوانو گرو ګاندي وویل، "د هندویزم د بنسټیزو اصولو نشتوالی د هغې د عظمت ثبوت دی. که له ما څخه په دې اړه وپوښتل شي، زه به ووایم چې له عقیدې څخه ازادي او د حق لټون د دې دین اساسي اصول دي. په دې حالت کې، د خدای په وجود باور کول یا نه کول یو شان دي. دا اړینه نه ده چې یو هندو د خدای په وجود باور ولري. که څوک پرې باور وکړي او که نه، هغه به هندو وګڼل شي. هغه په خپل کتاب هندودرم کې ویلي، د هندو مذهب ځانګړنه دا ده چې د کوم ځانګړي مذهب درناوی نه کوي. مګر پدې کې د نورو مذهبونو عقیدې او بنسټیز مفکورې شاملې دي.^[۳] له همدې امله هندو پوهان ټول نوي شیان مقدس ګڼي. دوی فکر کوي چې دا د دوی هدف او هدف دی. دوی ټول سنتان د خدای لخوا لیږل شوي سړي دي - په انساني شکل کې جوړونکي. حتی که هغه د هندویزم سره مینه ولري او په ځینو عقایدو کې د دوی مخالفت وکړي، دوی د هغه د اوتار په توګه نه هیریږي تر څو چې هغه هندویزم پریږدي او د مسلمان یا مسیحي کیدو ادعا وکړي. د دې اصلي لامل دا دی چې د هندویزم د پیروانو د مذهبي عقیدې جلا اندازه شتون نلري - د هندویزم پیروونکی د تل لپاره د هندویزم ساتونکی ګڼل کیږي.^[۸]

اعظمي وايي چې د اسلام په اړه د هندوانو د منفي فکر لامل دا دی.

زما په اند هندوان د رسالت په حقیقت او د توحید په ماهیت نه پوهیږي، چې له مسلمانانو سره د دوی د اختلاف او کرکې اصلي لامل دی. ځکه چې په مسلمانانو کې هغه کسان چې د هندویزم تر اغیز لاندې تصوف تعقیبوي د اسلام صحیح عقائد تحریف کړي دي - هغه عقائد چې صحابه کرامو او تابعینو د قرآن او سنتو په رڼا کې پاللي دي. او امام احمد ابن حنبل چې د عقیدې په جوړولو کې یې مبارزه کړې او شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله د هغه لاره تعقیب کړه او د اهل سنت والجماعت امامان یې تعقیب کړل. برسېره پر دې، دغو صوفیانو اسلامي عقیده د بت پرستۍ عقیدې سره ګډ کړل. د دې لوی ثبوت د هند په ډېرو [قبرونو] باندې جوړ شوي مقبرې دي او د کفارو فعالیتونه لکه طواف، سجده او دعاګانې یې په شاوخوا کې ترسره کیږي. دا کارونه په عمده توګه د هندوانو لخوا د دوی د مندر شاوخوا ترسره کیږي. د دې تر څنګ د اسلام او د اسلام دين په اړه د هندو ليکوالانو درواغ او پروپاګند هم په همدې مسؤول دی. دوی زموږ د تاریخ او د رسول الله صلی الله علیه وسلم د ژوند په اړه پراخ دروغ خپاره کړي دي. د هندو کتابونو لومړنی زده کوونکی خپل زده کړه د اسلام او مسلمانانو په منفي نظر پیل کوي. له همدې امله د هند د مسلمانانو لپاره باید په پراخه کچه هڅه وشي چې د دوی مذهبي متنونه په سیمه ایزو ژبو وژباړل شي. له بلې خوا مسلمانانو شاوخوا اته پېړۍ په هند حکومت وکړ. خو په دوی کې عموما ډېر داسې واکمنان نه وو، چې د الله جل جلاله له خاص فضله وو، چې د دوی لاندې د هندوانو په منځ کې یې د اسلام د رڼا د خپرولو لپاره کوم اقدام کړی وي. بلکې حالات هغه وخت نور هم خطرناک شول چې د هندوانو کتابونه لکه وید، ګیتا او راماینا د دوی په نوښت عربي او فارسي ته وژباړل شول. هلته يې د سنسکرت په شمول نورو سيمه ييزو ژبو ته د قرآن، حديث، سيرت او اصلي او خالصو کتابونو د ژباړې په اړه بې پروايي ښودلې ده. حتی تر نن ورځې پورې په هندي ژبه کې د قرآن کریم کومه معتبره پاکه ژباړه نه ده لیکل شوې.^[۳] ما په ځینو کتابتونونو کې د قرآن کریم ځینې هندي ژباړې لوستې دي، چې په دومره دقت سره نه دي ژباړل شوې. . نو دا باید بیا وڅیړل شي. غوره به دا وي چې د عقیدې او نفس د پاکوالي په برخه کې د یوه مشهور عالم تر څارنې لاندې بیا ژباړل شوی وای.^[۳]^[۸]

رسید

ابوبکر محمد زکریا په خپل کتاب هندوسیت و تسور بد الفرق الاسلامیات بها ((عربي: الهندوسية وتأثر بعض الفرق الإسلامية بها)) (هندوزم او اسلامي قومونه د دې تر اغېز لاندې) هغه چې په پیل کې یې د یوې مقالې په توګه لیکلی و، د خپل استاد ضیاء الرحمن اعظمي په مستقیمه مرسته یې ولوست. د اعظمي دغه کتاب "فصلون فی ادیانیل هند" هم له نږدې تعقیب کړ.

حوالې

↑ غازي ،الدكتور, محمود أحمد (1 January 2019). محاضرات في علوم القرآن الكريم (in عربي). Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. p. 222. ISBN 978-2-7451-9409-1. بياځلي په 24 December 2023.
↑ ابراهيم, د سفيان ياسين (7 February 2018). ( الهند في المصادر البلدانية (3 -7 ه ، 9-13 ه (in عربي). دار المعتز للنشر والتوزيع. p. 63. ISBN 978-9957-65-009-4. بياځلي په 24 December 2023.
↑ ^۳٫۰۰ ^۳٫۰۱ ^۳٫۰۲ ^۳٫۰۳ ^۳٫۰۴ ^۳٫۰۵ ^۳٫۰۶ ^۳٫۰۷ ^۳٫۰۸ ^۳٫۰۹ ^۳٫۱۰ ^۳٫۱۱ ^۳٫۱۲ ^۳٫۱۳ ^۳٫۱۴ ^۳٫۱۵ ^۳٫۱۶ Zakaria, abu Bakar Muhammad (2016). الهندوسية وتأثر بعض الفرق الاسلامية بها (in عربي). Dār al-Awrāq al-Thaqāfīyah. pp. 17, 63, 95–96, 102, 156, 188–189, 554–558, 698–99, 825, 990–991, 1067–1068, 1071, 1159. ISBN 978-603-90755-6-1. بياځلي په 28 July 2023.
↑ الهاشمي, الإمام القاضي أبي البقاء صالح بن الحسين الجعفري (20 February 1998). تخجيل من حرّف التوراة والإنجيل: الجزء الأول (in عربي). العبيكان للنشر. p. 7. ISBN 978-9960-02-028-0. بياځلي په 24 December 2023.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ Azmi, Zakir (3 March 2017). "Journey from Hinduism to Islam to professor of Hadith in Madinah". Saudi Gazette (in English). بياځلي په 23 February 2024.{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
↑ الفرّاك, أحمد (1 June 2021). المسلمون والغرب: والتأسيس القرآني للمشترك الإنساني (in عربي). International Institute of Islamic Thought (IIIT). p. 94. ISBN 978-1-64205-563-4. بياځلي په 23 December 2023.
↑ مانع بن حماد الجهنى - الموسوعه الميسره فى الاديان و المذاهب و الاحزاب المعاصره - 2 (in عربي). IslamKotob. p. 943. بياځلي په 24 December 2023.
↑ ^۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ ^۸٫۳ ^۸٫۴ আজমি, জিয়াউর রহমান; মহিউদ্দিন কাসেমী (অনুবাদক) (5 June 2021). হিন্দু, বৌদ্ধ, জৈন, শিখ ধর্মের ইতিহাস (in Bengali). কালান্তর প্রকাশনী. pp. 20, 21–30, 36–39, 101–102, 105–106, 173–174. ISBN 978-984-95932-8-7.
↑ الحافي, د عمر; البصول, السيد علي (24 June 2010). "البشارات بنبؤة محمد في الكتب الهندوسية المقدسة". The Jordanian Journal of Islamic Studies. 9 (1). Al al-Bayt University: 2, 12. بياځلي په 2 September 2022.

بهرنۍ اړیکې

Islamhouse.com په فَسُولُونَ فِي اَدَانِيلِهِندَ

کينډۍ:د محمد انځور کټګورۍ:اسلامي ادبيات کټګورۍ:هندوزم او اسلام کټګورۍ:1997 کتابونه کټګورۍ:د محمد کلتوري انځورونه کټګوري:د ضیا الرحمن اعظمي کتابونه

[1] غازي ،الدكتور, محمود أحمد (1 January 2019). محاضرات في علوم القرآن الكريم (in عربي). Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. p. 222. ISBN 978-2-7451-9409-1. بياځلي په 24 December 2023.

[2] ابراهيم, د سفيان ياسين (7 February 2018). ( الهند في المصادر البلدانية (3 -7 ه ، 9-13 ه (in عربي). دار المعتز للنشر والتوزيع. p. 63. ISBN 978-9957-65-009-4. بياځلي په 24 December 2023.

[AHWT-3] ۳٫۰۰ ^۳٫۰۱ ^۳٫۰۲ ^۳٫۰۳ ^۳٫۰۴ ^۳٫۰۵ ^۳٫۰۶ ^۳٫۰۷ ^۳٫۰۸ ^۳٫۰۹ ^۳٫۱۰ ^۳٫۱۱ ^۳٫۱۲ ^۳٫۱۳ ^۳٫۱۴ ^۳٫۱۵ ^۳٫۱۶ Zakaria, abu Bakar Muhammad (2016). الهندوسية وتأثر بعض الفرق الاسلامية بها (in عربي). Dār al-Awrāq al-Thaqāfīyah. pp. 17, 63, 95–96, 102, 156, 188–189, 554–558, 698–99, 825, 990–991, 1067–1068, 1071, 1159. ISBN 978-603-90755-6-1. بياځلي په 28 July 2023.

[4] الهاشمي, الإمام القاضي أبي البقاء صالح بن الحسين الجعفري (20 February 1998). تخجيل من حرّف التوراة والإنجيل: الجزء الأول (in عربي). العبيكان للنشر. p. 7. ISBN 978-9960-02-028-0. بياځلي په 24 December 2023.

[SG-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ Azmi, Zakir (3 March 2017). "Journey from Hinduism to Islam to professor of Hadith in Madinah". Saudi Gazette (in English). بياځلي په 23 February 2024.{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link)

[6] الفرّاك, أحمد (1 June 2021). المسلمون والغرب: والتأسيس القرآني للمشترك الإنساني (in عربي). International Institute of Islamic Thought (IIIT). p. 94. ISBN 978-1-64205-563-4. بياځلي په 23 December 2023.

[7] مانع بن حماد الجهنى - الموسوعه الميسره فى الاديان و المذاهب و الاحزاب المعاصره - 2 (in عربي). IslamKotob. p. 943. بياځلي په 24 December 2023.

[A-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ ^۸٫۳ ^۸٫۴ আজমি, জিয়াউর রহমান; মহিউদ্দিন কাসেমী (অনুবাদক) (5 June 2021). হিন্দু, বৌদ্ধ, জৈন, শিখ ধর্মের ইতিহাস (in Bengali). কালান্তর প্রকাশনী. pp. 20, 21–30, 36–39, 101–102, 105–106, 173–174. ISBN 978-984-95932-8-7.

[Ab-9] الحافي, د عمر; البصول, السيد علي (24 June 2010). "البشارات بنبؤة محمد في الكتب الهندوسية المقدسة". The Jordanian Journal of Islamic Studies. 9 (1). Al al-Bayt University: 2, 12. بياځلي په 2 September 2022.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]