د جملې د حروفونو اته ګونی شکل د لومړي شکل (ابجد) په نوم پېژندل کیږي. په دې سټایل کې د کنسوننټونو یا خاموش حروفونو ترتیب د عبراني - آرامي ترتیب سره ورته دی، او دا ثابتوي چې عربانو خپل الفبا له دوی څخه او د نباتیانو له لارې اخیستې. [۱]
د ابجد حروف د عربي ژبې د حروفو د ترتیبولو یوه لاره ده، کوم چې د فونیشین رسم الخط د لومړني الفبا پر بنسټ ترتیب شوي دي. ځینې وختونه دا طریقه د توکو یا مخونو شمیرلو کې کارول کیږي.
د دې لپاره چې د دې حروفونو په ترتیب پوهیدل اسانه کړي، څو پرله پسې توري په کلمو جوړ شوي او تلفظ کیږي. دا کلمې دا دي: "ابجد - هوا - حطي - کلمان - صف - قرشت - طخاد - زاغغ" د ابجد الفبا هم د عددونو او کلمو د سمون لپاره کارول کیږي. په دې توګه، د هرې کلمې لپاره چې دوی غواړي په یوه شمیره بدل کړي، دوی د لاندې جدول څخه اړونده شمیره اخلي او ترلاسه شوي شمیرې اضافه کوي. د بېلګې په توګه په دې طريقه کې د "علي" کلمه له "١١٠" سره او "ي علي" له "١٢١" سره مساوي ده.
- حمزه (أ) او الف (ا) هر یو د 1 په توګه شمیرل کیږي، او هغه حروف چې د گونج له امله تکرار شوي یو حروف شمېرل کیږي. د مثال په توګه، دوی فعاله کلمه 181 شمېري؛ ځکه چې ف 80 دی، ع 70 دی ، ا 1 دی او ل 30 دی. د اله او رحمن په څېر کلمو حساب په لیکلې بڼه دی. ښکاره نه ده. نو اله به ۳۶ او رحمن به ۲۹۸ وي. [۲]
ځینې خلک دې شمېرو ته فوق العاده ملکیتونه منسوبوي.
الف) د ځینو کتابونو سریزه پاڼې په دې شمېرو سره شمېرل کیږي.
ب) دوی د مهمو پېښو نیټه د ابجد توري د یوې کلمې یا جملې یا معنی جملې یا شعر په شکل کې راټولوي او د هغه کلمې یا جملې یا هغه جملې یا شعر په یادولو سره هغه نیټه حسابوي.
ج) له اسلامي موسیقۍ وروسته د ابجد توري د غږونو او نوټونو په ثبتولو کې کارول کیږي. د مثال په توګه، د ابجد توري سره د شور وسیلې سندرې دا دي: " یح یه یب ی ح ه ج او واټن او د هغې ابعاد ط ط جـ جـ طـ جـ ج دي . [۳]
d) ځینې وختونه په لیکلو کې، د یو بل څخه مختلف محتويات جلا کولو لپاره، دوی د لوی لیکونو سره نښه شوي؛ د بېلګې په توګه، د ابجد حروفونو د جلا کولو لپاره، موږ دوی د الف، ب، ج، او داسې نورو تورو سره مشخص کړل.
ابجد' د عربي ژبې ابیڅي په ابجدي ډول داسې تلفظ کېږي: اَبْجَدْ - هَوَزْ - حُطّی - کَلَمَنْ - سَعْفَصْ - قَرَشَتْ - ثَخَذْ – ضَظِغْ.
د عربي ژبې ابیڅي د شمېرو سره په لاندې توگه وېشل شوي:
| ارزښت
|
لیک
|
یونیکوډ نوم
|
برابر
لاتین
|
| 1
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ʾalif
|
ʾ / ā
|
| 2
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
bāʾ
|
b
|
| 3
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
jīm
|
j
|
| 4
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
dāl
|
d
|
| 5
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
hāʾ
|
h
|
| 6
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
wāw
|
w / ū
|
| 7
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
zayn / zāy
|
z
|
| ۸
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ḥāʾ
|
ḥ
|
| ۹
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ṭāʾ
|
ṭ
|
|
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
|
|
|
| ارزښت
|
لیک
|
یونیکوډ نوم
|
برابر
لاتین
|
| ۱۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
yāʾ
|
y / ī
|
| ۲۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
kāf
|
k
|
| ۳۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
lām
|
l
|
| ۴۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
mīm
|
m
|
| ۵۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
nūn
|
n
|
| ۶۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
sīn
|
s
|
| ۷۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ʿayn
|
ʿ
|
| ۸۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
fāʾ
|
f
|
| ۹۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ṣād
|
ṣ
|
|
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
|
|
|
| ارزښت
|
لیک
|
یونیکوډ نوم
|
برابر
لاتین
|
| 100
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
qāf
|
q
|
| ۲۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
rāʾ
|
r
|
| ۳۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
šīn
|
š
|
| ۴۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
tāʾ
|
t
|
| ۵۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ṯāʾ
|
ṯ
|
| ۶۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ḫāʾ
|
ḫ
|
| ۷۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ḏāl
|
ḏ
|
| ۸۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ḍād
|
ḍ
|
| ۹۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ẓāʾ
|
ẓ
|
| ۱۰۰۰
|
Script error: The function "Lang" does not exist.
|
ġayn
|
ġ
|
|
په دې توگه د رومي، عربي او عبري ژبه حساب کتاب، الجبر او ستورپوهنې او د کال شمېر کې یو څه ستونزې پېښېدلی. د ابجد ابیڅو شمېرنې په وسیله چې هر لفظ ته عددي ارزښت ورکوي؛ ترډېره بریده اسانه شوه. د مثال په توگه "آب" عدد 3. "خر" عدد 800 . شير عدد 510 او "دله" عدد 39 حاصل راووځي چې دا شمېره په افغانستان کې یوه منحوسه شمېره گڼل کېږي.
ابجد– 1–2–3–4
- هوز– 5–6–7
- حطي – 8–9–10
- كلمن– 20–30–40–50
- سعفص– 60–70–80–90
- قرشت – 100–200–300–400
- ثخذ – 500–600–700
په ابجدي ریاضي کې اختلافونه
سمول
پښتو ځانګړي توري او د هغې شمېرې
سمول
دا چې ډېری پښتو توري په عربي کې نشته لکه "پ، ټ، ځ، څ، ډ،ړ، ژ، ږ، ښ، ګ، ڼ " په عربي ژبه کې شتون نه لري، نو ځينو يې تر ټولو نږدې عربي توري د دې سره برابر کړي دي ( ګ = ک = ۲۰ )، ( چ = ج = ۳ )، ( پ) . = ب = ۲ ) او ( ژ = ز = ۷ ). خو یوې ډلې هم د دې څلورو تورو معادل د صفر په توګه اخیستی. [۱] Archived 2023-04-06 at the Wayback Machine. د بېلګې په توګه په ابجد کبير کې د پروين کلمه په دوه ډوله شمېرل کېږي.
لومړۍ طریقه: (پ=ب) +ر+و+ي+ن= 2 +200+6+10+50=268
دویمه طریقه: (پ=نه مساوي) +ر+و+ي+ن= 0 +200+6+10+50=266
د فشار لرونکي لیکونو یوه ډله دوه توري حسابوي، مګر دا ډیر مشهور دی چې فشار لرونکي لیکونه د یو لیک په توګه شمیرل کیږي. د بېلګې په توګه که په " محمد " کې د "م " توري په دوو تورو کې شمېرل کېږي، پایله به یې " ۱۳۲" وي، خو که په مشهوره طریقه یو توری وشمېرل شي پایله به یې " ۹۲" وي. [۲] Archived 2023-04-06 at the Wayback Machine.
په عربي کې د ولی یا نه لوستل کیدونکي توري عبارت دي له (الف، و، ل، ی) چې لیکل کیږي خو لوستل کیږي نه؛ دا ډول توري د جملې په محاسبه کې لرې کیږي. د مثال په توګه، د " ابوالفضل " په نوم منځنی "الف " نه لوستل کیږي، نو دا د " ابوالفضل" په توګه د "949" سره مساوي حساب شوی. [۳] Archived 2023-04-06 at the Wayback Machine.
شمېرپوهنه
- ↑ فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
- ↑ مهر تابان، یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه (سید محمدحسین طباطبائی)، سید محمدحسین حسینی طهرانی، مشهد، ۱۴۲۱ ق.
- ↑ کينډۍ:یادکرد
- د شیخ بهایی د سیر المستار کتاب
