کوسووو
کوزوو (په الباني ژبه کې: Kosova [kɔˈsɔva] یا Kosovë [kɔˈsɔvə]؛ په صربي ژبه کې: Косово [kôsoʋo])، په رسمي بڼه د کوزوو جمهوریت (په الباني ژبه: Republika e Kosovës؛ په صربي ژبه: Република e Kosovës؛Република / Косовиal Косовиal State) په سوېل ختيځه اروپا کې نیمه په رسمیت پېژندل شوی هېواد دی او د بالکان په مرکز کې پروت دی. کوزوو د ۲۰۰۸ کال د فبروري په ۱۷ نیټه په یو اړخیزه توګه له صربستان څخه خپله خپلواکي اعلان کړه او له هغه راهیسې یې د ملګرو ملتونو د ۹۷ غړو هېوادونو له لوري د یو خپلواک هېواد په توګه ډیپلوماتیک رسمیت ترلاسه کړی دی. دا هېواد په شمال او ختیځ کې د له صربستان، په سوېل ختیځ کې له شمالي مقدونیې، په سویل لوېدیځ کې له البانیا او په لوېدیځ کې مونتینیګرو سره ګډه پوله لري. د کوزوو زیاتره مرکزي برخه د دوکاګجیني او کوزوو په پراخه هوارو او میدانونو پوښل شوې ده. د اکورزد غرونه او سار غرونه په ترتیب سره په سوېل لوېدیځ او سوېل ختیځ کې پراته دي. پلازمینه او لوی ښار یې پرستینا دی. [۶]
Република Косово (کينډۍ:ISO 639 name sr-cyrl)[۱]
Republika Kosovo (کينډۍ:ISO 639 name sr-latn)
| پلازمېنه | |
|---|---|
| ترټولو لوړه څوکه |
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| وګړو شمېر |
۱٬۵۸۶٬۶۵۹[۲] |
| پکي شاملې اداري سیمې |
Prizren Municipality (en)  — Gjilan Municipality (en) — Mitrovica Municipality (en) — Prishtina City (en) — Peja Municipality (en) — Gjakova Municipality (en) — Ferizaj Municipality (en) — Rahovec Municipality (en) — Vushtrri Municipality (en) — Elez Han Municipality (en) — Deçan Municipality (en) — Istog Municipality (en) — Viti Municipality (en) — Obiliq Municipality (en) — Malishevë Municipality (en) — Dragash Municipality (en) — Štrpce Municipality (en) — Kaçanik Municipality (en) — Kamenica Municipality (en) — Zubin Potok Municipality (en) — Leposavić Municipality (en) — Ranilug Municipality (en) — Klina Municipality (en) — Suhareka Municipality (en) — Fushë Kosovë Municipality (en) — Drenas Municipality (en) — Podujeva Municipality (en) — Mamusha Municipality (en) — Junik Municipality (en) — Lipjan Municipality (en) — Gračanica Municipality (en) |
| رسمي ژبه | |
| د حکومت مشر | |
| کورونو شمېر |
۳۵۳٬۷۰۲[۲] |
| وګړنوم |
koszovói — Kosovar — Kosovan — Kosovano — косовар — косоварка — косовары — קוסוברי — קוסוברית — কসোভীয় — cosovan — kosovar — kosovar — Kosovano — Kossovien[۳] — Kosovar[۳] — Kosovare[۳] — Kossovienne[۳] — Kosovaar — Kosovaarse — kosovar — kosovară — kosovari — كوصوڤي — كوصوڤية — كوصوڤيين — كوصوڤيات — Cosavach[۴] |
| غړی د | |
| ځای | |
| هېواد | |
| ځایناستی د |
| مهمې پېښې |
|---|
| د ځای کچه |
۱۰٬۹۰۹٫۰۲۹۹۲ كيلومتر مربع |
|---|
| برخه د |
|---|
| وېبپاڼه |
rks-gov.net (البانيايي ژبه، انګرېزي ژبه، سربيايي ژبه) |
|---|---|
| کورډينېشن |
په کلاسیکه لرغونه زمانه کې، مرکزي قبیله چې د کوزوو په خاوره کې راڅرګنده شوه دارداني وه او په څلورمه پېړۍ کې یې د داردانیا سلطنت په نوم خپلواک دولت تاسیس کړ. مخکې له میلاد نه په لومړۍ پېړۍ د روم سترواکۍ ضمیمه شوه او د راتلونکې زریزې په اوږدو د بیزانس سترواکۍ برخه پاتې شوه، چې د دې سترواکۍ واکمني د ۶مې او ۷مې پېړیو په اوږدو کې د سلاوي یرغلونو په پایله کې له منځه لاړه. په ورپسې پېړیو کې، د سیمې کنټرول د بیزانسي او د لومړۍ بلغاریايي سترواکۍ ترمنځ بدلېده. کوزوو په ۱۳مه پېړۍ کې د صربستان د منځنیو پېړیو د دولت مرکز شو، او د ۱۴مې پېړۍ راهیسې د صربستان د ارتودوکس کلیسا مرکز هم و، چې په دې وخت کې یې حیثیت کشیش مېشته سیمې ته لوړ شو. د ۱۴مې او ۱۵مې پېړیو په وروستیو کې په بالکان کې د عثماني سترواکۍ پراختیا د صربستان د سترواکۍ د زوال او ړنګېدو لامل شوه. د ۱۳۸۹ کال د کوزوو جګړه د صربستان د منځنیو پېړیو په تاریخ کې له سرنوشت ټاکونکو شیبو څخه شمېرل کېږي. عثمانيانو د کوزوو له دوهمې جګړې وروسته نوموړې سيمه په بشپړه توګه فتحه کړه. عثماني سترواکۍ د شلمې پېړۍ تر پیل پورې په دې سیمه واکمنه وکړه. [۷][۸]
د نولسمې پېړۍ په وروستیو کې، کوزوو د البانیا د ولسي ځوښت مرکز و او په کې د ۱۹۱۰ کال البانیایي پاڅون او د ۱۹۱۲ کال البانیایي پاڅون را منځ ته شول. عثمانیانو د بالکان په جګړو کې له ماتې وروسته کوزوو صربستان او مونټینیګرو ته وسپارله. له لومړۍ نړیوالې جګړې وروسته دواړه هېوادونه له یوګوسلاویا سره یوځای شول، او په دې سلطنت کې د یوګوسلاوي د اتحاد پالنې د دورې په تعقیب، او د دوهمې نړیوالې جګړې وروسته یوګوسلاوي اساسي قانون د صربستان د جمهوریت په یوګوسلاوي برخه کې د کوزوو او میتوهیجا خپل اختیاره ولایتونه تاسیس کړل. د شلمې پېړۍ په اوږدو کې د کوزوو د البانیایي او صرب ټولنو تر منځ کړکېچ راپورته شو او کله ناکله په لوی تاوتریخوالی بدلېده، او د کوزوو د ۱۹۹۸ او ۱۹۹۹ کلونو په جګړو کې پای ته ورسېد، چې د یوګوسلاوي پوځ د وتلو او په کوزوو کې د ملګرو ملتونو د لنډمهالې ادارې د ماموریت د تاسیس لامل شو. بلآخره د ۲۰۰۸ کال د فبروري په ۱۷ نېټه کوزوو په یو اړخیزه توګه له صربستان څخه خپله خپلواکي اعلان کړه او له هغه وروسته یې د ملګرو ملتونو د ۹۷ غړو هېوادونو له لوري د یو خپلواک دولت په توګه ډیپلوماتیک رسمیت ترلاسه کړ. صربستان په رسمي توګه کوزوو د یو خپلواکه دولت په توګه په رسیمت نه پېژني او د کوزوو او میتوهیجا خپل اختیاره ولایتونه یې ګڼي، که څه هم د ۲۰۱۳ کال د بروکسل تړون د یوې برخې په توګه د کوزوو د ادارو حاکمیت مني.[۹]
کوزوو یو پرمختللی هېواد دی، د لوړ متوسط عاید اقتصاد سره. دې په تیره لسیزه کې د نړیوالو مالي موسسو له لوري اندازه شوي، او د 2007-2008 مالي بحران له پیل راهیسې هر کال وده موندلې ده. کوزوو د پیسو د نړیوال صندوق، نړیوال بانک غړی دی او د اروپا په شورا، یونیسکو، انټرپول او د اسلامي همکاریو په سازمان کې د څارونکي حیثیت لپاره یې د غړیتوب غوښتنه کړې ده.
نوم
سمولټوله سیمه چې نن ورځ د دې خاورې اړوند ګڼل کېږي په انګلیسي ژبه کې په ساده ډول د Kosovo او په البانیایي ژبه کې د Kosova (معین شکل یې، البانیایي تلفظ: [kɔˈsɔːva]) انګېرل کېږي یا Kosovë (چې په"غیر معین" شکل ده، البانیایي تلفظ: [kɔˈsɔːv]) تلفظ کېږي. په صربستان کې، د ختیځو او لوېدیځو سیمو ترمنځ رسمي توپیر په اند کې نیول کېږي؛ د کوزوو کلمه د ختیځې برخې لپاره کارول کېږي چې د کوزوو په تاریخي ډګر کې موقعیت لري، پداسې حال کې چې لوېدیځه برخه د میتوهیجا په نوم یادېږي چې (په البانیا کې د دوکاګجیني په نوم بلل کېږي). [۱۰]
کوزوو (په صربستانیی سیریلیک ژبه کې: Косово صربی تلفظ یې: [kôsoʋo] ) د kos (кос) صربي خنثی ملکي صفت دی چې معنی "blackbird" یا تور الوتونکی دی، او د Kosovo Polje اختصاري بڼه ده چې معنی یې 'blackbird field' یا د تور الوتونکي سیمه ده. دا سیمه د اوسنۍ کوزوو په ختیځه نیمه برخه کې د یوې هوارې او د ۱۳۸۹ کال کال د کوزوو د جګړې د ډګر نوم دی. د هوارې نوم په ۱۸۶۴ کال کې د کوزوو ولایت لپاره وکارول شو. [۱۱][۱۲]
البانیایان کوزوو ته د دارانیا وایي. دا د یوه لرغوني سلطنت نوم دی چې وروسته د روم سترواکۍ ولایت شو او د اوسنۍ کوزوو خاوره تر پوښښ لاندې راولي. دا نوم د دارداني له لرغونې قبیلې څخه اخیستل شوی، چې ښایي د پروتو-الباني کلمې dardā سره اړیکه ولري، چې معنی یې "ناک" او (په عصري البانیايي کې dardhë) دی. د کوزوو پخوانی ولسمشر ابراهیم روګووا د "درداني" هویت لېواله ملاتړی و او د کوزوو د ولسمشرۍ بیرغ او نښان دې ملي هویت ته اشاره کوي. خو د "Kosova" نوم د البانیایي وګړو تر منځ په پراخه کچه کارول کېږي. [۱۳]
د کوزوو اوسنۍ پولې په ۱۹۴۵ کې د یوګوسلاویا برخه وې، چې په هغه وخت کې د کوزوو او میتوهیجا خپل اختیاره سیمه (۱۹۴۵ – ۱۹۶۳) او د صربستان د نوي ولسي جمهوریت د اداري د یوې برخې په توګه رامنځ ته شوه. په ۱۹۶۳ کال کې کوزوو او میتوهیجا (۱۹۴۵ – ۱۹۶۳) د یوې خپل اختیاره سیمې څخه څخه د خپل اختیاره ولایت کچې ته لوړ شو. په ۱۹۶۸ کال کې، د "کوزوو او میتوهیجا" دوګونی نوم ساده "کوزوو" ته واوښت چې د کوزوو د سوسیالیستي خپل اختیاره ولایت په نوم یاد شو. په ۱۹۹۰ کال کې، د دې ولایت نوم بېرته د کوزوو او میتوهیجا د خپل اختیاره ولایت ته بدل شول. [۱۴]
د کوزوو د اساسي قانون سر سم د دولت رسمي دودیز اوږد نوم د کوزوو جمهوریت دی او په نړیواله کچه د کوزوو استازیتوب کوي. د دې ترڅنګ، د یوې هوکړې په پایله کې چې د اروپایي ټولنې په منځګړیتوب د پریستینا او بلګراد ترمنځ په خبرو اترو کې را منځ ته شوه، دې هېواد د "کوزوو*" تر سرلیک لاندې په ځینو نړیوالو غونډو او سازمانونو کې برخه اخیستې ده. په پایلیک ویل شوي چې "دا نوم د دریځ د موقف په اړه له تعصب پرته دی او د UNSC 1244 او د کوزوو د خپلواکۍ د اعلامیې په اړه د ICJ له نظر سره په ټکر کې نه دی. دا قرار چې د "ستوري تړون" په نوم یادیږي، د ۲۰۱۲ کال د فبروري په ۲۴ نیټه په ۱۱ مادو کې هوکړه شوی دی. [۱۵][۱۶]
سرچينې
سمول- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ سرچينې تړی: https://newdaynews.ru/balkans/663025.html.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ سرچينې تړی: https://askapi.rks-gov.net/Custom/1d268e37-5934-4bd5-bbd1-34a9965cff92.pdf.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ سرچينې تړی: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
- ↑ ذکر کېدنه: The National Terminology Database for Irish. اثر ژبه: ايرلينډي ژبه.
- ↑ سرچينې تړی: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Retrieved: ۱۶ مارچ ۲۰۲۴. Page(s): 5. Supports qualifier: پيل نېټه.
- ↑ "Accordance with International Law of the Unilateral Declaration of Independence in Respect of Kosovo" (PDF). International Court of Justice (ICJ). 22 July 2010. خوندي شوی له the original (PDF) on 24 September 2020. بياځلي په 24 September 2020.
- ↑ Sharpe, M. E. (2003). Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-Century Central-Eastern Europe. p. 364. ISBN 9780765618337. خوندي شوی له اصلي څخه په 3 August 2017.
- ↑ RFE/RL Research Report: Weekly Analyses from the RFE/RL Research Institute, Том 3. Radio Free Europe/Radio Liberty.
- ↑ Gvosdev, Nikolas K. (24 April 2013). "Kosovo and Serbia Make a Deal". Foreign Affairs. خوندي شوی له اصلي څخه په 5 March 2016.
- ↑ "Constitution of the Republic of Serbia". Parlament.gov.rs. خوندي شوی له the original on 27 November 2010. بياځلي په 2 January 2011.
- ↑ IBP, Inc. (2015). Kosovo Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. International Business Publications Inc. p. 9.
- ↑ Oxford English Dictionary, s.v. 'Kosovar'.
- ↑ Albanian Etymological Dictionary, V.Orel, Koninklijke Brill, Leiden Boston Köln 1998, p. 56
- ↑ Shelley, Fred M. (2013). Nation Shapes: The Story Behind the World's Borders. p. 73. ISBN 9781610691062. خوندي شوی له اصلي څخه په 16 October 2015.
- ↑ "Agreement on regional representation of Kosovo". B92. 25 February 2012. خوندي شوی له اصلي څخه په 11 November 2014. بياځلي په 11 November 2014.
- ↑ "Kosovo's Constitution of 2008 (with Amendments through 2016)" (PDF). خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 2 November 2019. بياځلي په 2 November 2019 – via constituteproject.org.