د "اروپايي ټولنه" د بڼو تر مېنځ توپير

ددغه کار بنسټيزه موخه په [[اروپا]] کی په ګډهگډه سره دګډودگډو ستونزو حلول دی چی اقتصادی او ټولنيزه پرمختيا، په نړۍ کی د اروپا درول جګول،جگول، د اروپايی او ولسونو دحقوقو او ګټوگټو ساتل او همدا رنګهرنگه د دوی د ازاديو، امنيت او ټولنيز عدالت تامينول يی په سرکی راځی. ددغو موخو د باوری ترلاسه کولو په هيله اتحاديی يو لړ موسسی يا انستيتوتونه هم منځته راوستې دی.

[[دويم نړيوال جنګجنگ]] په اروپا کی پراخه ويرانی منځ ته راوستل او خير غوښتونکې سياستوال يی پدی سوچ کی واچول چی څنګهڅنگه وکولای شی دداسی ناورين دبيا پيښيدو مخنيوۍ او دتير شوی جنګجنگ نه د راپاتو ناخوالو او ورانيو بيا رغاونه وکړی . هغه مهال په اروپايي نقشه کی ډير بدلون راغلې وو او اروپا نوره دنړۍ دپيښو مرکز نه ګڼلگڼل کيدله ځکه [[امريکا]] او [[شوروی اتحاد]] د داسي سترو زبر ځواکونو په توګهتوگه راڅرکند شول چی نړۍ يی پر دوو لويوسياسی قطبونو وويشل .

دا ډول توکو لکه د ډبرو سکرو اوفولادو د دويم جنګجنگ په پرمخ بيولو کی خورا لوی رول درلود . ددی پخاطر چی ددغو موادو څخه دبل جنګجنگ دپاره کار وانه خيستل شی، شپږو هيوادونو لکه [[فرانسه|فرانسی]]، [[المان]]، [[ایټاليا]]، [[بلجيم]]، هاليند او [[لوکزامبورګلوکزامبورگ]] پخپلو کی پدی اړه په ١٩٥٢ کال يو تړون لاسليک کړ .

څو کاله وروسته په ١٩٥٨ کی دغو ٦ هيوادنو يو ګامگام مخته واخيست چی اروپی اقتصادی ګډهگډه ټولنه او داروپايی اټمی انرژۍ ګډهگډه ټولنه يی جوړه کړه . دی کار ديوه پراخ ګډگډ بازار د رامنځته کولو دپاره لاره پرانيستل . ورو ورو د٦ هيوادونو سره يو په بل پسی نور اروپايی هيوادونه هم ملګریملگری شول . په اتيايمو کلونو کی دی ګډگډ بازار دومره وده وکړه چی هلته توکو ( اجناسو ) ٫ خدماتی چارو ٫ اشخاصو او پانګیپانگی ازاد دوران او تګتگ راتګراتگ کولای شو .

په ٩٠ - يمو کلونو کی د ماستريخت Maastricht تړون منځته راغی چی له مخی يی بايد ګډگډ پولې واحد ټاکل شوې وای. پر همدی بنسټ په ٢٠٠٢ کال داروپا دوولسو ١٢ هيوادونو ( ايورو ) دګډودگډو پيسو په توګهتوگه ومنل . وروسته يی دخارجی او امنيتې سياست ٫ دپناه ورکولو او مهاجرت سياست ګډگډ اړخونه هم دځان دپاره وټاکل . دنوموړی تړون له مخې داروپايي ګډگډ بازار نوم و اروپايی اتحاديی اروپايي اتحاد ته واوښت .

په ٢٠٠١ کال د Nice تړون سره سم اتحاديی ته نوره هم دپراختيا لاره خلاصه او په ٢٠٠٤ کال لس نورهيوادونه ورننوتل . دی کار پخپل وار ديوه ګډگډ اساسی قانون اړتيا منځته راوستل . خو په ٢٠٠٥ کال دفرانسی او هاليند خلګوخلگو په ټولپوښتنو کی دی قانون ته منفی رايی ورکړی چی ورسم يی لړۍ وځنډول شوه او لاتر اوسه يی هم برخليک پوره روښانه ندی .

دا مهال په اروپايي اتحاد کی ټولټال ٢٧ هيوادونه غړيتوب لری او په لاندی کلونو کی ورګډورگډ شويدی :

* [[انګلستانانگلستان]]، [[ايرلند]] او [[ډنمارک]] په ١٩٧٣ کال .

* [[اسپانیا]] او [[پورتګالپورتگال]] په ١٩٨٦ .

* [[قبرس]]، [[چک]]، [[استونیا]]، [[لاتويا]]، [[ليتوانيا]]، [[هنګریهنگری]]، [[مالتا]]، [[پولند]]، [[سلواکيا]] او [[سلاوينيا]] په ٢٠٠٤ کال .

اروپايی اتحاديه دغړو هيوادونو دپاره په هغو برخو کي چی تړون ښودلې دی ٫ قوانين تصويبوی . په اتحاديه کی د غړو هيوادونو تر منځ دګډدگډ کار دغه شکل له دوديز نړيوال ګډگډ کار نه لوړ او فرامليتی دی . ددی خبری مانا داده چی په دوديز شکل کی نړيوال تړونونه هغه وخت اجرائيوی واک ترلاسه کوی چی دتړون په اړوندو هيوادونوکی يی پارلمانونه تائيد کړی . مګرمگر په اروپايي اتحاد کی دی کار ته ضرورت ځکه نشته چی غړو هيواونو دخپلو پارلمانو يوه برخه تقنينی واک نوموړی اتحاديی ته سپارلې دی . په اتحاديه کی که يو غړۍ هيواد ديوه قانون په اړوند منفی رايه هم ورکړی او قانون داکثريت په رايو تصويب شی ٫ ټول غړې هيوادونه يی داجراکولو مکلفيت لری .

ددی دپاره چی داتحاديی په کړو وړو باندی لږ غوندی خبر شو پکار ده جوړښت ته يی سر ور دننه او له نژدی نه يی وګورووگورو :

=دا شورا چی په عادی توګهتوگه په کال کی دوه ځله غونډی کوی ٫ دغړو هيوادونو مشران او د اروپايی کميسيون رئيس ورپکښی ګډونگډون لری . ځينی وختونه دخارجی چارو وزيران هم ورته رابلل کيږی . دا په اتحاديه کی ترټولو لوړ ارګانارگان دی او مهمی سياسی پريکړی لکه د اروپايي اتحاد پراخول ٫ د اروپايي اتحاد تړونونه څيړل يا په نړيواله کچه د اروپايي اتحاد سياست ټاکل ددی شورا په دندو کی راځی . پدی شورا کی پريکړی يوازی دټولوغړو په همږغۍ او درايو په اتفاق ترسره کيدلای شی . دشورا رياست په نوبت سره د ٦ مياشتو دپاره ديوه غړی هيواد دمشر پرغاړه دی .

دا په واقعيت کی د اتحاديی ترټولو لوړ تقنينی ( قانون جوړولو ) ارګانارگان دی چی يا پخپله اويا د اروپايي اتحاد پارلمان سره په ګډهگډه قوانين تصويبوی . شورا په قانون جوړولو کی دپارلمان مشوری اخلی اونظر يی اوری خو داخيرنيو پريکړو صلاحيت يی خپل دی . په اړوندو چارو کی د غړو هيوادو سکتوری وزيران ددی شورا غړيتوب لری ٫ مثلا ً که دچاپيريال په اړه دقانون تصويبولو ته اړتيا وی نو داړوندو هيوادونو دچاپيريال وزيران سره کښينی او شوراجوړوی . دلته هر وزير دخپل هيواد د وګړووگړو په تناسب يو ټاکلۍ تعداد رايی لری . په شورا کی ځينی چاری په اکثريت سره غوڅيږی خو دځينو ټاکلو چارو دپاره بيا درايو اتفاق ته اړتيا په پام کی نيول شويده . که څه هم نوموړې شورا تقنينی واک لری خو دتقنين ابتکار بيا دکميسيون دنده ګڼلگڼل شويده .

داکميسيون د اروپايي اتحاد دغړو په برابر ٢٧ تنه غړې لری . په کميسيون کی دبحث پروخت هريوغړۍ دخپل هيواد ګټیگټی نه بلکه دټولې اروپا په کچه ګټېگټې په نظر کی نيسی . دکميسيون رئيس داروپايی شورا په سپارښت او دپارلمان په تائيد ټاکل کيږی مګرمگر غړی يی اړوند هيوادونه د پنځو کالو دپاره معرفی کوی .

نوموړې محکمه هم ٢٧ غړی لری او دنده يی داروپايی قوانينو څخه دسر رغړونکو هيوادونو د دوسيو څيړل اوتعقيبول دی . دا محکمه د اتحاديی دغړو هيوادونو ترمنځ او همدارنګههمدارنگه د ځانګړوځانگړو غړو هيوادو او اتحاديی ترمنځ کشالې څيړی او پريکړی کوی . دغړو هيوادونو محکمی کولای شی داړتيا سره سم ددی محکمی څخه مشوری اودابهام پروخت دقوانينو په هکله تفسير ترلاسه کړی .

تر ١٩٧٩ کال پوری ددی پارلمان استازی دغړو هيوادونو دپارلمانولخوا معرفی کيدل ٫ خو لدی نه راپدی خوا په هرهيواد کی دمستقيمو ټاکنو دلاری ټاکل کيږی . په پارلمان کی د ٢٧ هيوادو څخه داستازو ټوليزتعداد ٧٨٥ تنو ته رسيږی چی دهرهيواد برخه دهغه د وګړووگړو په تناسب ټاکل شويده . دبيلګیدبيلگی په توګهتوگه ډنمارک پدغو اخيرنيو ټاکنو کی ١٣ تنه ورته غوره کړه . پارلمانی ګروپونهگروپونه دلته دهيوادو دتابعيت له مخی نه بلکه د ګډوگډو سياسی نظرياتو پر بنسټ جوړيږی . مثلا ً دټولو غړو هيوادو سوسيال دموکراتان پخپلو کی يو پارلمانی ګروپگروپ جوړوی چی ګډیگډی سلامشوری او ګډگډ وړانديزونه کوی . پارلمان حق لری دشورا او کميسيون نه پوښتنی اويا له دوی نه دسياسی ابتکار غوښتنی وکړی . پارلمان همدارنګههمدارنگه کولای شی دکميسيون څخه دباور رايه واخلې . دقانون دوړانديز صلاحيت دپارلمان دنده نده ځکه دا کار کميسيون ته سپارل شويدی .

دا وو داروپايی اتحاديی دجوړښت او کړو وړو په اړه اړين معلومات چی په لنډ ډول وړاندی شو او هيله ده هغو وطنوالو ته چی لاتراوسه يی پدی باره کی معلومات کم وو ٫ په زړه پوری ګرځيدلېگرځيدلې وی .