پيټر مارټر ورميلي

پيټر مارټر ورملي (8 سپتمبر 1499 – 12 نومبر 1562) يو ايټالوی توکمه سمونپال دينپوه و. په کاتولیکه ايټاليه کې د يو سمونپال په توګه د هغه ابتدايي کار او شمالي اروپا ته د تېښتې په اړه د هغه پرېکړې، په ډېرو نورو ايټالويانو هم اغېز وکړ، چې دين بدل او وتښتي. په انګلستان کې نوموړي د د شکر او لمانځنې د ورځې (رباني عشاء/سپېڅلې قرباني) د خدماتو د 1552مشترکې دعا د کتاب په ګډون، د ايډوارډ د واکمنۍ پر مهال پر اصلاحاتو اغېز درلود. هغه په اصلاح شويو کليساوو کې د رباني عشاء د مراسمو په برخه کې يوه مرجع بلل کېده، او په دې برخه کې د رسالو د ليکلو له امله په شخړو کې ښکېل شو. د ورملي «Loci Communes»، کوم چې د هغه له خوا د بايبل د تفسيرونو د اقتباساتو تاليف دی، اود منظمې دينپوهنې د مضامينو په مټ ترتيب شوی دی، يو معياري اصلاح شوی ديني درسي کتاب ګرځېدلی دی.

پېټر مارټير وېرميګلي

Pietro Martire Vermigli (اېټاليايي )

اړوند

زېږونځای	فلورانس
ښاروندتوب	Republic of Florence (en)
زېږون نېټه	۸ سپټمبر ۱۴۹۹
مړينې نېټه	۱۲ نومبر ۱۵۶۲
مړينې ځای	څوریخ
زدکړنځی	University of Padua (en)
ژبې	اېټاليايي ژبه — لاتيني ژبه
دنده	دينپوهنه — university teacher (en) — ليکوال

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	انسان
دین	Protestantism (en)

ورميلي په فلرونس کې زېږېدلی و، او په يوه مذهبي ډله کې له داخلېدو وروسته د پادري او خانقاء د مشر په توګه په مهمو دندو وګومارل شو. نوموړي د ايټالوي روحاني اصلاحي خوځښت له مشرانو سره اړيکې ټينګې کړې، او د مارټين بوسر او «الريچ زوانګلي» په څېر د پروټسټنټ مذهبي پوهانو اثار يې ولوستل. د دې اثارو د لوستلو او د بايبل او کليسا د مشرانو د مطالعې په مټ، نوموړی د رباني عشاء او نجات په اړه د پروټسټنټ عقايد ومنل. د خپل وجدان د رضاء او د رومي پلټونکو محاکمو د ځورونې څخه د ژغورنې په موخه، نوموړی له  ايټاليې څخه پروټسټانټې شمالي اروپا ته وتښتېد. بالاخره نوموړی «سټراسبرګ» ته ورسېد، چېرته چې هغه د «بوسر» تر سرپرستۍ لاندې د بايبل عهد قديم تدريس کړ. انګلستاني سمونپال «تاماس کرينمر» هغه ته بلنه ورکړه چې په اکسفرډ پوهنتون کې يوه مهمه دنده واخلي، چېرته چې هغه د بايبل تدريس ته دوام ورکړ. نوموړي همداراز په ولسي مناظرو کې د استحالې د منونکو (په يوجسم کې د بل جسم بدلېدلو مسيحي عقيده) د کاتوليکو ملاتړو په وړاندې د عشاء رباني په اړه له خپلو عقايدو دفاع هم وکړه. ورميلي اړ شو چې د کاتوليکې مذهبې ملک «ميري» په موافقې سره انګلستان خوشې کړي. د «ميري» د تبعيد په توګه، نوموړی سټراسبرګ او خپلې پخواني تدريسي دندې ته بېرته راغی. د رباني عشاء او بخت ټاکنې په اړه د ورميلي عقايد په سټراسبرګ کې د مشهورو لوتريانو سره په ټکر کې شول، له همدې امله هغه اصلاح شوي زوريخ ته ولېږدېد، چېرته هغه په 1562ز کال پورې تر مړينې تدريس وکړ.

د ورميلي تر ټولو مشهورې مذهبي دندې د کاتوليکانو او لوتريانو په وړاندې د رباني عشاء د اصلاح شوې نظريې دفاع کول و. د استحالې د کاتوليکې نظريې په خلاف، ورميلي باور نه درلود چې ډوډۍ او شراب د مسيح په بدن او وينه بدلېږي. نوموړي د لوتريانو له دې اند سره هم مخالفت درلود چې د مسيح جسم په هر ځای کې دی، او په دې ډول په رباني عشاء کې په جسماني ډول موجود وي. بلکې د ورميلي ښوونه دا وه چې مسيح په جنت کې اوسېږي، په داسې حال کې چې هغه خلکو ته وړاندې کېږي څوک چې په رباني عشاء کې برخه اخلي او مؤمنان د هغه هرکلی کوي.

ورميلي د جان کيلون څځه په خپلواک ډول د بخت ټاکنې (د يو چا د بخت په اړه له مخکې څخه معلومات ورکول، وړاندوينه) يوه پياوړې مفکوره جوړه کړه. د هغه تفسير دا و چې د خدای خوښه د ټاکنې او د ناټکل شوي د لعنت ټاکنه کوي. د ورميلي عقيده له «کالوين» سره ورته والی لري، خو دواړه یو ډول نه دي. د اليزابيت په مذهبي تصفيه کې د ورميلي سياسي الاهي نظر اهميت درلود؛ نوموړي د شاهي برلاسۍ لپاره دا مذهبي جواز او اصل چمتو کړ، چې د کوم کليسايي واک پر ځای، د سيمې پاچا پر کليسا واکمني کوي.

ژوند

د ژوند لومړي کلونه (1499-1525)

ورميلي د 1499ز کال د سپتمبر په اتمه نېټه د «فلورنټاين» جمهوريت په مرکز «فلورنس» کې زېږېدلی و، پلار يې « Stefano di Antonio Vermigli» يو بډای بوټ جوړونکی و، او مور يې «Maria Fumantina» نومېده. له زېږېدو يوه ورځ وروسته هغه ته د « Piero Mariano » نوم ورکړل شو. نوموړی په خپلو درې خوېندو وروڼو کې مشر و؛ خور يې «Felicita Antonio» په 1501ز کال کې زېږېدلې وه او ورور يې «Antonio Lorenzo Romulo» نومېدو چې په 1504ز کال کې زېږېدلی و. د اشرافو فلورنټاين د اشرافو د بچيانو لپاره په يو جوړ شوي ښوونځي کې له داخلې مخکې هغه ته خپلې مور لاتيني ژبه ښودلې وه. نوموړې په 1511ز کال کې مړه شوه، کله چې «پيرو» دولس کلن و. ورميلي په کم عمرۍ کې کاتوليکې مذهبي مشرۍ سره ليوالتيا پيدا کړه. په 1514ز کال کې، نوموړی په «باډيا فيزولانا» کې نوی روزل کېدونکی شو، کومه چې د ليتران د احکامو منظمه خانقاه وه. د «ليتران» احکام د پنځلسمې پېړۍ د مذهبي اصلاحاتو له تحريک څخه پيدا شويو ګڼو ادارو څخه يو و. هغوی په جدي روزنه ټينګار کاوه، او پر يو ځای د ثابت پاتې کېدو پر ځای له يو کور څځه بل کور ته لېږدېدل، چې د «بينيډيکټاين» خانقايي دود هم همدا ډول و. دوی همدا راز په ښاري سيمو کې مذهبي مشرتابه چمتو کولو هڅه هم وکړه. د «پيټر» خور په خانقايي ژوند کې د هغه پيروي وکړه، او په همدې کال راهبه شوه.

په 1518ز کال کې د خپلې ابتدايي روزنې له بشپړولو وروسته، ورميلي د دېارلسمې پېړۍ د «ډومينيکي» پادري «پيټر اف ويرونا» د نوم په وياړ د «پيټر مارټر» نوم خپل کړ. د «لوترانو» مجلس په وروستيو کې پرېکړه کړې وه چې هوښيار ځوان روزل کېدونکي د ارستو د تعلیم تر لاسه کولو په موخه په «پډوا» کې د «ورديرا» د پادري «جان» خانقا ته واستوي، له همدې امله ورميلي هلته واستول شو. د «پډوا» پوهنتون، چې د «ورديرا» راهب «جان» ورسره کمزوری تړاو درلود، هغه مهال ډېره باوقاره اداره وه. په «پډوا» کې ورميلي د «تامسټي» پوهنې بشپړه روزنه تر لاسه او د «اګوستي» او مسيحي بشرپالنې له خوا وستايل شو. ورميلي د يوناني ښوونکو د کمښت سره سره، پتيلې وه چې د ارستو اثار د هغه په اصلي ژبه کې ولولي، له همدې امله هغه خپله زده کړه پيل کړه. نوموړي د نومياليو اصلاحي ذهن لرونکو دينپوهانو هر يو «پيټرو بيمبو، ريجنالډ پول» او «مارکنټونيو فلامينيو» سره هم پېژندګلو پیدا کړه.

په ايټاليه کې د مذهبي مشرۍ لومړي کلونه (1525-1536)

ورميلي په 1525ز کال کې په مذهبي فرقه کې داخل کړای شوی و، او ښايي چې په همدې وخت کې يې په مذهبي برخه کې د استثنايي ژمنتيا ښودلو افتخاري سند هم تر لاسه کړ. د دې ډلې عمومي مجلس په 1526ز کال کې نوموړی د ولسي مبلغ د دندې لپاره وټاکه. د نوموړي د وعظونو لومړۍ لړۍ د همدې کال په اخر کې په «بريشيا» کې تر سره شوه. نوموړي له دې وروسته د درې کلونو لپاره تبليغ وکړ، چې د شمالي او مرکزي ايټاليې په شاوخوا کې يې سفرونه کول. د نورو تبليغي احکامو په خلاف، چا چې يوازې د «لينټ او ايډونټ» (ستره روژه او ظهور) پر مهال تبليغ کاوه، «اګسټينيانو» ټول کال تبليغ کاوه. نوموړي وروسته د دې ډلې په کورونو کې د بايبيل تر څنګ د هومر په اړه هم درسونه ورکړل.

په 1530ز کال کې، ورميلي د «بولوګنا» د «San Giovanni in Monte» خانقاء مرستيال وټاکل شو. دلته نوموړي له يو سیمه ييز يهودي ډاکټر څخه عبراني ژبه زده کړه، تر څو وکولای شي چې عهد قديم په خپله اصلي ژبه ولولي. ان د هغو په منځ کې چې د بايبيل د ژورې مطالعې هڅه يې کوله، دا عامه نه وه چې روحانيون عبراني ژبه زده کړي، او نه په دې اړه څه اورېدل شوي وو. په 1533ز کال کې، عمومي مجلس، ورميلي په «سپوليټو» کې د دوه «لاټري» مذهبه خانقاوو راهب وټاکه. په دې دنده کې هغه د دوه صومعو مسئول هم و. د ورميلي تر پالنې لاندې په دوه خانقايي کورونو کې نظم د هغه له راتګ مخکې ډېر سست و، او دوی په «سپوليټو» کې د رسوايۍ يوه سرچينه ګرځېدلي وو. د «سپوليټو» د پادري، «فرانسسکو ايرولي» او «سپوليټي» اسقف تر منځ د واک د کشمکش يو تاريخ هم موجود و، تر دې بريده چې پادري له ورميلي څخه مخکې پادري يوازې د دې لپاره تکفير کړی او له کليسا ايستلی و، چې روم يې پلوي وکړي. ورميلي خپلو عبادتځايونو ته نظم راوست او له پادري سره يې اړيکې سمې کړې.

عمومي مجلس په 1534ز کال کې او بيا په 1535ز کال کې ورميلي بيا د «سپوليټي» خانقا لپاره وټاکه، خو راتلونکی کال د هيڅ عبادتځای د مشرۍ لپاره ونه ټاکل شو. ښايي هغه د يو ژمن سمونپال په توګه پېژندل شوی وي، چا چې کولای شول په لوړو ځآيونو کې د اصلاحاتو له هڅو سره مرسته وکړي. ورميلي د کاتولیکو مشرانو سره په اړيکه کې و، او په «Consilium de emendanda ecclesia» يې کار کاوه، کوم چې د پاپ درېيم پال له خوا د کليسا د احتمالي اصلاحاتو په اړه پیل شوی يو داخلي راپور و. ښايي هغه د دې راپور د ليکلو په برخه کې د مرستې په موخه روم ته هم سفر کړی وي.