ويکيپېډيا:د پښتو ويکيپېډيا تگلاره

د پښتو ويکيپېډيا لپاره د تگلارې او قوانينو اړتيا! په دې وروستيو کې ډېرې ناندريزې ليکنې او بحثونه چې په نتيجه کې د بېلابېلو مخالفتونو د رامېنځ ته کېدنې سبب شوي او يو شمېر ويکيپيډياگرانو باندې بنديزونه لگېدلي. زه د پښتو ويکيپېډيا د بنسټگر او مشر پازوال په توگه چې اکثراً د خپلو نورو ورځينيو کارونو په خاطر نه يم توانېدلی چې له دغو پېښو څخه ځان باخبره وساتم، دا دی د فرصت سره سم همدا ليکنه دلته خپروم. هيله ده چې د گڼ شمېر ورانپوهاويو او مخالفتونو د هواريو لپاره د يو لارښود په توگه وکارېږي. موږ په پښتو ويکيپېډيا کې ۴ پازوالان لرو. دا چې د هرې ژبې ويکيپېډيا د خپلو کارونکو، سمونگرانو او پازوالانو د سلا او مشورو سره سم خپل ځان ته بېلابېلې تگلارې غوره کړي، نو پښتو ويکيپېډيا هم اوس د بېلابېلو نظرونو، بېلابېلو فکرونو، د گډوډۍ د مخنيوۍ، د لهجوي گډوډۍ له مخې خپل دريځ او تگلاره روښانه ساتلی. زه اوس د داسې يو قانوني تگلارې د رامېنځ ته کېدو ضرورت او اړتيا تر هر بل څه ډېره وينم. لکه پورته چې ووييل شول د ليکوالو، سمونگرانو، پازوالانو تر مېنځ د همغږۍ او همکارۍ نه شتون دې ته اړ کړم چې همدا ليکنه وکړم او په همدې خاطر د ټولو ليکوالو او پازوالانو څخه په دې برخه کې مرسته غواړم. په همدې مخ کې د قانوني مادو په بڼه او د پښتو ويکيپېډيا د هر يو اړخ اړونده غواړم تاسو ته بلنه درکړم چې خپل نظرونه زموږ سره شريک کړئ او په آخر کې به د پښتو ويکيپېډيا د لارښود او د يو اساسي قانون په توگه يو منل شوی قانون سره په گډه جوړ کړو او د ولسواکۍ د دود له مخې هره هغه ماده چې تر ټولو ډېره رايه ترلاسه کړه هغه به د دې ويکي د قانون په توگه په ټولو پلي کېږي. دا چاره به د خپلسري ليکنو، خپلسري ړنگونو، خپلسري کينډۍ جوړولو، خپلسري وېشنيزو او خپلسري دوتنه پورته کولو مخه ونيسي. هر څوک به وکولی شي چې د قانون او د ليکنو د خپراوي د لارښود سره سم خپلې ليکنې پرته له دې چې د کوم ډول گواښ سره مخ وي خپرې کړي.

د پښتو ويکيپېډيا د تگلارې ضرورت

د پښتو ويکيپېډيا تگلاره له پخوا څخه په پښتو ژبې طرح شوې. د انگرېزانو د پوهېدلو اړتيا پکې نه شته. هره ويکيپېډيا ځانته تگلاره لري او هره ويکيپېډيا کولی شي چې خپله تگلاره پلي کړي. تگلارې اکثراً د يوې ويکيپېډيا د کارنانو تر منځ د ورانپوهاوي له مېنځه وړلو پخاطر د يوه قانون په توگه کارېږي. که چېرته څوک اعتراض کوي د تگلارې له مخې يې بايد حل وموندل شي. دا چې په پښتو ويکيپېډيا کې ښکاره تگلاره نه وه نو ډبل عثمان (عثمان منصور انصاري او عثمان خان) د بنديز مسله د ويکيميډيا بنسټ تر غوږونو ورسوله. اوس چې موږ د نوې پښتو تگلارې په هڅه پيل کوو، نو دا تگلاره به د نوو پازوالانو په گومارنه کې، د بنديزونو په پلي کولو کې، د مخونو په ړنگولو کې، د کينډيو په ړنگولو کې، د وېشنيزو په ړنگولو کې او د يوه کارن د مسؤليتونو په څرگندولو کې مرسته وکړي. دا نوې تگلاره به د ټولو هغو کارنانو لخوا چې په پښتو ژبه پوهېږي، د پښتو ژبې د پرمختگ هيله من وي او د پښتو ژبې هر اړخيز ارزښت په پام کې نيسي، نو د هغو لخوا تجويز کېږي او بيا به هر تجويز د يوې ځانگړې مادې په ډول د قانون برخه گرځي. د دې لپاره چې د باندنيو ويکي گانو پازوالان بې مسؤليته پر چا بنديز او د مسلې د تل څخه د نه خبرېدو پرته له پازوالانو څخه يې حقونه بېرته وا نه خلي نو د همداسې يوې تگلارې انگرېزي بڼه هم بايد جوړه او دلته يو ځای خپره شي.

څوک بايد وټاکو؟

هر هغه چا کې چې دا لانديني خاصيتونه موجود وي:

1. انسان وي.
2. پښتون وي.
3. له هر ډول مذهبي، سياسي آيډيولوژيکي (ايزمونو) افکارو څخه پاک وي.
4. د پښتو ژبې وده او پرمختگ يې مرام وي.
5. په هر ډگر کې د پښتو ژبې او پښتنو په دفاع کې ولاړ وي.
6. قاطع او پرېکنده نظر ولري.
7. د رهبرئ او لارښوونې وړتيا ولري.
8. د نورو سره همکارئ او مرستې ته ژمن وي.
9. د يوې او کره پښتو معياري ژبې د پرمختگ لپاره کار ته تيار وي.
10. پښتو ژبه يې سمه زده وي او گړدودونه او سيمه پالنې و نه کړي.
11. د ډېرو رايو د گټلو سره دې وټاکل شي.

بيوروکراټ

آيا د نورو بيوروکراټانو ضرورت شته؟

اوس هېڅ بېروکراټ نشته نو ځکه يې ضرورت هم شته! که بېرته پخوانی بيوروکراټ برحاله شي بده نه ده ځکه چې هغه ۱۰ کاله د پښتو ويکيپېډيا سره سابقه او تجربه لري او د مېډياويکي ساوتری يې نژدې بشپړ ژباړلی.

د ټولو نه اول به خو دا ووايم چې زه پښتو بدل گړدود والا استعمالول اميد لرم تاسو به دلته زما په خبره پوها شئ ۔ مونږ ټولو ته ډېره ښه معلومه ده چې احمد نجيب صېب د پښتو ويکيپيډيا د ټولو نه سينئر او ښه کارن،پازوال او بيوروکراټ دي۔ هغه چې د پښتو ويکيپيډيا د پاره څه کړي دي هغه يقينا څوک نه شي هېرولي۔ خو اصل خبره دا ده چي محترم احمد نجيب صېب هم خپل يو پرسنل ژوند لري، د هغه په ژوند کې کيدي شي چي کله کله مصروفيات پېښ شي د کوم له وجې چې کيديشي هغه کله کله ويکيپيډيا ته وخت نشي ورکولي۔ بل دا چې پښتو ويکيپيډيا کې کارنان ورځ په ورځ زياتيږي همدا رنگي ويکيپيډيا کې کارونه زياتيږي ، نو مونږ خو دا نشو کولي چې د ټول کار وزن د محترم احمد نجيب صيب په سر کيږدو او هغه ته تکليف ورکړو۔ نو دا وخت دوېم بيوروکراټ ځکه جوړول پکار دي چې د محترم احمد نجيب سره مرسته وکړي۔ دا زما خپل سوچ دي ، نور کارنان دي هم خپل نظر پيش کړي، چي کومه نظريه باندي ټول کارنان متفق شول نو مونږ ته منظوره ده.

ولې؟

بيوروکراټ کولی شي چې د نورو کارنانو تر مېنځ د رهبرئ او پازوالۍ د وړتياو ليدو سره سم هغه کس پازوال وټاکي. او د پازوالۍ تر ټاکلو وروسته به د بيوروکراټ مرستيال او په نورو کارنانو نظر ساتي چې ورانکاري، بې بندوباره انځورونه او نور تاواني مقالې خپرې نه کړي. نو په همدې سبب د يو څخه د ډېرو پازوالانو اړتيا شته. --Khangul (خبرې اترې) 20:57, 21 اپرېل 2015 (UTC)

څوک بايد وي؟

هر هغه چا کې چې دا لانديني خاصيتونه موجود وي:

1. انسان وي.
2. پښتون وي.
3. له هر ډول مذهبي، سياسي آيډيولوژيکي (ايزمونو) افکارو څخه پاک وي.
4. د پښتو ژبې وده او پرمختگ يې مرام وي.
5. په هر ډگر کې د پښتو ژبې او پښتنو په دفاع کې ولاړ وي.
6. قاطع او پرېکنده نظر ولري.
7. د رهبرۍ او لارښوونې وړتيا ولري.
8. د نورو سره همکارۍ او مرستې ته ژمن وي.
9. د يوې او کره پښتو معياري ژبې د پرمختگ لپاره کار ته تيار وي.
10. پښتو ژبه يې سمه زده وي او گړدودونه او سيمه پالنې و نه کړي.
11. د ډېرو رايو د گټلو سره دې وټاکل شي.--Khangul (خبرې اترې) 21:08, 21 اپرېل 2015 (UTC)

د کوم معيار له مخې بايد وټاکل شي؟

د بيوروکراټ د ټاکلو لپاره بايد لانديني معيارونه په پام کې ونيول شي.

1. يو بيوروکراټ بايد د پښتو ويکيپېډيا د پازوالانو له ډلې څخه وگومارل شي.
2. يو بيوروکراټ بايد له کلونو کلونو څخه د پښتو ويکيپېډيا لپاره کار کړی وي.
3. يو بيوروکراټ بايد له ۶۰۰۰ څخه ډېرې سمونې ترسره کړې وي.
4. يو بيوروکراټ بايد پښتون وي.
5. يو بيوروکراټ بايد د ويکيپېډيا په کوډونو بلد وي.
6. يو بيوروکراټ بايد د رايو له مخې وټاکل شي.
7. يو بيوروکراټ بايد بې پرې او غيرجانبدار وي. --Khangul (خبرې اترې) 20:08, 22 اپرېل 2015 (UTC)

زما په خيال د کارن څوک چي يو بيوروکراټ ټاکلي کيږي ،د هغه د پاره دا څيزونه ضروري دي:

• داسي کارن چي د نورو کارنانو سره په ښه اخلاقو سره خبري کول
• داسي کارن چې 500 نه زيات سمونه کړي يي
• داسي کارن چې د ويکيپيډيا کې ښه مقام (good reputation) لري۔
• د بيوروکراټ جوړيدلو دپاره ډېر د {{ملاتړ}} ووټونه اخيستل

--✿عثمان✿ 00:08, 13 اپرېل 2015 (UTC)

بايد کومې لاسته راوړنې ولري؟

1. يو بيوروکراټ بايد له ۶۰۰۰ څخه ډېرې سمونې ترسره کړې وي. --Khangul (خبرې اترې) 20:09, 22 اپرېل 2015 (UTC)

پازوال

آيا د نورو پازوالانو ضرورت شته؟

هو د نوو پازوالانو ضرورت شته، خو تر دې کچې نه چې قصابان ډېر شي او غوا مرداره شي. څنگه چې پښتو ويکيپېډيا ورځ تر بلې د ډېرو کارنانو او ډېرو ورانکارانو او ډېرو ليکنو او بېځايه اعلانونو او بېځايه ليکنو سره مخامخېږي نو د يو شمېر پازوالانو شتون به هر وخت د ليکنو په څارلو، د ورانکارانو په منع کولو، د اعلانونو او چټي ليکنو په ړنگولو کې به گټور وي. خو د پازوالانو په ټاکنه کې بايد له ځيرتوب او دقت څخه کار واخيستل شي. --Khangul (خبرې اترې) 20:17, 22 اپرېل 2015 (UTC)

ولې؟

ځکه چې د کارنانو او د ليکنو په ډېرېدلو سره يو کس او يا يو څو محدوده کسان نه شي کولی چې وخت په وخت د ليکنو په څارنو، د ورانکارانو په بنديز لگولو، د اعلانونو او چټي او بې مانا مېنځپانگې په ړنگولو کې اغېزمن کارونه تر سره کړي. نو په همدې خاطر د گڼ شمېر پازوالانو ضرورت او اړتيا شته. --Khangul (خبرې اترې) 20:19, 22 اپرېل 2015 (UTC)

څوک بايد وي؟

هر هغه چا کې چې دا لانديني خاصيتونه موجود وي:

1. انسان وي.
2. پښتون وي.
3. له هر ډول مذهبي، سياسي آيډيولوژيکي (ايزمونو) افکارو څخه پاک وي.
4. د پښتو ژبې وده او پرمختگ يې مرام وي.
5. په هر ډگر کې د پښتو ژبې او پښتنو په دفاع کې ولاړ وي.
6. قاطع او پرېکنده نظر ولري.
7. د رهبرۍ او لارښوونې وړتيا ولري.
8. د نورو سره همکارۍ او مرستې ته ژمن وي.
9. د يوې او کره پښتو معياري ژبې د پرمختگ لپاره کار ته تيار وي.
10. پښتو ژبه يې سمه زده وي او گړدودونه او سيمه پالنې و نه کړي.
11. د ډېرو رايو د گټلو سره دې وټاکل شي.--Khangul (خبرې اترې) 21:09, 21 اپرېل 2015 (UTC)

نظر

که کوم څوک په خټه پښتون نه وی او د ټولو شرایطو لرونکی اوسی او ویکیپېډیا کې هم په هره برخه کې ښه ماهر وی، مثال زه چې ازبک یم، هغه کولای شی چی پازوال شی که نه، مننه؟؟!

ملاتړ او دلايل

هو مونږ دهر هغه چا ملاټړ کوو چې پښتو ته په ريښتنې توګه کار وکړی مهمه نه ده چې دکوم قوم او کومې قبيلې ده مهمه داده چې په ريښتنې توګه عمل او کار وکړی مننه زه دهر هغه افغان او پښتون ملاتړ يم چې پښتو ژبې ته خدمت کوی!

د کوم معيار له مخې بايد وټاکل شي؟

د پازوالانو په ټاکلو کې لاندې معيارونه بايد په پام کې ونيول شي.

1. هر هغه کارن چې له ۲۰۰۰ څخه ډېرې سمونې ترسره کړې وي کولی شي چې ځان پازوالۍ ته ونوموي.
2. يو پازوال بايد پښتون او په کره پښتو ليکنه بلد وي.
3. يو پازوال بايد د نورو د ستونزو په حل کولو کې مرستيال وي.
4. يو پازوال بايد د گړدود له مخې پښتو و نه ليکي او تل بايد هڅه وکړي چې پښتو معياري ژبه وکاروي.
5. يو پازوال بايد د اوردو ځپلې پښتو توري لکه ے، ڑ، ڈ او ں او همداراز د اوردو ژبې ليکنښې لکه د ټکي (.) پر ځای (-) و نه کاروي.
6. يو پازوال بايد د کينډيو په جوړولو کې مهارت ولري.
7. يو پازوال بايد د ويکيپېډيا په بڼه د ليکنو په اړولو کې مهارت ولري. ويکيپېډيا د ليکنو په ليکلو کې يوه بې پرې ژبه کاروي، د خلکو صفتونه، د خلکو بدگڼې نه ليکي. د مذهبونو په ستاينه او بد وييلو کې بې پرېوالی ساتي، د سياست په ډگر کې تر ډېره د حقيقت پر بنسټ ليکنه خپروي، د سمو او منل شوو اخځونو يادول اړين بولي.
8. يو پازوال بايد د انگرېزي ويکيپېډيا څخه د ساينسي مضامينو د ژباړلې مهارت ولري.
9. يو پازوال بايد د افغانستان او د سيمې تاريخ د نورو ويکيپېډياگانو د ليدلوري له مخې بيان نه کړي.
10. يو پازوال بايد نور کارنان دې ته اړ باسي چې بې پرېوالی ا نيوتراليتي په پام کې ونيسي.
11. يو پازوال بايد د کارنانو تر مېنځ خپلمنځي شخړو کې منځگړتوب او جوړجاړی راولي.
12. يو پازوال بايد د ورانکارانو په بنديز لگولو کې قاطع وي، خو د هر بنديز له مخې بايد اخطاريه ورکړل شي.
13. يو پازوال بايد د چټي ليکنو، د اعلانونو، د هغو کسانو چې په يوه کرښه کې ځان راپېژني او خپل ټيليفون شمېرې خپروي، او هر هغه څوک چې د علمي چوکاټ څخه دباندې پورنوگرافي (بربنډ عکسونو، بربنډو خبرو او هر هغه کړنو چې نورو ته ضرر رسوي) خپروي د هغوی په پېژندلو او بنديز لگولو او د مخونو په ړنگولو کې له چا څخه سلا مشوره وا نه خلي.
14. خو د پازوالانو په ټاکنه کې بايد له ځيرتوب او دقت څخه کار واخيستل شي. پازوالان بايد ټول د يو کارن په بنديز لگولو کې، د يوې ليکنې په ړنگولو کې، د کينډيو په ړنگولو کې او نورو سترو فيصلو کې هم نظره او هم غږي ولري. هر هغه پازوال چې د اکثريتو پازوالانو او نورو قوانينو څخه سرغړونه کوي لومړی بايد له عواقبو خبر شي که بيا يې هم سرغړونه وکړه نو بايد په پازوال هم بنديز ولگېږي. هېڅ يو پازوال بايد د نورو پازوالانو د سلا او مشورې پرته د يو کارن پلوي و نه کړي. --Khangul (خبرې اترې) 20:43, 22 اپرېل 2015 (UTC)

د پازوالۍ لپاره بايد کومې لاسته راوړنې ولري؟

1. هر هغه کارن چې له ۲۰۰۰ څخه ډېرې سمونې ترسره کړې وي کولی شي چې ځان پازوالۍ ته ونوموي.
2. يو پازوال بايد د کينډيو په جوړولو کې مهارت ولري.
3. يو پازوال بايد د ويکيپېډيا په بڼه د ليکنو په اړولو کې مهارت ولري.
4. يو پازوال بايد د انگرېزي ويکيپېډيا څخه د ساينسي مضامينو د ژباړلې مهارت ولري.--Khangul (خبرې اترې) 20:43, 22 اپرېل 2015 (UTC)

کارن

د ويکيپېډيا د کارن مسوليت څه بايد وټاکل شي؟

1. هر کارن بايد لاندې مسؤليت په غاړه واخلي:
2. هر کارن بايد د پښتو ويکيپېډيا پرمختگ ته ژمن وي.
3. هر کارن بايد د نورو وېبسايټونو څخه د ليکوالو بې اجازې ليکنې کاپي نه کړي.
4. هر کارن بايد کوشش وکړي چې پخپله يو څه وليکي. که هغه يوه کرښه وي او که پوره ليکنه.
5. هر کارن بايد په معياري پښتو ليکنې وکړي.
6. هر کارن بايد د سمې ليکنۍ پښتو ليکلو ته ژمن وي، او که سمه ليکنه نه شي کولی نو د نورو د لارښوونو سره د سمې ليکنۍ پښتو زده کولو ته لېوال وي.
7. هر کارن بايد تر ډېره حده کوشش وکړي چې علمي او ساينسي ليکنې يوازې د انگرېزي ويکيپېډيا څخه وژباړي.
8. هر کارن بايد د سالم انتقاد له مخې پر بل کارن نيوکې وکړي.
9. هر کارن بايد په ليکنو کې د بې پرېتوب او غېرجانبدارۍ اصل په پام کې ونيسي.
10. هر کارن بايد د اختلافونو په وخت کې د علمي بحثونو په کولو سره خپل مقصد روښانه کړي.
11. هر کارن بايد بې ثبوته پر بل کارن تور و نه لگوي.
12. هر کارن بايد د چا د سپکولو، د بې عزته کولو، د ټيټولو عمل تر سره نه کړي.
13. هر کارن بايد د تېروتنو او غلطيو په وخت کې د بخښنې په غوښتلو او خپلې غلطئ په منلو سره تعقل او سم استدلال ته غاړه کېږدي.
14. هر کارن بايد د کارنانو سره د سالمې همکارئ او مرستې له لارې د پښتو ويکيپېډيا په پرمختگ او سمون کې ونډه واخلي.
15. هر کارن بايد خپلو هغو ملگرو ته چې د پښتو ويکيپېډيا په کارونو او مقصد خبر نه وي، هغوی خبر او کار کولو ته يې وهڅوي.
16. هر کارن بايد د اختلافاتو د حل لپاره د پښتو ويکيپېډيا د ټولنې له چوکاټ څخه دباندې شکايت و نه کړي، دا ځکه چې نور غير پښتانه د پښتنو په خواصو، د پښتو ويکيپېډيا په ارزښتونو، د پښتو ويکيپېډيا په تگلارې او د پښتنو د خبرو اترو په چل ول نه پوهېږي.

د کارن سرغړونې څه دي؟

د کارنانو سرغړونې په لاندې توگه دي:

1. بې ځايه په چا تور لگول.
2. بې ځايه اختلافونو ته لمن وهل.
3. د نورو په ليکنو کې نارغنده سمون ترسره کول.
4. بې ځايه د ماشومانو په شان ضد کول، تعقل او استدلال ته نه غوږ کېدل.
5. بې ځايه د جنگسالارانو، سياسي گوندونو، ډلو ټپلو او يا هم مذهب استعمالوونکو ټېکه دارانو پلوي کول.
6. بې ځايه د پاکستان، هند او ايران په جنجالونو کې ښکېل کېدل او بحثونه کول.
7. بې ځايه د کمونيست او مجاهد تر مېنځ بحث کول.
8. د نورو کارنانو وخت ضايع کول.
9. د يوې داسې ليکنې خپرول چې له پخوا څخه خپره شوې وي.
10. بې ځايه د نا اړونده موضوعگانو وېشنيزې ډېرول.
11. بې ځايه کينډۍ جوړول، لکه: دا کارن مسلمان دی. دا کارن ۵ وخته لمونځ کوي. دا کارن ۳ وخته ډوډۍ خوري. دا کارن ۱ وار تشناب ته ځي. د دغو ډول کينډيو ضرورت نشته. هر هغه څه چې تاسې يې کوۍ په خپل شخصي ژوند کې د نورو يې څه؟
12. بې ځايه کينډۍ جوړول لکه؛ د پاکستان ستر ښارونه، د پاکستان لوی ښارونه، د پاکستان غټ ښارونه.
13. د يوې موضوع اړونده د منع کېدلو او خبرداريو سره سره بيا هم په خپل دريځ ټينگ درېدل
14. د خپل گړدود لپاره يوازې ليکنې کول.
15. د ناسمې پښتو مروجول (د گ پر ځای گ کارول)
16. غلط ته غلط نه وييل او سم ته سم نه وييل.
17. بې پريتوب نه ساتل.

مخالفت او دلايل

• بې له پوښتنې، نورو سره له سلا مشورې پرته یو داسې مخ ړنگول چې د نورو په آند اړتیا ورته لیدل کېږي.
• هره هغه لیکنه چې د چا په آند بې ځایه ده، د چټک ډېلېټ لپاره ونومول شي، نه دا چې سملاسي په خپله خوښه لیکنه ډېلېټ کړي. په خبرو اترو کې د مسئلې شریکول هم لازمي ده.
• په لیکنو کې بازاري ژبه کارول، آن د خبرو اترو پاڼه کې هم. کنځل کول، رکیک او سپک الفاظ کارول.
• د بل چا په لیکنه کې داسې بدلون راوستل چې سرچینه یې معلومه نه وي.

په کوم کارن بنديز بايد ولگېږي؟

هر هغه څوک چې سرغړونې کوي. خو بايد ورته تر ۳ وارو خبرداری ورکړل شي.

په یوه کارن د بندیز لگولو لپاره دا بسنه نه کوي چې یو پازوال دې ۳ ځلې اخطار ورکړي. د نورو پازوالو ملاتړ او بډ والې په کې رول لري، او د عادي کارنانو مشوره او تایید هم باید ترلاسه کړای شي.

يو کارن څه بايد وکړي؟

هر هغه څه چې د کارن د مسؤليت په توگه بيان شوي او منل شوي. د دې تر څنگ بايد په خلکو کې د پښتو ويکيپېډيا د کارولو او هڅولو کوشش وکړي.

د کارن مخ

کارن مخ ستاسې شخصي مخ

هو کارن مخ د هر چا شخصي مخ دی. په دې کې چې کارن څه غواړي ځای پر ځای کولی شي. خو دلته هم استثناگانې شته او هغه په لاندې ډول دي:

1. يو کارن بايد په خپل شخصي مخ د توکميز توپير پوسترونه او هر هغه څه چې بل چا ته، بل مذهب ته او انساني ارزښتونو ته په کې سپکاوی شوی وي خپاره نه کړي.
2. يو کارن بايد په خپل شخصي مخ د نازي هېټلر نښې و نه لگوي.
3. يو کارن بايد په خپل شخصي مخ د اسلام دين او نورو دينونو د مقدساتو سپکاوی و نه کړي.
4. يو کارن بايد په خپل شخصي مخ د اسلام او د نورو مذهبونو د پيغمبرانو سپکاوی و نه کړي.
5. يو کارن بايد په خپل شخصي مخ لوڅ عکسونه، پورنوگرافي، چټي او پوچ شعارونه و نه لگوي.
6. هېڅ پازوال نه شي کولای د یوه کارن مخ څخه "بې له ملي او اسلامي سپېڅلتیاوو ته د سپکاوي توکو پرته" بل څه ډېلیټ کړي.
7. دا مهمه نه ده چې يو کارن په خپل شخصي مخ څه لګوي او څه خپروي، ژبه بايد له سياست، مذهب او کلتور له دايرې بېله وساتل شي، ترڅو په پښتو ژبه کې هر ډول ليکنې موجودې اوسي او هر قام، هر ملت، هر دين، هره ګروهه او هره ډله پکې خپل ځان وګوري او د خپلو کړنو په اړه مالومات او ليکنې خپرې کړي، او خپل نظريات تر نورو ورسوي، ځکه زمونږ موخه د پښتو ژبې غوړول او خپرول دي، نه د دين او سياست تبليغ کول.
8. هر پازوال بايد د خپلو شخصي ليکنو او نظرياتو په خپرولو کې خپلواک وي، يوازې په هغه وخت کې پرې بنديز ولګيږي چې د هغه ليکنې د پښتو ژبې د خنډ، کمزوري کېدو او د پښتو ليکدود د شړېدو سبب ګرځي.

د کارن مخ د هر انسان خپل ځانگړي مخ دي، چې څوک يي څه رنگه هم غواړي هغه شان يي جوړولي شي.

څه په کې بايد خپاره شي؟

يو کارن کولی شي چې هر څنگه يې چې خوښه وي، هر رنگ يې چې خوښه وي خپل کارن مخ کې سمون او بدلون راولي. خو د پورته استثناگانو په پام کې لرلو سره. يو کارن د خپل ځان په اړه مالومات د خپل کارن مخ له لارې نورو سره شريکولی شي. يو کارن د خپل کارن مخ له لارې د خپلو فعاليتونو، د اړيکو لارو چارو د نورو باندنيو وېبځايونو تړنې او د خپلو بوختياو او مشغلو په اړه د نورو سره مالومات شريکولی شي. يو کارن د خپل د خوښې مطالب، لکه شعرونه، ټوکه ټکالې، او نور لنډ پزړه پوري او زړه راښکونکي مطالب او انځورونه د خپل کارن مخ له لارې خپرولی شي.

د خبرو اترو مخ

د خبرو اترو مخ يا د جگړو او ناندريو مخ؟

د خبرو اترو مخ د بحثونو مخ دی. دلته هم تاوده بحثونه او ساړه بحثونه څوک کولی شي خو په عمومي ډول لاندې موضوعگانې پکې څېړل کېږي.

1. هر کله چې کارن مرسته غواړي
2. هر کله چې کارن يوه موضوع روښانول غواړي
3. هر کله چې يو کارن يوه سلا مشوره کوي
4. هر کله چې کارن يو مخالفت هواروي
5. هر کله چې يو کارن يو مخالف دريځ نيسي
6. هر کله چې يو کارن د يو چا څخه شکايت کوي --Khangul (خبرې اترې) 15:56, 27 اپرېل 2015 (UTC)

يو جنجال څنگه حل کړو؟

1. د خبرو اترو له لارې
2. د سوله ايز دريځ له لارې
3. د تورونو له لگولو پرته
4. د حل په لټه کې هر تدبير څخه گټه اخيستل
5. د درېمگړي کس په ښکېل کولو سره
6. د اکثرو کارنانو د رايو د مالومولو وروسته --Khangul (خبرې اترې) 15:58, 27 اپرېل 2015 (UTC)

څوک بايد منځگړی وي؟

عموماً پازوالان بايد منځگړتوب وکړي، خو بيا هم هر هغه څوک چې غواړي منځگړتوب وکړي بايد بې پرې او ناپېيلی قضاوت وکړای شي.--Khangul (خبرې اترې) 15:59, 27 اپرېل 2015 (UTC)

بې طرفي او ناپېيلتوب څنگه وساتو؟

بې طرفي او ناپېيلتوب داسې ساتل کېږي:

1. د بحث په وخت کې د دواړو اړخونو قضيو ته په پوره پوهاوي غوږ نيول
2. د بحث په وخت کې د دواړو اړخونو د استدلال او کره دلايلو پر بنسټ مخالف اړخ دې ته اړ باسل چې تعقل ومني.
3. که کومه موضوع روښانه نه وي د هغې موضوع د روښانولو هڅه کول --Khangul (خبرې اترې) 16:02, 27 اپرېل 2015 (UTC)

پښتو ليکدود

آيا د گړدود يا لهجې له مخې ليکنې سمې دي؟

د سيميه ييزو لهجو او ګړدودونو له مخې د پښتو ژبې ليکل به يو غير منطقي او ناسمه کار وي، ځکه په دې سره به پښتو ژبه په څو او حتی په بې شمېره ګړدودونو بدله شي، او پايله به يې دا وي چې يو منظم، کره او سم ليکدود به د پښتو ژبې لپاره ونه لرو، چې دا کار به د پښتو ژبې د غوړېدو او پرمختګ مخه ډب کړي. د ژبې په ليکلو او ويلو کې به يو ډول بې نظمي رامنځته شي چې له مخې به يې راتلونکی نسل د يو لړ خنډونو سره مخ شي، چې هم به په ليکلو او هم به په ويلو کې دوه زړی وي، ځکه دوی به د ښه او بد، سم او ناسم ترمنځ په ليکنيز او وينيز تګلار کې توپير ونه شي کړای.

پښتو ژبه کوم معيار لري که نه؟

که څه هم تر اوسه پښتو ژبې لپاره د ليکلو او ويلو کوم داسې معيار وجود نه لري، چې لر او بر ټول پښتانه پرې اتفاق وکړي او په ليکلو او ويلو کې يې وکاروي، خو بيا هم تر ډېره په دې برخه کې وخت ناوخت هڅې شوي او د يوه کره پښتو ليکلار او ليکدود د رامنځته کولو لپاره بېلابېلې ناستې او غونډې شوي دي، خو يوه يې هم په دې نه ده توانېدلې چې يو ټولمنلی ليکلار او ليکدود رامنځته کړي، نو د دې لپاره چې يو کره، سم او په معيار برابر ليکلار او ليکدود رامنځته شي، نو اړينه ده چې ځينې ټکي په پام کې ونيول شي: ۱ - يو رنګه ابيڅۍ ( الفبا ) کارول نه د اوس په شکل چې په بره پښتونخوا ( افغانستان ) ڼ او په کوزه پښتونخوا کې نړ وليکل شي. ۲ - يو رنګه پښوويز يا ګرامري سمون رامنځته کول: د يو ټولمنلي پښتو ګرامر د رامنځته کولو لپاره لازمه ده چې لاندې ټکي په پام کې ونيسو: ۱- د وويونکو ډېروالی: که چېرته دوه ويووکي يا دوه جملې په دوه بېلابېلو ځايونو کې په بېلابېلو ګړدونو د پښتنو ترمنځ موجودې وي، نو په دې صورت کې دې کوښښ وشي چې هغه ګړدود د ليکدود په بڼه وليکل شي چې ډېر ويوونکي لري، لکه د ځمکې او مزکې ترمنځ يا د شته او سته ترمنځ که څه هم سته پخوانی لرغونتوب لري، خو د ويوونکو د ډېرښت له کبله بايد شته معيار وګڼل شي، ځکه ويوکي دواړه پښتو دي، خو که چېرته د لږکيو ويوونکو ويووکي معيار وګڼو، نو ډېرکيو ته به له دې ويووکو سره ځان بلدلول ګران شي او ډېر وخت به په برکې ونيسي. ۲- توپير او نه التباس: په دې مانا چې هغه ويوکي دې ارزښتمن او معياري وګڼل شي چې له نورو ويوکو سره مشابه نه وي، لکه د شول او سول ترمنځ شول ته ارزښت ورکول ځکه که سول معياري وګڼو د سوځل سره يې ټکر راځي چې د وينا پرمهال به يې خلکو ته توپير کول ګران شي. ۳- باقاعده ګي: په دې مانا چې د ويوکو ترمنځ بايد داسې ځېلونو ته ارزښت ورکړل شي چې استثناءات يې کم وي. ۴- سپما او لنډوالی: کوښښ وشي چې ويوکي او جملې په لنډه توګه وويل شي، ترڅو د ګونګوالي او ابهام مخه ونيول شي کومه خبره چې په يوه جمله کې اداء کېدای شي، دوو ته ونه غځول شي. ۵- اساني او رواني: کوښښ وشي چې په معياري پښتو کې ليکل او ويل په داسې توګه وشي چې لوستونکی او اورېدونکی يې په لوستلو او اورېدلو کې زړه تنګی نه شي او نه هم ورته خبرې ګونګې پاتې شي. ۶- خوږ غږي: کوښښ وشي هغه ويوکي وکارول شي چ اسانه، ساده، ټولپوهه او په غږ کې خواږه وي لکه د نتل او رټل له منځه رټل ټاکل چې خلک پرې په اسانۍ هم پوهيږي او په ويلو او اورېدلو کې هم په خلکو ښه لګيږي. ۷- لرغونوالی: لرغونوالي ته د ويووکو په منځ کې هغه وخت ارزښت ورکول چې د دواړو ويوکو ترمنځ د ويونکو د ډېروالي او لږوالي مسئله نه وي پرته، که چېرته د ويونکو ډېروالي خبره وي، نو بيا هغه ويوکي ته ارزښت ورکول کيږي چې ويونکي يې ډېر وي.

گرامر او د ژبې ساده والی په پام کې ونيسو که نه؟

ګرامري او د ژبې ساده واله په پښتو ليکنه کې په پام کې نيول پکار دي، ځکه که چېرته ګرامري او د ژبې ساده والی په پام کې ونه نيسو، نو ژبه به د مغلقيت او افراطيت پرلوري ولاړه شي، په دې مانا چې لوستل او پرې پوهېدل به ستونزمن شي

پښتو سمون تر کومه حده؟

پښتو سمون بايد تر هغه بريده وانه وړي، چې پښتانه يې تر لوستلو وروسته په پوهېدلو کې له ستونزو سره مخ شي، په دې مانا ترهغې دې سمون راوستل شي چې خلکو ته يې لوست اسانه، روان، ساده او عام فهمه شي. کوښښ دې وشي داسې ويوکي او داسې جملې وکارول شي چې ټولمنلې وي او ټول پرې په اسانه سره پوه شي او ددې ترڅنګ کره پښتو هم وي.

پښتو سوچه توب تر کومه حده؟

پښتو سوچه توب تر دې بريده سم دی چې د پښتو کلتوري او ادبي بډايتوب له منځه يونه سي، په دې مانا چې له پښتو دې د نورو ژبو هغه ويوکي وويستل شي چې په پښتو کې ټولمنلي، ساده، روان او عام فهمه ورته ويوکي ورته موجود اوسي لکه د معنی يا معنا چې عربي لفظ دی پرځای د مانا ويوکی کارول چې د پښتو ژبې د منلو له ويوکي څخه سرچينه اخلي او مانا يې هم داده چې دا راسره ومنه

د پښتو او پښتنو ارزښتونه په پام کې ونيسو که نه؟

ژبه دې له کلتوري ځنځيرونو بېله او خپلواکه شي، کوښښ دې وشي چې يوازې او يوازې د پښتو ژبې ارزښتونه په پام کې ونيول شي ځکه که چېرته د پښتنو ارزښتونه هم ورسره په پام کې ونيسو، نو دا کار به د پښتو ژبې د خپرېدو او غوړېدو مخه ونيسي او يوازې د موجوده پښتنو پورې به منحصره شي او هغه خلک چې د ټولنې د دوديزو ارزښتنو نه باغي دي، هغوی به پښتو ژبې ته هم شا کړي.

د ليکلو معيار

د ليکنو د ژغورلو معيار

د ليکنو د ړنگولو اصول

د چا ليکنې بايد ړنگې شي؟

هر هغه کارن چې په خپلې يوې ليکنې کې په لاندې سرغړونو لاس پوري کړي بايد ليکل شوې يې ړنگه شي:

1. د حقيقت څخه ليرې ليکنه
2. د دروغو، افواگانو، پروپاگند او اعلانونو ليکنې
3. د بشر د حقونو خلاف ليکنې
4. د کرکې د غځولو ليکنې
5. د هر يو دين د سپکاوي ليکنې، چې په هغه کې د يو دين د لارويانو لخوا اعتراض شوی وي
6. د هر يوې سياسي ايډيولوژي يا بلې فلسفي نظريې په مخالفت ليکنه چې د نفرت او کرکې بوی ترې راځي او د حقيقت او کره اخځونو يادونه پکې نه وي شوې.
7. د افغانستان د گټو خلاف ليکنه
8. د اخلاقي چوکاټ څخه وتلې، د کوڅه ډبو د ژبې څخه برخمنه ليکنه او يا هم د پوچو الفاظو جوړه شوې ليکنه.
9. د هر هغه چا ليکنه چې داسې يې ليکلي وي: (صيف الله د بيت الله زوی د اتم ټولگي زده کوونکی يم. ښه چې يې نو اوسه خو موږ پرې څه وکړو؟) يو کارن کولی شي چې خپل په کارن مخ کې دا ډول ليکنې وکړي.
10. د هر هغه مخ گرځوني مخ چې ضرورت يې نه احساسېږي. لکه د ښه راغلئ لپاره په ټولو ژبو کينډۍ جوړولو او يا هم ورته د مڼې لپاره د Apple, سېب، سېو، تفاح د جوړول ضرورت څه دی. دا هر يو نوم د wikidata سره د تړنو نښلولو سره يې هر څوک موندلی شي. بې کاره ولې پرې وخت ضايع شي. او بې ضرورته ولې د مخونو شمېر ډېر شي، چې اکثراً لوستونکي تېر باسي.
11. د هر هغه چا د سپکاوي او بې عزتي په خلاف ليکل شوې ليکنه. مثلا څوک وليکي: (د ملا محمد عمر آخوند مور.... او يا هم څوک وليکي د دوستم په ښځه ...) دا ډول ليکنې چې د اخلاقو خلاف هم دي بايد سمدلاسه ړنگې شي. --Khangul (خبرې اترې) 19:02, 26 اپرېل 2015 (UTC)

د ړنگولو دمخه خبرول ضرور دي که نه؟

که يوه ليکنه د ويکيپېډيا له اصولو سره په ټکر کې وي، يا دا چې د پښتو ويکيپېډيا د ليکنو، زينت او ښکلا د نيمګړې کېدو، خرابېدو او خندا وړ کېدو وي، نو په دې حالت تر ړنګولو دمخه د يادې ليکنې کارن خبرول اړين نه دي.

د کينډۍ جوړولو اصول

1. د کينډۍ سرليک بايد په پښتو ژبه وي.
2. په سر کې يې بايد د کينډۍ مختاړی موجود وي.
3. تکراري نه وي.
4. د کينډۍ جوړلو پرمهال يې ټول ويوکي پښتو ته وژباړل شي.
5. مغلقيت پکې پرېنښودل شي.
6. د بڼې په سينګار کې يې پوره خواري وکښل شي.
7. د نورو ژبو له کيڼډيو سره ورته والی ولري.
8. پکې ټول شامل سرليکونه بايد د نورو ژبو له سرليکونو سره همغږي او هم مانا او کره پښتو وي.
9. کره توب بايد تر دې حده نه وي چې خلک پرې پوه نه شي.
10. کوښښ وشي چې په ويکيپېډيا:جرګه يا ويکيپېډيا:بنډارځای کې پرې مشوره وشي._{کارن:شاه زمان پټان}

څوک بايد کينډۍ جوړې کړي؟

1. هغه کارن چې پښتو ويکيپېډيا او پښتو ژبې سره پوره او بشپړه بلدتيا ولري.
2. هغه کارن چې کينډۍ جوړولو سره بلدتيا ولري.

هغه کارن چې له نورو ژبو سره بلدتيا ولري، ترڅو د کينډۍ جوړولو پرمهال له نورو ژبو نه ګټه پورته کړي او په پښتو ژبه کې د کينډۍ جوړولو پرمهال پښتو کينډۍ د نورو ژبو د کينډۍ له منځپانګې سره ورته او همغږې وي.

1. هغه کارن چې لږ تر لږه په پښتو ويکيپېډيا کې له سلو زياتې ليکنې ولري.

سره له دې هم که تاسو د کينډۍ جوړولو سره نابلد ياست، مهرباني وکړئ، مه يې جوړوئ او مه په کينډيو کې سمون کوئ.

آيا کينډۍ تر ليکنو مهمې دي؟

کينډۍ او ليکنې سره تړلې خبره ده، خو کينډۍ په دې مهمې دي چې د يوې موضوع اړوند ليکنې ټولې پکې راټولېدلی شي، لوستونکو ته دا اسانتيا ورکوي، چې په اسانۍ سره د خپلې څېړنې او خوښې وړ ليکنې په يو ځای کې سره ومومي او په همدې ډول د ليکنې په سينګار او غني کولو کې هم تر ډېره حده کينډۍ مهم رول لري، نو کينډۍ مهمې دي، بايد په هره ليکنه کې اړوند کينډۍ وټومل شي._{کارن:شاه زمان پټان}

د کينډۍ ړنگولو اصول

1. هغه کينډۍ دې ړنګې شي چې منځپانګې له نظره کمزورې وي.
2. هغه کينډۍ دې ړنګې شي چې وحشت خپروي.
3. هغه کينډۍ دې ړنګې شي چې د ويکيپډيا له اصولو سره په ټکر کې وي.
4. هغه کينډۍ دې ړنګې شي چې نميګړې او بې مانا وي.
5. تکراري کينډۍ دې ړنګې يا ولېږدول شي.

څوک بايد کينډۍ ړنگې کړي؟

1. پازوالان
2. بيوروکراټان
3. کينډۍ جوړوونکي کارنان

د تانبو جوړولو اصول

د وېشنيزو جوړولو اصول

د وېشنيزو د ړنگولو اصول

د دوتنو د خپرولو حقونه

د دوتنو د ړنگولو اصول

د ړنگولو لپاره څوک خبر شي که نه؟

• د داسې یو کارن چې ورانکاری کوی، لکه لیکنې ړنگوي، د بلې ژبې (فارسي، عربي، انگریزي، فرانسوي، هندي او داسې نورو) متن په پښتو ویکي کې ور اچوي. نو ددې کار بې له کومې مشورې سملاسي بندول په کار دي.
• که یو کارن یواځې دا خوښوي چې د نورو په لیکنو کې عربي، فارسي او اردو اصطلاحات چاڼ او پښتو په کې ولیکي، نو دداسې کس څارل په کار دي چې دا عمل د څه لپاره ترسره کوي!؟ که په درې ایډېټونو کې یې اصلاحات د لیکنې متن لوستلو کې گډوډې نه راوسته، خیر دی.

که د نامانوسه تش په نامه پښتو اصطلاحاتو!؟ ورگډولو هڅه کې یې لیکنې گډوډولې، نو دداسې کس اخطار ورکول په کار دي، که له خپل عمله لاس نه اخلي، نو د لنډمهال لپاره بلاکول، خو باید د بلاک کولو پر وخت یې دا عوامل په خبرې اترې پاڼه کې ولیکل شي چې نور هم پرې خبر شي، ترڅو هغوي هم پرې پام وساتي او که یې اړتیا لیدله نو تلواله بندیز پرې ولگوي. --عثمان منصور انصاري (خبرې اترې) 04:26, 13 اپرېل 2015 (UTC)

څوک بندېز لگولي او لري کولي شي؟

• هر پازوال بندېز لگولي شي خو د بندېز لگولو نه مخکې دا اړینه ده چې د بل پازوال سره سلا مشوره وکړي۔ که چېري بل پازوال د بنديز مخالفت وکړو نو بندېز لګول دې وځنډول شي، ترڅو دوی توافق ته ورسيږي، دعدم موافقې په صورت کې دې مسئله له نورو تجربه کارو کارنانو سره هم مطرح شي او د بنديز لګولو يا نه لګولو لپاره دې معتبر دليل وړاندې شي.