قيس عبدالرشيد
د پښتنو په روایتونو کې قیس عبدالرشید عرف پټان مرکزي مقام لري. د دې لامل دا دی چې پښتانه ځان د ده اولاده ګڼي. تر نولسمې پېړۍ پورې افغان مورخينو ټينګار کاوه چې هغه يو رښتينی سړی دی، خو له هغه وروسته افغان رسمي مورخينو او برتانوي مورخينو د قيس د يوه افسانوي وجود په توګه بيانول پيل کړل. د ځینو روایتونو له مخې قیس عبدالرشید د رسول الله صلی الله علیه وسلم یو پښتون ملګری و. عبد الرشید لومړنی پښتون و چې مدینې ته راغی هلته یې له محمد صلی الله علیه وسلم سره وکتل، اسلام یې قبول کړ او پېغمبر صلی اللہ علیہ و اله وسلم ورته دعا وکړه (په ځینو روایتونو کې ورته د عصې د ورکولو یادونه هم شوې ده). [۱]
تاریخي شاه لید
سمولد قيس (کش) د قومي دودونو اصلي سرچينه د نعمت الله هراتي نورزي د "مخزن افغاني"کتاب ده. په دې کتاب کې ورکړل شوي نسبونه په وروستیو اثارو لکه حیات افغاني کې نقل شوي دي. مګر دا د تاریخي سرچینې په توګه د اعتبار وړ نه دی. خو د هغو دودونو په باره کې چې په اوولسمه پېړۍ کې د افغانانو په منځ کې مشهور وو، د پام وړ دي. د دې رواياتو له مخې د افغانانو مشر پلار قيس عبدالرشيد وو. چا چې د حضرت خالد بن ولید په لاس اسلام قبول کړی او هغه د طالوت یا ساؤل له نسل څخه وو. [۲] وروسته بیا اضافه شوه او ادعا وشوه چې قیس د حضرت خالد له لور سره واده کړی و. له هغو څخه ساربان، باتان او د غور غشت پیدا شول او د دوی له اولادې څخه په پټان مشهور شول. [۳] د لوګر اورمړ افغانان کاش بلل کیږي. اورمړ بيا په وزيرو کې کاسي په نوم یادیږي. کوټې ته څېرمه د افغانانو يوه قبيله کاسي ده. او د تخت سلیمان نوم د قیس غر دی چرته چې شیراني پښتانه اوسیږي. [۲] د افغاني رواياتو له مخې، د قيس استوګنځاى په لوېديځ لوري کې د سليمان غره ته څېرمه پروت و. قیس غر د سلیمان غره یوه له لوړو څوکو څخه ده. [۴] بیلیوو وايي چې قیس ته د پښتنو په ژبه کې کوش ویل کیږي. [۵] د قیس اصلي تلفظ یقینا کوش دی چې د عربو په واسطه په قیس بدل شوی دی. په دې توګه د کاش، کاسي، کس، کاسي او کسا کلمې د کوش مختلف تلفظونه دي او یو اصل لري. د رامچندرا کشر زوی کوش یا کیس و، چې د ډیری سورجبنسي قبیلو میراثي مشر و او جیمز ټوډ کیشان ته د ورته کلمې تلفظ ورکوي. [۶] کیشان د وشنو اوتار دی او د کرشنا تلفظ لري. مطلب دا چې کیس، کوش، کیشن، کرشنا، کوشنا، کوشان او کنشکا یو شان اصل لري او که څه هم دا کلمې بېلابېل تلفظونه لري، خو یوه مانا لري. دا شاید رېښتیا وي او دا ټول تلفظونه د منځنۍ آسیا د آریایي قومونو له خوا د افرادو او قبیلو لپاره د نومونو په توګه کارول کیږي. کشان یا کوشان یا کوشان چې په خپل عروج کې له منځنۍ اسیا څخه ایران او له افغانستان څخه تر شمالي او مرکزي هند پورې غځېدلی و او وروسته افغانستان ته سقوط وکړ. د کیشان امپراتورۍ له لومړۍ پیړۍ څخه تر پنځمې پیړۍ پورې دوام وکړ. په دې توګه دغه امپراتورۍ تر پنځو سوو کلونو پورې په افغانستان کې پاتې شوه. دا یوه اوږده دوره ده، نو دې امپراطورۍ په ناڅاپه توګه په اوسیدونکو اغیزه وکړه او دوی یې طبیعي تړاو پیدا کړ او د هغې په حواله یې ځان ته کوش، کیس او کاسي ویل پیل کړل. په دې توګه، دا کلمه په خپلو روایتونو کې ساتل شوې. که څه هم دوی د هغه حقیقت هیر کړی و او د وخت په تیریدو سره یې د هغه په اړه جعلي کیسې جوړې کړې او هغه یې د خپل وارث په توګه وړاندې کړ. وروسته، کله چې نسب تالیف شو، د هغې اهمیت دوام درلود. له مسلمانېدو وروسته په قيس بدل شو او د صحابي رسول په توګه وړاندې شو.
مرګ
سمولویل کیږي چې کله عبدالرشید پوه شو چې د هغه مړینه نږدې ده، نو له خپلو زامنو څخه یې وغوښتل چې هغه د غور له سیمې څخه د سلیمان غره ته بوځي (اوس د پاکستان په اصفهال درازنده کې دی) او هلته یې ښخ کړي. دا غر په افغانستان کې دیره اسماعیل خان ته څېرمه د درازند په سیمه کې موقعیت لري. او هلته ښخ شو. نن سبا د پښتنو د قومونو په اړه اکثره ویل کیږي چې اکثره قومونه د دوی اولادونه دي. له همدې امله د سليمان غر د قيس غر يا د قيس غر هم بلل کېږي.
نور وګوره
سمول- بنګ (شخص)
- غیر عرب ملګري
- افغانه