فرانسس هارپر

فرانسس ايلين واټکينس هارپر “Frances Ellen Watkins Harper” چې د ۱۸۲۵ ز کال د سپټمبر له ۲۴ نېټې څخه د ۱۹۱۱ د فبروري تر ۲۲ نېټې پورې يې ژوند وکړ، د غلامۍ د له منځه وړلو يوه امريکايۍ پلوې، د رايې د حق غوښتونکې، شاعره، استاده، عمومي ويناواله او ليکواله وه. د ۱۸۴۵ ز کال په پيل کې هغه يو له هغو افريقايي الاصله امريکايي مېرمنو څخه وه، چې په متحده ايالتونو کې خپره [نامتو] شوه.

فرانسس هارپر
اړوند
زېږونځای
ښاروندتوب
زېږون نېټه
۲۴ سپټمبر ۱۸۲۵[۲][۳][۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې نېټه
۲۲ فبروري ۱۹۱۱[۲][۳][۴] — ۲۰ فبروري ۱۹۱۱[۵] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې ځای
ښخولو ځای
ژبې
دنده
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
قومي ډلې
غړی د
جوړښت
جایزې

هارپر چې د بلتيمور ماريلېنډ “Baltimore, Maryland” کې خپلواکه زېږېدلې ده، يوه اوږدمهاله او ډېر تاليف درلودونکې مېرمن وه چې د ۲۰ کلنۍ په عمر يې د شاعرۍ لومړنۍ کتاب چاپ کړ. د ۶۷ کلنۍ په عمر يې په پراخه کچه خپل ستايل شوي ناول (Lola Leroy “1892”) چاپ کړ، چې نوموړې ته يې د هغو تور پوستو مېرمنو په منځ کې ځای ورکړ، چې ناول خپروي. [۱۴]

په ۱۸۵۰ ز کال کې يې د يوې ځوانې ښځې په توګه د اوهايو په کولمبس “Columbus” کې د اتحاديې دارالعلوم “Union Seminary” کې د کورنۍ پوهې تدريس وکړ، چې ياد دارالعلوم په اصل کې د ای ام اي کليسا “AME Church” غړيتوب درلودونکی ښوونځی و. نوموړې په ۱۸۵۱ ز کال د ويليم سټېل “William still” له کورنۍ سره د اوسېدنې پر مهال د غلامۍ ضد ادبياتو ليکل پيل کړل. په ۱۸۵۳ز کال د امريکا د غلامۍ ضد ټولنې “American Anti-Slavery Society” سره له يو ځای کېدلو څخه وروسته يې د عمومي ويناوالې او سياسي فعالې په توګه خپل مسلک پيل کړ. د يادونې وړ ده، چې ويليم سټېل د پنسلوانيا د غلامۍ له منځه وړلو ټولنه “Pennsylvania Abolition Society” کې هغه ميرزا يا کاتب و، چې له کډوالو غلامانو سره يې د ځمکتلي رېل پټلۍ په اوږدو کې د لار موندلو مرسته وکړه. [۱۵]

هارپر يو بريالی ادبي مسلک هم درلود. په ۱۸۵۴ ز کال کې د راز راز موضوعګانو په اړه د نوموړې د شعرونو ټولګه “Poems on Miscellaneous Subjects” يوه سوداګريزه بريا وه، چې هغه يې له پاول لاورينس دونبار “Paul Laurence Dunbar” څخه مخکې تر ټولو نامتو افريقايي الاصله امريکايۍ شاعره کړه. د «دوه وړانديزونه:Two Offers» تر سرليک لاندې د نوموړې لنډه کيسه په ۱۸۵۹ ز کال په انګليسي الاصله افريقايي “Anglo-African” [خپرېدونکې] کې چاپ شوه، چې د تور پوستې ښځې له لورې د لومړۍ خپرې شوې لنډې کيسې ادبي تاريخ يې جوړ کړ. [۱۵]

هارپر په بېلابېلو ملي مخ پر وده ادارو کې لوړې دندې رامنځته، ملاتړ او تر لاسه کړې. نوموړې په ۱۸۸۶ ز کال د فلادلفيا او پنسلوانيا د ښخو د عيسوي زغم اتحاديې “Women’s Christian Temperance Union” له سپين څخه د پرته نورو نژادونو د برخې “Colored Section” چلوونکې يا سرماموره شوه. په ۱۸۹۶ ز کال يې له سپين پوستو څخه د پرته مېرمنو د ملي ټولنې “National Association of Colored Women” په رامنځته کولو کې مرسته او د ياد بنسټ د مرستيال رئيسې په توګه دنده وکړه. [۱۵]

هارپر د ۱۹۱۱ ز کال د فبروري پر ۲۲ نېټه د ۸۵ کلنۍ په عمر د ښځو د رايې کارونې حق له ګټلو څخه نهه کالونه وړاندې وفات شوه. [۱۵]

د ژوند لومړي وختونه او کار

سمول

فرانسس ايلين واټکېنس په ۱۸۲۵ ز کال کې د بلتيمور ماريلېنډ “Baltimore, Maryland” کې خپلواکه سيمه کې زېږېدلې ده، چې وروسته ياده سيمه وروسته ناخپلواکه (غلام) شوه. نوموړې د خپلواک مور او پلار يوازينۍ ماشومه وه. د هغې مور او پلار چې نومونه يې نامعلوم دي، دواړه په ۱۸۲۸ ز کال کې وفات شول، چې له امله يې واټکېن د درې کلنۍ په عمر يتيمه شوه. د مور له پلوه ترور او ماما يې پالنه وکړه، چې “Henrietta” او “William J. Watkins, Sr.” نومېدل او خپل وروستی نوم يې ورکړ. [۱۶][۱۷][۱۸]

د هغې ماما په (Sharp Street African Methodist Episcopal Church) کې وزير و. واتکينس د تور پوستو ځوانانو لپاره د واتکېنس اکاډمۍ “Watkins Academy for Negro Youth” کې زده کړې وکړې، چې د نوموړې ماما په ۱۸۲۰ ز کال کې رامنځته کړی و. ريو واتکېنس د مدني حقونو د فعال او د غلامۍ د له منځه وړونکي په توګه د خپلې خورزې پر ژوند او کار باندې ستر نفوذ لرونکی شخص و. [۱۹][۲۰][۲۱]

واټکېنس د ۱۳ کلنۍ په عمر د يوې ګنډونکې په توګه دنده ومونده. نوموړې د يوې سپين پوستې کورنۍ لپاره د نرسې په توګه هم کار وکړ، چې د کتابونو هټۍ يې درلود. نوموړې په دې وتوانېده، چې خپل اوزګار وخت په هټۍ کې د کتابونو په لوستلو او خپلې ليکنې سره تېر کړي. [۱۹][۲۲]

هغه په ۱۸۵۰ ز کال د ۲۶ کلنۍ په عمر د اوهايو کولمبس ته نږدې د تور پوستو زده کوونکو لپاره د “AME” کليسا غړي ښوونځي (د اتحاديې دارالعلوم:Union Seminary) کې د کورنۍ پوهې د تدريس په موخه له بالتيمور څخه لاړه. نوموړې د ښوونځي د لومړنۍ تور پوستې ښوونکې په توګه دنده وکړه. اتحاديه په ۱۸۶۳ ز کال کې هغه مهال وتړل شوه، چې “AME” کليسا خپله مالي پانګه د ويلبيرفورس پوهنتون “Wilberforce University” پېرلو ته ځانګړې کړه. ويلبيرفورس هغه لومړنی پوهنتون و، چې ملکيت او اداره يې د تورپوستو په لاس کې وه. په ويلبيرفوس کې ښوونځی د ريو جان مافين براون “Rev. John Mifflin Brown” له لورې اداره کېده، چې وروسته په “AME” کليسا کې يو مسيحي ملا و. واټکېنس راتلونکی کال د نيويارک د پنسلوانيا په يو ښوونځي کې دنده تر سره کړه. [۲۳][۲۴]

د ليکنې مسلک

سمول

د هارپر د ليکنې مسلک په ۱۸۳۹ ز کال کې هغه مهال پيل شو، چې د غلامۍ ضد ورځپاڼه کې يې لنډې ټوټې چاپ کړې. د نوموړې سياست او ليکنې يو بل خبر کړل. د هارپر د ليکنې مسلک د هغې له واده څخه ډېر پخوا (په کره ډول ۲۰ کالونه وړاندې) پيل شو، چې د همدې له امله يې بېلابېل اثار د پېغلتوب (واتکېنس) په نوم چاپ شول. [۲۵]

نوموړې د شل کلنې په عمر په ۱۸۴۵ ز کال کې د ځنګل “Forest Leaves” يا د مني پاڼې “Autumn Leaves” تر سرليک لاندې د شعر لومړنی ټوک چاپ کړ. ياد کتاب نوموړې د غلامۍ د له منځه وړنې د يو مهم پلوي غږ په توګه په نښه کړه. د دې ټوک يو نقل چې له ډېرې مودې ورک و، د ۲۱ پېړۍ په لومړيو (۲۰۱۰ ز لسيزه) کې د بالتيمور د ماريلېنډ په تاريخي ټولنه “Maryland Historical Society” کې د پوه جوهانا اورټنر “Johanna Ortner” له لورې بياورغول شو. «د بېلابېلو موضوعګانو په اړه شعرونه:Poems on Miscellaneous Subjects» په نوم دويم کتاب يې خورا نامتو و، چې په ۱۸۵۴ ز کال کې يې وليکه او په راتلونکو څو کالونو کې څو ځله بيا چاپ شو. [۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

هارپر په ۱۸۵۸ ز کال (له روساپارکس “Rosa Parks” څخه ۹۷ کالونه مخکې) فلادلفيا کې د يوې بېلې شوې ټرالۍ موټر په نښه شوې [له سپين پوستو څخه پرته نورو نژادونو لپاره] برخه کې له کېناستلو يا د خپلې څوکۍ له پرېښودلو څخه انکار وکړ. نوموړې په همدې کال يې په “Anti-Slavery Bugle” [خپرېدونکې] کې د «ما په يوه خپلواکه ځمکه کې ښخه کړئ:Bury Me in a Free Land» په نوم خپل شعر خپور کړ او د نوموړې يو له تر ټولو پېژندل شويو (نامتو) کارونو څخه شو. [۳۱][۳۲]

په ۱۸۵۹ ز کال د هارپر د «دوه وړانديزونه:The Two Offers» په نوم کيسه انګليسي الاصله افريقايۍ “Anglo-African” ورځپاڼه کې خپره شوه، چې پّ دې سره د لنډې کيسې چاپونکې لومړنۍ ښځينه تور پوستې شوه. په همغه کال انګليسي الاصله افريقايۍ مجلې د نوموړې «زموږ تر ټولو ستره غوښتنه:Our Greatest Want» نومې مقاله خپره کړه، چې هارپر په کې د افريقايي الاصله امريکايانو د تيري عامه مذهبي مجازي معنا په مصر کې د غلامۍ پر مهال د عبراني وګړو له تيري سره وتړه. انګليسي الاصله افريقايۍ مجلې “Anglo-African Magazine” او د انګليسي الاصله افريقايۍ اونيزې ورځپاڼه دواړه د کورنۍ جګړې د وخت مهالنۍ وې، چې د غلامۍ د له منځه وړنې د پلويانو او پوهانو په منځ کې يې د مناظرې لپاره د يو جرګه ځای په توګه خدمت وکړ. [۳۳][۳۴][۳۵]

هارپر ۸۰ شعرونه خپاره کړل. د غلامې مور “The Slave Mother” په نوم شعر کې ليکي، چې: «هغه د هغې نه دی، که څه هم هغې وزېږوه/ د هغه لپاره د يوې مور دردونه؛ هغه د هغې نه دی، که څه هم د هغې وينه/ د هغه په رګونو کې دوران کوي؛ هغه د هغې نه دی، د بې رحمه لاسونو لپاره/ ښايي په سپين سترګۍ سره ټوټې ټوټې شي/ د کورنۍ مينې يوازينۍ بدمرغي/ چې د هغې ماتېدونکی زړه ړنډوي». په دوه بندونو يا پاړکو کې هارپر د يوې غلامې مور او د هغې د ماشوم تر منځ محدوده اړيکه په ګوته کوي، په داسې حال کې چې د کورنۍ، مورولۍ، انسانيت او غلامۍ نمونې په کې هم رانغاړي. د هارپر يو بل شعر د ۱۸۶۱ د فبروري پر ۲۳ نېته د “Anti-Slavery Bugle” [خپرېدونکې] کې د کليولېنډ د اتحاديې ساتونکو “Cleveland Union Savers” تر سرليک لاندې چاپ شو. [۳۶][۳۷]

هارپر په ۱۸۷۲ ز کال کې د سويلي ژوند خاکې “Sketches of Southern Life” خپرې کړې. دې غورچاڼ د سويل د سفر او نويو خپلواکو شويو تورپوستو وګړو سره د نوموړې د کتنې تجربه بيان کړه. هغې په دې شعرونو کې د غلامۍ او بياغونې دواړو دورو پر مهال د ژوند هغه سخت حالتونه تشرېح کړل، چې تور پوستې ښځه ورسره مخامخ شوه. هارپر په يادو بېلابېلو نقشو يا خاکو کې د چلو ترور “Aunt Chloe” په نوم د يوې پخوانۍ غلامې څېره د نکل کوونکې په توګه کاروي. [۳۸]

فرانسس هارپر له ۱۸۶۸ ز څخه تر ۱۸۸۸ ز کال پورې په يوه عيسوي مجله کې پرله پسې درې ناولونه خپاره کړل، چې د مينې قرباني “Minnie’s Sacrifice”، کرل او رېبل “Sowing and Reaping” او ازمايښت او بريا “Trial and Triumph” دي. [۳۹]

سرچينې

سمول
  1. ذکر کېدنه: انټرنېټ ادارې دوتنه. Retrieved: ۲۳ ډيسمبر ۲۰۱۴. اثر ژبه: جرمني ژبه. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ذکر کېدنه: BnF authorities. Bibliothèque nationale de France ID: 12136300h. Retrieved: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵. ليکوال: Bibliothèque nationale de France. اثر ژبه: فرانسوي ژبه.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ذکر کېدنه: SNAC. SNAC ARK ID: w6ps03kt. Subject named as: Frances Harper. Retrieved: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ذکر کېدنه: Find a Grave. Find a Grave memorial ID: 6651217. Subject named as: Frances Ellen Harper. Retrieved: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ ذکر کېدنه: Find a Grave. Retrieved: ۱۲ جون ۲۰۲۴. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  6. ذکر کېدنه: Find a Grave. Retrieved: ۲۸ جون ۲۰۲۴. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ذکر کېدنه: The Feminist Companion to Literature in English. Page(s): 490. ليکوال: Virginia Blain. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: ۱۹۹۰.
  8. ذکر کېدنه: American Women Writers. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: ۱۹۷۹.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ سرچينې تړی: https://documents.alexanderstreet.com/c/1007600702.
  10. ذکر کېدنه: datos.bne.es. Retrieved: ۱۷ فبروري ۲۰۲۴. National Library of Spain ID: XX4740418. اثر ژبه: اسپانيايي ژبه.
  11. ذکر کېدنه: African American Leaders of Maryland: A Portrait Gallery. ليکوال: Glenn O. Phillips. Publisher: Maryland Center for History and Culture. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: ۲۰۰۴.
  12. ذکر کېدنه: Encyclopedia of African American Women Writers. خپرېدو نېټه: ۲۰۰۷. Publisher: Greenwood Publishing Group.
  13. سرچينې تړی: https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html.
  14. Davis, Elizabeth Lindsay (1933). "Lifting As They Climb, History of the NACW to 1932, 1933". ProQuest History Vault. بياځلي په 27 November 2020.
  15. ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ Bacon, Margaret Hope (1989). ""One Great Bundle of Humanity": Frances Ellen Watkins Harper (1825-1911)". The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 113 (1): 21–43. ISSN 0031-4587. JSTOR 20092281.
  16. Alexander, Kerri Lee (2020). "Frances Ellen Watkins Harper". National Women's History Museum. بياځلي په 25 October 2020.
  17. Busby, Margaret, "Frances Ellen Watkins Harper", in Daughters of Africa, 1992, p. 81.
  18. Jackson, Tricia Williams (2016). Women in Black History: Stories of Courage, Faith, and Resilience. Revell. pp. 58–65.
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ Bacon, Margaret Hope (1989). ""One Great Bundle of Humanity": Frances Ellen Watkins Harper (1825–1911)". The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 113 (1): 23.
  20. Robbins, Hollis (ed.), "Introduction," Iola Leroy, or, Shadows Uplifted, Penguin Classics, 2010.
  21. "Frances Ellen Watkins". University of Minnesota. بياځلي په April 26, 2014.
  22. Logan, Shirley Wilson. With Pen and Voice: A Critical Anthology of Nineteenth-Century African-American Women. Southern Illinois University Press, 1995.
  23. Bacon, Margaret Hope (1989). ""One Great Bundle of Humanity": Frances Ellen Watkins Harper (1825–1911)". The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 113 (1): 23–24. JSTOR 20092281.
  24. "Editorial: The Late Bishop John M. Brown". African Methodist Episcopal Church Review. 10 (1). July 1893. خوندي شوی له the original on June 27, 2004. بياځلي په April 26, 2014.
  25. Showalter, Elaine (2011). The Vintage Book of American Women Writers. Vintage Books. pp. 176–183. ISBN 9781400034451.
  26. Robbins, Hollis, and Henry Louis Gates, Jr (eds), The Portable Nineteenth-Century African American Women Writers, Penguin, 2017, p. 283.
  27. Bacon, Margaret Hope (1989). ""One Great Bundle of Humanity": Frances Ellen Watkins Harper (1825–1911)". The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 113 (1): 23.
  28. Ortner, Johanna, “Lost No More: Recovering Frances Ellen Watkins Harper's Forest Leaves,” Commonplace: The Journal of Early American Life. vol. 15, no. 4, Summer 2015, http://commonplace.online/article/lost-no-more-recovering-frances-ellen-watkins-harpers-forest-leaves/
  29. Dionne, Evette (2020). Lifting as we climb : Black women's battle for the ballot box. Viking. ISBN 978-0-451-48154-2. OCLC 1099569335.
  30. Bacon, Margaret Hope (1989). ""One Great Bundle of Humanity": Frances Ellen Watkins Harper (1825-1911)". The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 113 (1): 21–43. ISSN 0031-4587. JSTOR 20092281.
  31. Rumens, Carol (February 27, 2017). "Poem of the week: Bury Me in a Free Land by Frances EW Harper | Books". The Guardian.
  32. "Extracts from a letter of Frances Ellen Watkins" (PDF). The Liberator. April 23, 1858. بياځلي په April 30, 2019.
  33. Biography.com Editors. "Frances E.W. Harper Biography". The Biography.com website. A&E Television Networks. بياځلي په February 12, 2016. {{cite web}}: |last1= has generic name (help)
  34. Riggs, Marcia Y. (1997). Can I Get A Witness? Prophetic Religious Voices of African American Women: An Anthology. Orbis Books.
  35. Encyclopedia of African-American Culture and History. "Anglo-African, The". Encyclopedia.com. بياځلي په November 8, 2018.
  36. Constantakis, Sara, ed. (2013). Poetry for students. Volume 44 : presenting analysis, context and criticism on commonly studied poetry. Detroit, Mich.: Gale. ISBN 9781414492780. OCLC 842240078.
  37. Barrett, Faith, 1965- Miller, Cristanne. (2005). "Words for the hour" : a new anthology of American Civil War poetry. University of Massachusetts Press. ISBN 1-55849-509-6. OCLC 60796177.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  38. Hine, C. D., C. W. Hine, & S. Harrold (2011). The African American Odyssey. Saddle River, NJ: Pearson.
  39. Frances Smith Foster, ed., Minnie's Sacrifice, Sowing and Reaping, Trial and Triumph: Three Rediscovered Novels by Frances E. W. Harper, 1994