عثماني تورکي ژبه
عثماني ترکي ژبه یا عثماني ژبه (په عثماني ترکي کې: لسان عثماني، په استانبولي ترکي کې: Osmanlıca) د عثماني امپراتورۍ یوه عامه او واکمنه ژبه وه. دا ژبه د عربي او فارسي پورونو لوی شمېر لري پاړسي ژه او د عربي الفبا سره لیکل شوې. د عثماني امپراتورۍ د واکمنۍ پر مهال (۱۶ پېړۍ) په ترکي ادب کې د بهرنیو کلمو شمېر د اصلي ترکي کلمو په پرتله ډېر و، [۳] په ځینو لیکنو کې د فارسي او عربي کلمو اندازه ۸۸٪ ته رسېدلې وه. [۴]
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| ځانګړې وېشنيزه | |
| ليکدود | |
| د ژبې کوډ |
ota |
| هېواد |
|
| پيل موده |
۲۹ جولای ۱۲۹۹ |
|---|---|
| پای |
۲۹ اکتوبر ۱۹۲۳ |
په نهایت کې، عثماني ترکي د ټیټې طبقې او د ټولنې د کم لوستو او کلیوالو برخو له ژبې څخه چې په ترکي ژبه خبرې کوي په لویه کچه ځان لرې کړ. تر دې حده چې عثماني ترکي د ټولنې د دې ډلې لپاره د نه پوهېدو وړ، مبهم او ګونګ وو. ورناکولر ترکي، چې د نننۍ عصري ترکي بنسټ دی، خورا لږې بهرنۍ کلمې لري. [۵]
د ليک بېلګه
سمولد "وحدتنامې" د کتاب یو شعر چې اسحاق خاجی لیکلي دي [۶] :
| پرتوانداز نور پیشانی | یوق عجب دینسه یوسف ثانی | |
| جان و دل داده حسننه نسوان | عشق و سوزی ایله زلیخاسان | |
| سایهآسا فتادهٔ راهی | ذرهدن چوق ایدی هواخواهی |
د عثماني شهرلي د کتاب یو شعر چې د معلم ناجي لخوا لیکل شوی دی [۷] :
| ای کمان ابروسنه پیوسته قربان اولدیغم | زلف شوریدهک غمندندر پریشان اولدیغم |
د لغتونو پرتله کول
سمولپه ترکي ژبه کې د بدلو کلمو لست په سلګونو کلمو ته رسېږي، چې ځینې یې په لاندې جدول کې لیست شوي دي:
| پښتو | پارسي | عثماني | تورکي |
|---|---|---|---|
| واجب | واجب | واجب واجب | لازمي |
| ستونزمن | دشوار | ستونزه | مشکل |
| ښار | شهر | ښار ښار | kent/şehir |
| تور | سياه | siyah | کاره |
ګرامر
سمول
حالتونه
سمول- اداري حالت او نامعلومه رایه (غیر فعال اعتراض): Ø، پرته له ضمیمه .
بېلګه: "ګول" ګول = درياچه، درياچه ای
"سوپ" çorba = سوپ
"Gece" gece = شپب
tavşan getirmiş = هغه یو خرس راوړی.
- مخفف : لايق "ng/ng" دا ضمیمه په لایق کې اضافه شوه. د هغو کلمو لپاره چې د کنسوننټ سره پای ته رسیږي، "አ" کارول کیده (د مثال په توګه: کټبګ) او د هغو کلمو لپاره چې په حرف سره پای ته رسیږي، "አ" کارول کیده (د مثال په توګه: Paşanን).
Paşanın kitabı = د پاشا کتاب
"کتابک جلدی" kitabin cildi =جلدِ کتاب
- د پوهې غږ (د پوهې څيز): د علم په څيز کې "y" ضعيف اضافه شو.
بېلګه: tavşanı getürmiş = او خرګوش را اورد ( هغې يو سوی راوړه ).
د عصري ترکيې په خلاف، په عثماني رسم الخط کې د u او ü سرونه نه توپیر شوي.
- حالت مکاني د ځای کیسه (اندری): د "دی" لایحه د/-دا-
بېلګه:
"مکتبده" mektebde = په ښوونځي کې
"قفصده" kafesde = په پنجره کې
"باشده" başda = په پیل کې
"شهرده" şehirde = په ښار کې
- د بای قضيه: ضعيف "ايل"
فعلونه
سمولتېر زمانه په لاندې ډول ده:
| سړی | واحد | ټول |
|---|---|---|
| 1 | -اريم | - iriz |
| 2 | - irsiŋ | - irsiŋiz |
| 3 | -ir | - irler |
اړوندې پوښتنې
سمول- د عثماني ترکي الفبا
سرچینې
سمولWikipedia contributors, "Ottoman Turkish language," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ottoman_Turkish_language&oldid=195828076 (accessed March 6, 2008).
- ↑ سرچينې تړی: https://iso639-3.sil.org/code/ota.
- ↑ ذکر کېدنه: Glottolog. Publisher: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ "Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, Volume 4".
{{cite web}}: External link in|تړ=|url=(help) - ↑ Bertold Spuler. Persian Historiography & Geography Pustaka Nasional Pte Ltd ISBN 9971774887 page 69
- ↑ "Glenny, Misha (2001). The Balkans — Nationalism, War, and the Great Powers, 1804–1999. Penguin. page 99".
{{cite web}}: Missing or empty|url=(help) - ↑ احمد افندی المشهور بإسحق خواجه، وحدتنامه، درسعادت (استانبول): ناشر: حافظ رفیع، ۱۳۰۲ ه.ق، ص۹۶
- ↑ معلم ناجی، عثمانلی شاعرلری، نشر مرتبیه (استانبول)، ناشر:آ.آصادوریان، ۱۳۰۷هـ.ق، ص ۱۵