ويکيپېډيا

جېمز لولاک

جېمز اېفرم لولاک (د نجابت د ملګري نښان، د برتانیا د سترواکۍ د فرمان د قوماندان نښان او د شاهي ټولنې همکار نښان لرونکی) (زوکړه: د ۱۹۱۹ ز کال جولای ۲۶، مړینه: د ۲۰۲۲ ز کال جولای ۲۶) یو برټانوی خپلواک ساینس پوه، چاپېریال پوه او د راتلونکې څېړونکی و. هغه د ګایا فرضیې په وړاندې کولو سره  چې ځمکه د خپل ځان تنظیم کوونکي سېسټم په توګه انګېري، خورا نامتو شو. [۵]

جېمز لولاک
جېمز لولاک
جېمز لولاک
د شخص معلومات
پيدايښت
مړینه
تابعیت برېتانيا [۳]  د (P27) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
عملي ژوند
تعلیمی اسناد د فلسفې ډاکتر   د (P512) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
کار/مسلک
کاروونکي ژبه(ي)
د کړنې څانګه طبي څېړنه
ځمکپوهنې
د راتلونکي څېړنې [۴]
طبیعي چاپېریال [۴]
چاپېريال پالنه [۴]  د (P101) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
ويبپاڼه
ويبپاڼه د تاييدولو سرچينه (انګليسي ژبه )  د (P856) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
ربط=انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس مخ پر IMDB باندې  د (P345) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

لولاک په طب کې دکتورا درلوده او خپل مسلک یې په داړونکو (ژوونکو) ژوو باندې د کرایوپرېزروېشن (د سړولو له لارې ساتنه) تجربې پیل کړې، چې په بریالیتوب سره یې د کنګل شوو نمونو وېلې کول هم ترسره کړل. د کریونیکس (د انسانانو ساړه ساتنې) نظریو اړوند د هغه کړنلارې خورا اغیزمنې او د اهمیت وړ وې. هغه د الکترون د جذب ښکارندویه یا ECD وسیله اختراع کړه او د هغې په کارولو سره لومړی کس و چې په اتموسفیر کې یې د کلوروفلوروکاربن (CFC) مالیکولونو پراخ شتون کشف کړ. هغه د ناسا لپاره د ساینسي وسایلو ډیزاین کولو پرمهال د ګایا فرضیه را منځ ته کړه.

هغه د ۲۰۰۰مې زېږدیزې لسیزې په اوږدو کې د اقلیم انجینرۍ یوه کړنلاره وړاندیز کړه چې له مخې یې د کاربن ډای اکسایډ مصرفوونکې اوبړۍ ګانې (الجي) بیا را منځته کولې. هغه د اټومي انرژۍ لپاره د چاپېریال پوهانو یو په زغرده ویونکی غړی و او ټینګار یې کاوه چې د فوسیلي سون توکو ګټې د اټومي انرژۍ سره د مخالفت تر شا دي او وېیل یې چې د کاربن ډای اکسایډ اغیزې او د شنو خونو اغیزې د نړیوالې تودوخې (اقلیمي بدلون) له امله چاپېریال ته خورا زیان رسوي. هغه د چاپېریالي علومو ګڼ شمېر کتابونه د ګایا فرضیې پر بنسټ (د ۱۹۷۰ ز کال لسیزې له وروستیو کلونو را په دې خوا)  لیکلي دي.[۶]

هغو د څو لسیزو لپاره د MI5 یا د برتانوي استخباراتو ادارې سره هم دنده ترسره کړه. براین اپلیارډ چې په سنډې ټایمز کې لیکني کوي، نوموړی د " جېمز بانډ په فلمونو کې د Q (افسانوي مهم کس)" په توګه بیان کړی دی.[۷][۸]

د ژوند لومړني وختونه او زده کړې سمول

جېمز لولاک په لېچوُرت ګارډن ښار کې زیږېدلی و چې پلار یې ټام آرتور لولاک او مور یې  نېلي د پلار دویمه مېرمن وه. د هغه مور نېل په بېرمنډسي کې زيږېدلې وه او د ژبې زده کړې ښوونځي ته یې بورسیه ترلاسه کړه مګر و نه شو کولای چې دا زده کړې تر سره کړي او په دیارلس کلنۍ یې د اچارو په یوه فابریکه کې کار پیل کړ. هغه د لولاک لخوا د یوې سوسیالیستې او د ښځو د رایې ورکولو حقونو د طرفدارې په توګه بیان شوې چې د واکسینو ضد وه او لولاک یې نه پرېښود تر څو په ماشومتوب کې د چیچک ناروغۍ واکسین وکړي. د هغه پلار ټام د برکشایر په فاولي سیمه کې زیږېدلی و، په ځوانۍ کې یې د غیرقانوني ښکار له امله شپږ میاشتې سخت کار ته اړ کړای شوی و او په تخنیکي ښوونتون (کالج) کې د زده کړې تر وخته نالوستی و چې وروسته یې د کتاب پلورنځی درلود. لولاک د یوه کوېکر (پروتستانت مذهبي ډله) په توګه روزل شوی و او داسې یوه عقیده ورکړل شوې وه چې "خدای په کائناتو کې د یو پټ او ناپېژندل شوي زوړ او نېک کس په خلاف، د انسان د ننه یو کوچینی او ارامه غږ دی" چې هغه فکر کاوه چې د مخترعانو لپاره د فکر کولو یوه ګټوره لاره وه  مګر په پای کې هغه یو بې دینه کس وګرځېد. د هغه کورنۍ لندن ته ولاړه چې د ده په وینا له چارواکو څخه د ده ناخوښۍ له مخې، د لندن په سویل کې د تُلس هېل سیمه کې د سټرنډ ښوونځي یو ناخوښه زده کوونکی شو. لولاک په لومړي سر کې د پوهنتون زده کړو لپاره مالي وړتیا نه درلوده چې د ده په باور دا هغه څه وو چې د ده ډېر مسلکي کېدو لپاره خنډ شو او د ګایا تیورۍ را منځ ته کېدلو کې یې مرسته وکړه. [۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]

مسلک سمول

د ښوونځي پرېښودو نه وروسته لولاک د عکاسۍ په یوه شرکت کې کار کاوه او د ماښامه د بِرک بېک ښوونتون (کالج) کې شامل شو چې وروسته بیا په مانچسټر پوهنتون کې د کېمیا زده کړې ته ومنل شو او هلته د نوبل جایزې د ګټونکي پروفیسور الکسانډر ټاډ زده کوونکی شو. لولاک مخکې له دې چې د خپل پروفیسور لخوا د طبي څیړنې شورا څوکۍ ته وړاندیز شي چې د سرتیرو له سوځیدو څخه د ساتنې په لارو چارو یې کار کاوه د یوه کوېکر (پروتستانت مذهبي کس) په کرونده کې کار کاوه. لولاک په خپلو تجربو کې د خرېیل شوو او بې حسه شوو سویګانو چې د سوځیدلو قربانیانو په توګه ترې ګټه پورته کېده کارولو څخه انکار وکړ او پر ځای یې خپل پوستکی د تودوخې وړانګو ته ونیوه چې دی یې  د "ډېرې دردناکې" تجربې په توګه یادوي. د دویمې نړیوالې جګړې پرمهال هغه محصل و نو د عسکرۍ خدمت یې د لنډ وخت لپاره وځنډول شو مګر وروسته هغه د عسکرۍ خدمت پر وړاندې د یو اعتراض کوونکي په توګه ځان ښکاره کړ. د نازیانو د ظلمونو په ليدو سره هغه د عسکرۍ خدمت پر وړاندې خپل دريځ پرېښود او هڅه یې وکړه چې په وسله والو ځواکونو کې نوم لیکنه وکړي مګر ورته وویل شول چې د نوموړي طبي څیړنې خورا ارزښتناکه وې چې ورته وخت ورکړي.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

لولاک په ۱۹۴۸ ز کال کې د لندن حفظ الصحې او تودو سیمو طب (د طب هغه څانګه چې له داسې ناروغیو سره سروکار لري کومې چې په بې ساري ډول پېښېږي، په پراخه ډول پېښېږي، لکه ملاریا، اېډز، نری رنځ، چې په تودو او نیمه تودو سیمو کې یې کنترول ګران دی) له پوهنتون څخه خپله دکتورا ترلاسه کړه. هغه راتلونکې دوه لسیزې د لندن د طبي څېړنو ملي انسټېټیوټ کې کار وکړ. په متحده ایالاتو کې هغه په یېل، د بېلور طبي زده کړو پوهنتون او هاروارډ پوهنتون کې څېړنې ترسره کړې.[۲۰][۲۱][۲۲]

د ۱۹۵۰ ز لسیزې په نیمایي کې لولاک د داړونکو (ژوونکو) ژوو د کرایوپرېزروېشن (د سړولو له لارې ساتنې) تجربه وکړه او دا یې څرګنده کړه چې هِمسټرونه (یو ډول غټ موږک ته ورته ژوی) کنګل کېدای شي او په بریالیتوب سره بیا ژوندي کیدای شي. هِمسټرونه په داسې ډول کنګل شوي وو چې په دماغ کې ٪۶۰ اوبو کرېسټالي حالت غوره کړی و او هېڅ ډول منفي اغیزې پکې ښکاره نه شوې. نور غړي د زیانمن کېدو پر وړاندې حساس او نازک وښودل شول. د یادو تجربو پایلې د کریونیکس (د انسانانو ساړه ساتنې)  په نظریو کې خورا اغېزناکې وې. د لولاک تجربې د ۲۰۲۱ ز کال په مې میاشت کې له ټام سکاټ په نوم یوټیوبر سره د مرکې له لارې خپرې شوې چې په هغه کې د دې احتمال په اړه بحث کېده چې کله چې لولاک د خپلو تجربو پرمهال وموندله چې یو څوک کولای شي تر څو د ده د مګنېټرون پر بنسټ جوړې شوې وړانګې خپروونکې وسیله کې کچالو پاخه کړي نو کېدای شي هغه په ناڅاپي ډول د مایکرووېو داش اختراع کړی وي.[۲۳][۲۴][۲۵]

لولاک په خپل ژوند کې ګڼ شمېر اختراعات وکړل او زیات شمېر علمي وسایل یې جوړ کړل چې ځینې یې د ناسا د سیارې پېژندنې پروګرام لپاره ډیزاین شوي وو. کله چې هغه د ناسا لپاره د مشاور په توګه کار کاوه نو د ګایا فرضیه یې رامینځته کړه، د کومې لپاره چې هغه خورا شهرت وموند.[۲۶]

د ۱۹۶۱ ز کال په لومړیو کې لولاک د ناسا لخوا دنده درلوده تر څو د ځمکې بهر ستورو او سیارو د څېړنې لپاره دقیق وسایل جوړ کړي. د وایکېنګ پروګرام چې د ۱۹۷۰ ز لسیزې په وروستیو کې یې له مریخ څخه لیدنه وکړه او موخه یې په مریخ کې د ژوند کولو د شونتیا اړوند څېړنه او د ځینې سېنسرونو څېړنه او تجربې وې چې په پای کې د دې موضوع د حل په موخه ترې کار واخيستل شو. لولاک د دې پروګرام په یوه مهمه برخه باندې د کار په جریان کې د مریخي اتموسفیر له جوړښت سره لېوالتیا پیدا کړه او لامل یې دا باله چې په مریخ کې د ژوند کوونکو موجوداتو ګڼ شمېر به د دې کارولو ته اړ وي (او پدې توګه به یې بدل کړي). په پایله کې اتموسفیر په یو باثباته حالت کې او د کیمیاوي توازن سره نږدې وموندل شو، د ډېر لږ اکسیجن، مېتان یا هایدروجن سره، مګر کاربن ډای اکسایډ په پراخه کچه شتون درلود. د لولاک لپاره د مریخ اتموسفیر او د ځمکې د بایوسفیر (د ځمکې هغه برخې چې ژوند پکې شونی دی) کېمیاوي خوځېدونکي مخلوط تر مینځ خورا توپیر په مریخ کې د ژوند نشتوالی په کلکه څرګند کړ. په هر صورت، کله چې دوی په پای کې مریخ ته واستول شول د وایکېنګ څېړنو بیا هم هلته د ژوند لپاره (ناکامه) پلټنه وکړه. په مریخ کې د ژوند د لټون په موخه نورې تجربې د نورو فضایی څېړنو له لارې تر سره شوې، د بیلګې په توګه د ناسا د استقامت نومي مریخ مزلي ( Perseverance rover) ماشین په وسیله چې په ۲۰۲۱ ز کال کې په مریخ کې ښکته شوی.[۲۷][۲۸]

لولاک د الکترون د جذب ښکارندوی یا ECD وسیله اختراع کړه چې په پایله کې د کلوروفلوروکاربُنونو (CFCs) دوام او د سټراټوسفیر اوزون تخریب کې د دوی رول په اړه موندنو کې مرسته وکړه. د ځمکې د سلفر دورې د څرنګوالي له مطالعې وروسته، لولاک او د هغه همکارانو، رابرټ جې چارلسن، مینرات اندرِیا او سټیفن جی وارن د کلا (CLAW hypothesis) فرضیه د ځمکې د اقلیم د بیولوژیکي کنټرول احتمالي بېلګې په توګه رامنځته کړه.[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]

سرچينې سمول

  1. ↑ Internet Speculative Fiction Database author ID: https://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?76509 — subject named as: James Lovelock — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  2. ↑ subject named as: James Lovelock — Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000026087 — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  3. ↑ Companies House officer ID: https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/officers/HhnauOrsdKLY9M4GusNejG5MMS8/appointments — د نشر نېټه: ۱۹ اگسټ ۲۰۲۱
  4. ↑ NL CR AUT ID: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0005342 — د نشر نېټه: ۷ نومبر ۲۰۲۲
  5. ↑ Ball, P. (2014). "James Lovelock reflects on Gaia's legacy". Nature. doi:10.1038/nature.2014.15017. S2CID 125073140. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ "Environmentalists For Nuclear Energy". ecolo.org. مؤرشف من الأصل في ۰۸ سپټمبر ۲۰۲۱. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ اگسټ ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ Clarke, Bruce; Dutreuil, Sébastien, المحررون (18 August 2022). [[[:کينډۍ:GBurl]] Writing Gaia: The Scientific Correspondence of James Lovelock and Lynn Margulis] تحقق من قيمة |url= (مساعدة). Cambridge University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-108-96794-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Appleyard, Bryan (21 August 2022). "Writing Gaia review: what my friend James Lovelock's letters reveal". The Sunday Times. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ اگسټ ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ (په 27 July 2022 باندې). James Lovelock obituary.
  10. ↑ Lua error in Module:Lang at line 48: attempt to index field 'lang_name' (a nil value).
  11. ↑ (په 22 February 2009 باندې). The Vanishing Face of Gaia: A Final Warning by James Lovelock and He Knew He Was Right: The Irrepressible Life of James Lovelock and Gaia by John and Mary Gribbin. The Sunday Times.
  12. ↑ (په 18 July 2020 باندې). James Lovelock: 'The biosphere and I are both in the last 1% of our lives'.
  13. ↑ Lovelock 2000, p. 16: "strand school."
  14. ↑ Appleyard, Bryan (September 2020). "James Lovelock Looks Beyond Gaia". Noema Magazine. مؤرشف من الأصل في ۰۳ فبروري ۲۰۲۲. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ مارچ ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ "From Manchester to Mars". The Manchester Magazine. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۰ اگسټ ۲۰۱۶ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ اگسټ ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ "James Lovelock's detailed biography in English". ecolo.org. مؤرشف من الأصل في ۲۶ مارچ ۲۰۱۲. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ جولای ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ (په 3 December 2005 باندې). James Lovelock: The green man.
  18. ↑ (په 22 February 2009 باندې). The Vanishing Face of Gaia: A Final Warning by James Lovelock and He Knew He Was Right: The Irrepressible Life of James Lovelock and Gaia by John and Mary Gribbin. The Sunday Times.
  19. ↑ Lovelock 2000، م. 80.
  20. ↑ کينډۍ:Cite thesis
  21. ↑ (په 3 December 2005 باندې). James Lovelock: The green man.
  22. ↑ "James Lovelock's detailed biography in English". ecolo.org. مؤرشف من الأصل في ۲۶ مارچ ۲۰۱۲. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ جولای ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ Lovelock, J. E.; Smith, Audrey U. (1956). "Studies on Golden Hamsters during Cooling to and Rewarming from Body Temperatures below 0 degrees C. III. Biophysical Aspects and General Discussion". Proceedings of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 145 (920): 427–442. Bibcode:1956RSPSB.145..427L. doi:10.1098/rspb.1956.0054. ISSN 0080-4649. JSTOR 83008. PMID 13359396. S2CID 6474737. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ "The Cryobiological Case for Cryonics" (PDF). Cryonics. Vol. 9(3) no. 92. Alcor Life Extension Foundation. March 1988. د کتاب پاڼې 27. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۱۷ اپرېل ۲۰۲۰ باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ I promise this story about microwaves is interesting. Tom Scott. 17 May 2021. مؤرشف من الأصل في ۰۲ اگسټ ۲۰۲۲. د لاسرسي‌نېټه ۰۱ اگسټ ۲۰۲۲ – عبر YouTube. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ Wintle, Justin (22 April 2016). [[[:کينډۍ:GBurl]] New Makers of Modern Culture] تحقق من قيمة |url= (مساعدة). Routledge. د کتاب پاڼې 931. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-136-76882-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ Highfield, Roger (8 November 2019). "James Lovelock's Greatest Epiphany: Quest for Life on Mars". Science Museum. مؤرشف من الأصل في ۲۰ مې ۲۰۲۲. د لاسرسي‌نېټه ۱۸ اپرېل ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  28. ↑ Lovelock, J. E. (1965). "A Physical Basis for Life Detection Experiments". Nature. 207 (4997): 568–70. Bibcode:1965Natur.207..568L. doi:10.1038/207568a0. PMID 5883628. S2CID 33821197. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ Lovelock, J. E. (1971). "Atmospheric Fluorine Compounds as Indicators of Air Movements". Nature. 230 (5293): 379. Bibcode:1971Natur.230..379L. doi:10.1038/230379a0. S2CID 4194303. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  30. ↑ Lovelock, J. E.; Maggs, R. J.; Wade, R. J. (1973). "Halogenated Hydrocarbons in and over the Atlantic". Nature. 241 (5386): 194. Bibcode:1973Natur.241..194L. doi:10.1038/241194a0. S2CID 4222603. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  31. ↑ Lovelock, James (29 October 1997). "Travels with an Electron Capture Detector". Resurgence. العدد 187 (نشر 1998). د اصلي آرشيف څخه پر ۲۷ سپټمبر ۲۰۰۷ باندېکينډۍ:Spnd acceptance speech given at the Blue Planet Prize award ceremony. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ Lovelock, J. E.; Maggs, R. J.; Rasmussen, R. A. (1972). "Atmospheric Dimethyl Sulphide and the Natural Sulphur Cycle". Nature. 237 (5356): 452. Bibcode:1972Natur.237..452L. doi:10.1038/237452a0. S2CID 4259274. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. ↑ Charlson, R. J.; Lovelock, J. E.; Andreae, M. O.; Warren, S. G. (1987). "Oceanic phytoplankton, atmospheric sulphur, cloud albedo and climate". Nature. 326 (6114): 655. Bibcode:1987Natur.326..655C. doi:10.1038/326655a0. S2CID 4321239. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=جېمز_لولاک&oldid=287749" نه اخيستل شوی