جورج هربرت واکر بوش

جورج هربرت واکر بوش (د جون ۱۲ مه ، ۱۹۲۴- د نومبر ۳۰ مه، ۲۰۱۸ز) امریکایي سیاستوال، دیپلومات او سوداګر و چې له ۱۹۸۹ ز کال څخه یې تر ۱۹۹۳ ز کال پورې د امریکا د متحده ایالاتو د یوڅلوېښتم ولسمشر په توګه خدمت وکړ. د جمهوري غوښتونکي ګوند غړی و، بوش له ۱۹۸۱ ز کال څخه تر ۱۹۸۹ ز کال پورې د رونالډ رېګن د ولسمشرۍ پر مهال د امریکا د ۴۳ م مرستیال ولسشر، د کانګرس د غړي، په ملګرو ملتونو کې د امریکا د استازي او د مرکزي استخباراتو د مشر په توګه خدمت کړی.

جورج هربرت واکر بوش

George H. W. Bush (انګليسي)

اړوند

په نوم د	George Herbert Walker (en)
زېږونځای	Milton (en)
ښاروندتوب	د امریکا متحده ایالات
زېږون نېټه	۱۲ جون ۱۹۲۴
مړينې نېټه	۳۰ نومبر ۲۰۱۸
مړينې لامل	طبیعی لاملونه
مړينې ځای	هیوستون
مړينې لامل	د پارکېنسون ناروغي
ښخولو ځای	George Bush Presidential Library (en)
استوګنځی	George W. Bush Childhood Home (en)
زدکړنځی	Greenwich Country Day School (en) — Phillips Academy (en) — Yale University (en) — Robert A. Taft Information Technology High School (en) — Davenport College (en)
ژبې	انګرېزي ژبه
ګوند	جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات)
دنده	سياستوال — naval officer (en) — baseball player (en) — ډیپلوماټ — الوتګر — entrepreneur (en) — autobiographer (en) — statesperson (en)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	انسان
وروڼه او خويندې	Nancy Walker Bush (en) — Jonathan Bush (mul) — William H. T. Bush (en) — Prescott S. Bush, Jr. (en)
غړی د	د امریکا د هنرونو او پوهنې اکاډمي American Legion (en) Phi Beta Kappa Society (en) Skull and Bones (en) Trilateral Commission (en) Veterans of Foreign Wars (en)
دین	Episcopal Church (en)

اړين مالومات

مهمې پېښې	۳۰ نومبر ۲۰۱۸ : مړینه state funeral (en) ۶ جنوري ۱۹۴۵ : wedding (en)
جګړه	دويمه نړېواله جګړه ګولف وار

کچه او لوړوالی

لوړوالی	۱٫۸۸ متر ۱۸۸ سنتيمتر

جوړښت

جایزې

Robert Schuman Medal (en) (۲۰۱۴)  Profile in Courage Award (en) (۲۰۱۴)  honorary doctor of Harvard University (en) (۲۰۱۴)  Presidential Medal of Freedom (en) (۲۰۱۱)  Osgar (en) (۲۰۰۹)  Order of the Cross of Terra Mariana, 1st Class (en) (۲ فبروري ۲۰۰۵)  Point Alpha Prize (en) (۲۰۰۵)  د آزادۍ جایزه (۲۰۰۵)  Eric M. Warburg Award (en) (۲۰۰۲)  Franz Josef Strauss Award (en) (۱۹۹۹)  Order of the White Lion (en) (۱۹۹۹)  Čestná medaile T. G. Masaryka (en) (۱۹۹۹)  honorary doctor of the University of Miami (en) (۸ مې ۱۹۹۸)  Honorary doctor at the Nanjing University (en) (۱۹۹۸)  honorary citizen of Kraków (en) (۲۷ مې ۱۹۹۴)  Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (en) (۲۰ ډيسمبر ۱۹۹۳)  Doublespeak Award (en) (۱۹۹۲)  Doublespeak Award (en) (۱۹۹۰) , لپاره د «Read my lips: no new taxes (en) »  Theodore Roosevelt Award (en) (۱۹۸۶)  Asiatic-Pacific Campaign Medal (en)  Order of the Bath (en)  honorary citizen of Gdańsk (en)  Order pro Merito Melitensi (en)  Knight Grand Cross of the Order of the Bath (en)  Order of the British Empire (en)  Dostyk Order of grade I (en)  Order of Merit of the Federal Republic of Germany (en)  Hungarian Order of Merit (en)  Presidential Unit Citation (en)  Order of King Abdulaziz al Saud (en)  honorary citizen of Berlin (en)  Air Medal (en)  فلاډلفیا لبرټی میډل  honorary doctor of the Hofstra University (en)  honorary doctor of the Bar-Ilan University (en)  honorary doctor of the Ohio State University (en)  Ellis Island Medal of Honor (en)  World War II Victory Medal (en)  American Campaign Medal (en)  Order of Merit of the Republic of Poland (en)  Knight Grand Cross of the Order of Merit (en)  Ronald Reagan Freedom Award (en)  World Golf Hall of Fame (en)  Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland (en)  Jubilee Medal "60 Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945" (en)  Distinguished Flying Cross (en)

نور مالومات

وېب‌پاڼه	bush41.org

بوش په ګرېنوېچ، کانیکتیکاټ (Greenwich, Connecticut) کې را لوی شو او وړاندې له دې چې د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال د امریکا د متحده ایالتونو د سمندري ځواکونو په ریزرف قطعه کې خدمت وکړي، په فیلپس اکاډمی (Phillips Academy) کې شامل شو. له جګړې وروسته هغه له یېل (Yale) پوهنتون څخه فارغ او د تکزاس لویدیځ ته وکوچېد، چېرې چې ده د تېلو یوه بریالۍ کمپنۍ جوړه کړه. وروسته له هغې چې د امریکا د متحده ایالاتو سنا ته یې لار وه نه مونده، هغه په ۱۹۶۶ ز کال کې په کانګرس کې د تکزاس ایالت د اوومې حوزې څوکۍ خپله کړه. په ۱۹۷۱ ز کال کې ولسمشر نېکسون هغه په ملګرو ملتونو کې د امریکا د سفیر او بیا یې په ۱۹۷۳ ز کال کې  د جمهوري غوښتونکې ملي کمېټې د مشر په توګه وټاکه. په ۱۹۷۴ ز کال کې، ولسمشر جرالډ فورډ نوموړی د چین د خلکو د جمهوریت سره د اړیکو دفتر مشر (د چین لپاره سفیر) وټاکه او په ۱۹۷۶ ز کال کې هغه د امریکا د مرکزي استخباراتو مشر شو. بوش په ۱۹۸۰ ز کال کې ځان په ګوند کې د ولسمشریزو ټاکنو لپاره ونوماوه، خو په ګوندي ټاکنو کې ورته رونالډ ریګن ماته ورکړه او بیا یې د خپل مرستیال په توګه وټاکه.

د ۱۹۸۸ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې، بوش د دیموکرات ګوند نوماند مایکل دوکاکیس (Michael Dukakis) ته په ماتې ورکولوسره، په ۱۸۳۶ ز کال کې له مارتین ون بورېن وروسته لومړنی برحال مرستیال ولسمشر و، چې د ولسمشر په توګه وټاکل شو. بهرني سیاست، د هغه ولسمشرۍ ته لوری ورکړ، ځکه هغه د سړې جګړې په وروستیو کلونو کې واک ته رسېدلی و او د جرمني په بیاځلي یووالي کې یې مهم رول درلود. بوش د پاناما او د فارس خلیج د جګړو مشري وکړه، په خپله وروستۍ جګړه کې یې په کویټ باندې د عراق اشغال ته د پای ټکی کېښود. په داسې حال کې چې بوش د شمالي امریکا ترمنځ د آزادې سوداګرۍ هوکړه ((NAFTA لاسلیک کړه او د امریکا، کاناډا او مکسیکو ترمنځ یې سوداګریز بلاک جوړ کړ، خو د ده د ولسمشرۍ ترپایه پورې دغه هوکړه تصویب نه شوه. په داخلي کچه، بوش د بودیجې د کمښت (کسر) د پوره کولو په پلمه مالیات لوړ کړل، چې د ۱۹۸۸ ز کال د ټاکنیزو سیالیو پر مهال خپله ورکړې ژمنه یې تر پښو لاندې کړه. نوموړي د امریکایي معلولینو لپاره د ۱۹۹۰ ز کال قانون (the Americans with Disabilities Act of 1990) لاسلیک او ډېوېډ سوتر (David Souter) او کلارنس توماس (Clarence Thomas) یې په ستره محکمه کې وګومارل. بوش د اقتصاد د خرابېدو، د مالیاتو په برخه کې د خپلې ژمنې د ماتولو او له سړې جګړې وروسته سیاسي چاپېریال کې بهرني سیاست ته په کمه کچه د پام له امله، د ۱۹۹۲ ز کال ولسمشریزې ټاکنې دیموکرات نوماند بېل کلېنټن (Bill Clinton) ته وبایللې.

په ۱۹۹۳ ز کال کې د واک له خوشي کولو وروسته، بوش په بشردوستانه چارو بوخت شو او تر ډېره یې د خپل پخواني سیال بېل کلېنټون ترڅنګ کار کاوه. وروسته له هغه چې په ۲۰۰۰ ز کال د هغه زوی جورج ډبلیو بوش واک ترلاسه کړ، له جان آدامز او جان کوینسي آدامز نه وروسته دویم پلار او زوی و چې د هېواد د ولسمشر په توګه یې خدمت وکړ. د هغه بل زوی جېب بوش په ۲۰۱۶ ز کې د جمهوري غوښتونکي ګوند له خوا د نوماندۍ په ټاکنو کې پاتې راغی. تاریخ پوهان په عامه بڼه، هغه له منځنۍ کچې څخه د لوړې پوړۍ ولسمشر بولي.

ولسمشري (۱۹۸۹-۱۹۹۳ ز)

د ۱۹۸۹ ز کال د جنوري په ۲۰ مه، بوش د رونالډ ریګن له ولسمشرۍ وروسته لوړه وکړه. د بوش لومړنۍ ستره ګومارنه د بهرنیو چارو د وزیر په توګه د جېمز بېکر (James Baker) ټاکل و. د دفاع وزارت مشري یې ډېک چیني (Dick Cheney) ته ورکړه، هغه چې د جرالډ فورډ د ولسمشرۍ پر مهال د ولسمشر د چارو د ادارې د مشر په توګه خدمت کړی و او وروسته بیا د هغه د زوی جورج ډبلیو بوش د ولسمشرۍ پر مهال یې د ولسمشر د مرستیال په توګه دنده ترسره کړه.  جک کېمپ (Jack Kemp) یې د کور جوړولو او ښاري پراختیا د وزیر په توګه وټاکه، د باب ډول مېرمن الیزابت ډول (Elizabeth Dole) چې د ترانسپورټ پخوانۍ وزیره وه، د بوش تر واکمنۍ لاندې د کار د وزیرې په توګه وګمارل شوه. بوش د ریګن د کابینې یو شمېر وزیران، لکه: د مالیې وزیر نیکولاس ایف براډي (Nicholas F. Brady)، لوی څارنوال ډېک ټورنبرګ (Dick Thornburgh) او د پوهنې وزیر لورو کاوازوس (Lauro Cavazos) په خپله کابینه کې وساتل. د نیوهمپشایر والي جان سونونو (John Sununu) چې د ۱۹۸۸ ز په ټاکنیزو سیالیو کې د بوش پیاوړی ملاتړی و، د سپینې ماڼۍ د چارو د ادارې د مشر په توګه وګومارل شو. برنټ اسکوکرافټ (Brent Scowcroft) ته د ملي امنیت مشاوریت ورکړل شو، چې د فورډ د ولسمشرۍ پر مهال یې هم دغه څوکۍ لرله.

بهرنۍ چارې

د سړې جګړې پای

بوش د خپلې ولسمشرۍ په لومړي کال کې د شوروي اتحاد پر وړاندې د ریګن د ډیټنټه (détente) پالیسي کارول ودرول. بوش او د هغه سلاکارانو په پیل کې د ګورباچوف په اړه بېلابېل نظریات لرل؛ د دولت یو شمېر چارواکو هغه د اصلاح غوښتونکي دیموکرات په توګه یادوه، خو یو شمېر نوروهغه په دې تورن کاوه چې هڅه کوي، د یو شمېر بدلونونو په راوړلو سره، شوروي اتحاد د امریکا له متحده ایالاتو سره د سیالۍ ځایګي ته ورسوي. په ۱۹۸۹ ز کال کې په ختیځه اروپا کې ټول کمونیستي دولتونه ونړېدل. ګورباچوف دغو هېوادونو ته د شوروي لښکرو په نه لېږلوسره، په عملي توګه د بریژنیف د دکتورینو کارول پرېښودل. د امریکا متحده ایالاتو په مستقیم ډول په دغو بدلونونو کې ونډه نه لرله، خو د بوش دولت د راتلونکو دیموکراتیکو اصلاحاتو د کمزوري کولو څخه د مخنیوي په موخه، د ختیځ بلاک د ړنګېدو له ستایلو ډډه وکړه.

بوش او ګورباچوف د ۱۹۸۹ ز کال په دسمبر میاشت کې د مالتا ناستې (Malta Summit) په ترڅ کې سره ولیدل. په داسې حال کې چې ډېری ښي اړخو د ګورباچوف په اړه له احتیاط کار اخست، خو بوش په دې باور هغه ته نږدې شو، چې ګورباچوف به په ښه نیت خبرې وکړي. بوش د خپلې ولسمشرۍ تر پایه له ګورباچوف سره د همکارۍ اړیکو ساتلو په هڅه کې و، ځکه باور یې درلود چې هغه د سولې لپاره کیلي ده. د مالتا ناستې اصلي موضوع په باالقوه توګه د جرمني یو موټی کېدل و. په داسې حال کې چې بریتانیا او فرانسې د جرمني د بیا یووالي اړوند له احتیاط نه کار اخیست. بوش د لویدیځ جرمني له لومړي وزیرهلموت کوهل (Helmut Kohl) سره چې د جرمني په یوموټي کېدو یې ټینګار درلود، ودرېد. بوش باور درلود چې یو موټی جرمني به، د امریکا د ګټو په خدمت کې وي. له ډېرو خبرو اترو وروسته، ګورباچوف هوکړه وکړه چې پرېږدي، جرمني یو موټی او د ناټو برخه واوسي، جرمني په رسمي توګه د ۱۹۹۰ ز کال په اکتوبر میاشت کې مسکو ته د میلیاردونو مارکونو له ورکولو وروسته یو موټی شو.

ګورباچوف په شوروي اتحاد کې دننه د نشنلیستي یا ملي والي خوځښتونو پر وړاندې له زورنه کار واخیست. په لیتوانیا کې کړکېچ، بوش په سخت موقعیت کې پرېښود، په داسې حال کې چې هغه د جرمني د یو موټي کېدو په برخه کې د ګورباچوف همکارۍ ته اړتیا لرله او وېرېده چې د شوروي اتحاد په نړېدو به اټومي وسلې خطرناکو لاسونو ته ولوېږي. د بوش دولت د ګورباچوف له خوا د لیتوانیا د خپلواکۍ د خوځښت د ځپلو په برخه کې ډېر نرم غبرګون وښود او د مستقیمي لاسوهنې په موخه یې هېڅ ګام پورته نه کړ. بوش خپلواکۍ غوښتونکو خوځښتونو ته د هغو بې نظمیو په اړه چې له شوروي اتحاد څخه د جلا کېدو په حالت کې یې امکان درلود، رامنځته شوې وای، خبرداری ورکړ؛ هغه په ۱۹۹۱ ز کال کې د وینا پر مهال چې منتقدین یې”د کیف د چرګوړي وینا“ (Chicken Kiev speech) په نوم یادوي، هغه”د ځان وژونکي ملي توب“ (suicidal nationalism) په اړه خبرداری ورکړ. د ۱۹۹۱ ز کال په جولای میاشت کې بوش او ګورباچوف د ستراتیژیکو وسلو د کمولو هوکړه لیک (Strategic Arms Reduction Treaty (START I)) لاسلیک کړ، چې له مخې یې دواړو هېوادونو هوکړه وکړه، چې خپلې ستراتیژیکې اټومي وسلې به تر ۳۰سلنه کچې پورې کموي.