د "ازبکستان" د بڼو تر مېنځ توپير
Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته نښلنونه: د موبايل سمون د موبايل وېب سمون |
نښلنونه: د موبايل سمون د موبايل وېب سمون |
||
۱۰۰ کرښه:
پدې سيمه کې د اوزبکستان د موقيعت داسې دی لکه په اروپا کې چې د [[لېختېنستاين]] د هېواد دی، خو د لېختېنستاين هېواد بيا داسې لکه د اوزبکستان په شان د غره نيزه هېوادنو لخوا نه دی چاپېر. ددې هېواد يواځينۍ ژبه رسمي ژبه اوزبکي ده. دا ژبه د ترکي ژبو په کتار کې راځي. خو په دې هېواد کې ډېر وگړي په روسي ژبه هم خبرې کوي او تر اوسه پورې په ډېره پراخه کچه روسي هم کارول کېږي، چې ددې سبب د شوروي د پخوانيو وختونو نه راپاتې زوړ عادت دی. ځينې سرچينې داسې ادعاوې لري چې د [[دېگان]]و توکم يو داسې توکم دی چې د فارسيوانانو سره نژدې تړلی دی، او همدا توکم بيا په د اوزبکستان د وگړو ۴۲٪ برخه جوړوي. د ازبک ويی په مانا د اصل يا اصيل دی، او دا ويی د دوه نومونو تړنگ نوم دی چې لومړنۍ برخه يې "از" چې مانا يې لارښود دی، او دوهمه برخه يې "بک" چې د بېگ نه راوتلی او په مانا د اصيل دی.
==تاریخ==
لومړنی پیژندل شوی خلک چی په منڅني آسیا کې ژوند کړی دي ساکاها یا هم سکیت ها وه چی په اوسنۍ ازبکستان کې ژوند کاوه،دغه کوچی خلک کابو یومیلیون کال م.م په همدغه ساحه کې څای پر ځای شول او د سیندونو څیرمه یوه پراخه اوبه کولو سیسټم جوړ کړ چی په همدغه وخت کې بخارا او سمرقند ښارونه د سیاست او فرهنګ مرکز ته بدل شول.
په پنڅم م.م(مخکي له میلاد) پیړۍ کې باختری،سغدی او تخاری حکومتونه اوسني ازبکستان کې حکومت کول. کله چی د شرق او عرب ترمنڅ تجارتی اړیکی پیل شو سغدی چارواکو ډېر مالدار شول او د دغه سوداګري نتیجه د وریښم لاره جوړیدو وه.
په ۳۲۷م.م کال کې اسکندر مقدونی سغدیانه او باختر سیمی چی اوسنۍ ازبکستان هم پکی راڅی فتح کړ.وروسته له هغه یونان باختری سلسله کابو دو پیړۍ اوسني ازبکستان کې حکومت وکړ هغه سلسله چی په لومړنۍ م.م پیړۍ کې د کوشانی امپراطورۍ له لوری پای ته ورسید.
اسلام نه مخکی په اوسنۍ ازبکستان کې پارت،ساسانی،ګوکتُرک او یفتلی امپراطوریو حکومت وکړ.په اتم میلادی پیړۍ کې اسلام ماوراءالنهر سیمو ته ورسید.
اسلام راتلو سره د بخارا او سمرقند علم او هنر ډېر پرمختګ وکړ. په ۹ او۱۰ میلادی پیړۍ کې ماوراءالنهر د سامانی کورنۍ حکومت کول.
څه موده وړاندی ترکی حکومتونه لکه سلجوقی،کارا خانان او کارا خیتان موراءالنهر کې حکومت وکړ.
په ۱۳ میلادی پیړۍ کې چنګیز خان دغه سیمه فتح کړ او د مغول خانونو حکومت څخه وروسته تیمور ګورکانی په ۱۳۸۸م کې خپل فتوحات له ماراءالنهر څخه پیل کړ او نوزو څایو ته ورسید،سمرقند د تیمور امپراطورۍ پلازمینه وه او د د په وخت کې علمی او طبی پرمختګ ترسره شوه خو تیمور په خپل بی رحمانه جګړو او عام قتلونو باندي مشهور ده. د تیمور لمسۍ الغ بیګ یوه مشهور ستورپیژندونکی وه.تیمور مړني څخه وروسته د هغه پادشاهۍ ډېر ژر تقسیم او پکی کورنۍ اړودوړ پیل شو دغه راز ازبیک قبایل چی د اورال سیند شمال کې اوسیده له موقع څخه استفاده وکړ او په ۱۵۰۱م کې ټول اوسنی ازبکستان قتح کړ.
د روسانو راتلل نه مخکی اوسنی ازبکستان د بخارا امارت او د خیوه او قوقند خانات ترمنڅ ویشل شوی وه.
په ۱۹ میلادی پیړۍ کې روسیه امپراطوری منڅنی آسیا ته وغزید او بیا په ۱۹۲۰م کې پوره منڅنی آسیا د شوروی اتحاد تر اداره لاندی لاغلل، او په ۱۹۲۴م کال کې د شوروی اتحادیه ازبک جمهوریت رامنڅته شو او بیا په ۱۹۹۱م کال په اګست۳۱ کې خپل خپلواکۍ اعلان کړ او د سمپتمبر ۱ د دغه هیواد د خپلواکۍ ورڅ ګڼل کیړی .
==کلتور==
==اقتصاد==
| |||