ماریا ترزا

ماریا ترزا والبورګا کریستیانا (۱۳ مۍ ۱۷۱۷ – ۲۹ نومبر ۱۷۸۰ زکال) له ۱۷۴۰ ز کال څخه په ۱۷۸۰ زکال کې د خپلې مړینې ترمهاله د هابسبورګ د پاچهۍ واکمنه او یوازنۍ مېرمن وه چې دغه ځایګی یې درلود. نوموړې د اطریش، هنګري، کرواسیا، بوهمیا، ترانسلوانیا، مانتوا، میلان، لودمیریا او ګالیسیا، اطریشي هالنډ او پارما حاکمه وه. په واده کولو سره نوموړې د لورن دوکه (په شاهي نظامونو کې درجه ده)، د توسکان لویه دوکه(امیره) او سپېڅلې رومي سترواکه شوه.

ماریا ترزا
د شخص مالومات
پيدايښت
مړینه
اولاد	یوسيف ۲ ،  Maria Christina, Duchess of Teschen ،  ماریا کارولینا ،  ماري انتوانېت
عملي ژوند
کار/مسلک
مورنۍ ژبه	جرمني ژبه
کاروونکي ژبه	جرمني ژبه ،  لاتيني ژبه ،  فرانسوي ژبه
د کړنې څانګه	سياست
لاسليک

ماریا ترزا خپله څلوېښت کلنه واکمني هغه مهال پیل کړه چې پلار یې سترواک شپږم چارلس د ۱۷۴۰ زکال په اکتوبر میاشت کې مړ شو. شپږم چارلز د ۱۷۱۳ زکال پراګماتیک سنکشن (عملي بندیز) له مخې د هغې ځای ناستوب ته لار برابره کړه او له خپلې ټولې واکمنۍ یې د دغې پرېکړې د تضمین کولو په موخه کار واخیست. هغه د شهزاده یوجین ساوري مشورو ته پام ونه کړ، هغه باور درلود چې پیاوړی پوځ او پیاوړې خزانه له لاسلیک کولو څخه ډېر مهم دي. په پایله کې شپږم چارلس په ځانګړي ډول د پولنډ د جلاتوب له جګړې او د روس او ترکیې د جګړې (۱۷۳۵-۱۷۳۹ زکال) له امله کمزوری او بېوزله دولت له ځانه په میراث پرېښود. د هغه له مړینې وروسته ساکسوني، پروس، باواریا او فرانسې ټولو هغه بندیز چې د ده د ژوند پر مهال یې منلی و، رد کړ. د پروس دویم فریدریک (هغه چې د خپلې واکمنۍ په ډېره موده کې د ماریا ترزا سیال و) د اطریش د ځایناستوب په جګړه باندې د مشهورې اووه کلنې شخړې په ترڅ کې په چټکۍ  سره د هابسبورګ په بډایه ولایت سلیسیا برید وکړ او هغه یې ونیو. له دغه حالت څخه په ګټې اخیستنې هغه وتوانېد چې د خپلو جنګي هڅو اړوند د هنګري حیاتي ملاتړ ترلاسه کړي. د دغې جګړې په اوږدو کې ماریا ترزا په بریالي ډول وکولای شول، یوازې د سلیسیا او په ایټالیا کې د یو شمېر کوچنیو قلمرونو په له لاسه ورکولو سره د هابسبورګ په پاچهۍ له خپلې واکمنۍ څخه دفاع وکړي. د دغې اووه کلنې جګړې پر مهال ماریا ترزا یوځل هڅه وکړه چې سلیسیا بېرته ونیسي، خو پاتې راغله.

په داسې حال کې چې تمه کېدله، نوموړې به واک خپل مېړه سترواک لومړي فرانسیس او خپل مشر زوی سترواک دویم جوزف ته چې په رسمي ډول په اطریش او بوهمیا کې له هغې سره ګډ واکمنان وو، پرېږدي، خو هغه مطلقه واکمنه وه او د خپلو سلاکارانو په مشوره یې واکمني کوله. نوموړې له کاوینتز- ریتبرګ څخه د وینزل آنتون، فریدریک ویلیام فون هاګوویتز او جرارد ون سویتن په مرسته اداري، مالي، روغتیايي او روزنیز اصلاحات اعلان کړل. هغې  سوداګري او د کرنې وده ترویج کړه او د اطریش ګډوډ پوځ یې مدیریت کړ، چې دغو ټولو د اطریش په نړیوال ځایګي ډېر اغېز وکړ. له دې سره هغې یهودان او پروتستانتان سپکول او ان په ځینو مواردو کې یې د خپل قلمرو لرې پرتو سیمو ته د هغوی د شړلو امر ورکاوه او هم یې نوموړې له دولتي کلیسا ملاتړ کاوه.

زېږون او د ژوند لومړي کلونه

د سپېڅلي رومي سترواک شپږم چارلس او د برانسویک – ولفنبوتل څخه د الیزابت کریسټین دویم او مشر ژوندۍ بچۍ ارشیدوسه ماریا ترزا د ۱۷۱۷ زکال د مۍ په ۱۳ مه نېټه د خپل مشر ورور ارشیدوک لئوپولډ له مړینې یوکال وروسته وزېږېدله او د همدغې ورځې پر ماښام د تعمید غسل ورکړل شو. د هغې پلار د هابسبورګ کورنۍ یوازنی ژوندی نارینه و، تمه یې لرله چې زوی به یې پیدا شي ، د هغه د کورنۍ د انقراض مخه به ونیسي او ځای ناستی به یې شي. هماغه و چې، د ماریا ترزا زېږون د هغه او د ویانا د خلکو د ناهیلۍ لامل وګرځېد، چارلس هیڅکله وه نه شو کولای چې په خپلو دغو احساساتو غلبه وکړي.

د ماریا ترزا په زېږون سره نوموړې د هابسبورګ د قلمرو د احتمالي وارثې په توګه د ماریا جوزفا ځایګی ونیو، شپږم چارلس هم د ۱۷۱۳ زکال پراګماټیک سنکشن (عملي بندیز) صادر کړ چې خپلې خورځې یې د خپل ځایناستوب په کتار کې له خپلې لور وروسته راوړې. چارلز د خپلو خورځو د میراث د له منځه وړو په موخه د نورو اړوندو اروپايي ځواکونو تايید ته اړتیا لرله. هغوی سخت شرایط وړاندې کړل: د ویانا په هوکړه کې (۱۷۳۱ زکال) لویې بریتانیا د دغه بندیز د رسمیت پېژندلو په بدل کې له اطریش نه وغوښتل، چې اوسټند کمپنۍ وتړي. په پایله کې لویې بریتانیا، فرانسې، ساکسوني، متحده ولایاتو (هالنډ)، هسپانیا، پروس، روس، ډنمارک، ساردینیا، باوریا او د روم د سپېڅلې سترواکۍ ایالتونو دغه بندیز په رسمیت وپېژند. فرانسې، هسپانیا، ساکسوني، باوریا او پروس وروسته رد کړ.

د نوموړې له زېږون څخه څه باندې یو کال وروسته د ماریا انا په نوم د هغې بله خور هم وزېږېدله او ورپسې د ماریا امالیا په نوم یې بله خور په ۱۷۲۴ زکال کې وزېږېده. د دغې سترواکۍ انځورونه ښيي چې ماریا ترزا خپلې مور ایلیزابت کریسټین او خپلې خور ماریا آنا ته ورته وه. د پروس سفیر څرګنده کړې چې هغې لویې آبي سترګې لرلې، کم رنګه سره ځلېدونکي ویښتان، غټه خوله او په پام وړ ډول پیاوړی بدن یې درلود. د هابسبورګ د کورنۍ د نورو غړو پر خلاف، نه د ماریا ترزا پلار او مور او نه یې هم نیکه او انا له یو بل سره نږدې خپلوان و.

ماریا ترزا یوه جدي او خوندي ساتل شوې ماشومه وه چې له سندرو ویلو او غشي ویشتلو څخه به یې خوند اخیست. پلار یې هغه له آس ځغلونې منع کړې وه، خو وروسته یې په هنګري کې د خپل تاج په سر اېښودو مراسمو په موخه د هغو بنسټونه زده کړل. سترواکې کورنۍ به د اوپرا هغه وسایل چې تر ډېره د شپږم چارلس له خوا کارول کېدل، غږول او له هغو به یې خوند اخیست. د هغه زده کړې د عیسي ټولنې تر څار لاندې وې. هغوی لاتین ښه ور زده کړې وه، خو په نورو برخو کې یې ښه نه وه روزلې. املا او انشا یې مروجه نه وه او د خبرو کولو رسمي ډول یې نه درلود، چې د پخوانیو هبسبورګانو ځانګړنه وه. ماریا ترزا له کونټیس ماري کارولین فون فوکس – مورلاد سره چې هغې ته یې د اړیکو آداب ور زده کول، نږدې اړیکې لرلې. هغې د رسامۍ، نقاشۍ، موسیقي او نڅا په برخه کې روزل شوې وه – هغه څانګې چې هغه یې د ملکې په توګه رول لوبولو ته چمتو کوله. پلار یې له ۱۴ کلنۍ څخه هغې ته اجازه ورکوله چې د شورا په ناستو کې برخه واخلي، خو هېڅکله یې له هغې سره د دولتي چارو اړوند بحث ونه کړ. چارلز له دې سره چې د خپل ژوند وروستۍ لسیزې یې یوازې د ماریا ترزا د میراث د خوندیتوب په موخه تېرې کړې، خو هېڅکله یې هغه د راتلونکې حاکمې په توګه رول لوبولو ته چمتو نه کړه.

دیني لیدلوری او پالیسۍ

ماریا ترزا د هابسبورګ کورنۍ د ټولو غړو په څېر په خپله عقیده کلکه رومن کاتولیک وه. هغې باور درود چې مذهبي یووالی د سوله يیزعامه ژوند لپاره اړین دی او په کلکه سره یې د مذهبي زغم نظریات ردول. هغې یوازې له دولتي کلیسا ملاتړ کاوه او مخالفینو یې د متعصب، بې له زغمه او خرافاتي نظام په توګه د هغې په نظام نیوکې کولې. له دې سره هغې هېڅکله کلیسا ته د دې اجازه ورنه کړه، څو په هغو چارو کې چې د پاچا واکونو ته اړوندې وې، لاسوهنه وکړي، هغې روم په خپل څنګ کې وساته او د لوی سقف، سقف او راهبانو په ټاکلو یې کنټرول درلود. په ټولیزه توګه د ماریا ترزا کلیسايي پالیسۍ،  د دولت او کلیسا ترمنځ په اړیکو کې د دولت د برترۍ خوندي ساتلو په موخه وې.