لوډیګ وون مېزس
لوډېک هېنرېک اېډلر وون مېزس (په جرمني ژبه: [ˈluːtvɪç fɔn ˈmiːzəs]؛ زېږېدنه د ۱۸۸۱ کال د سپټمبر په ۲۱مه مړینه د ۱۹۷۳ کال د اکتوبر ۱۰مه) د اتریشي ښوونځي (په اقتصادي تفکر کې یو هېتروډوکس ښوونځی، ژباړن) اقتصاد پوه، تاریخ پوه، منطق پوه او ټولنپوه و. مېزس د کلاسیک لېبرالیزم د ټولنیزو مشارکتونو په اړه پراخې لیکنې او ویناوې وکړې. هغه تر ډېره له کمونیزم او کپیتالیزم سره د پراګزیولوژۍ (د انسان د چلند مطالعه، ژباړن.) د پرتله ییزې څېړنې له امله پېژندل شوی. هغه د شلمې پېړۍ تر ټولو اغېزناکه اقتصادي څېره او سیاسي متفکر بلل کېږي.[۶][۷]
| لوډیګ وون مېزس | |
|---|---|
 | |
| د شخص مالومات | |
| پيدايښت | |
| مړینه | نيويارک [۴][۵] |
| تابعیت | .svg){kind=small} د امریکا متحده ایالات
|
| عملي ژوند | |
| ڈاکٹری شاگرد | فريدريک هايک ، مورې راثبارډ |
| نامتو زده کونکي | فريدريک هايک ، مورې راثبارډ |
| کار/مسلک | |
| کاروونکي ژبه | انګرېزي ژبه |
| د کړنې څانګه | وټپوهنه ، فلسفه |
| کار ورکوونکی | د نيويارک پوهنتون |
| لاسليک | |
 | |
سمول  |
|
مېزس په ۱۹۴۰ کال کې له اتریش څخه متحده ایالاتو ته کډه شو. د شلمې پېړۍ له منځنۍ برخې څخه ازادي غوښتونکي غورځنګونه په شدید ډول د مېزس له لیکنو څخه اغېزمن شوي. د مېزس زده کوونکی فرېدرېک هایک مېزس تر جګړې وروسته دوره کې د کلاسیک لېبرالیزم د رغونې له اصلي څېرو څخه یادوي هایک د "ازادۍ د اېډيالو هيلو لېږد" په نوم اثر کې چې په ۱۹۵۱ کال کې خپور شوی د شلمې پېړۍ د ازادۍ غوښتونکو پرغورځنګ د مېزس اغېزه په ډېر درناوي ستایي.[۸][۹]
د مېزس خصوصي سمینار د یوې ډلې اقتصاد پوهانو مشري کوله. د فرېد رېک هایک او اوسکار مونګېنسټړن په ګډون يې ډېری علمي غړو له اتریش څخه متحده ایالاتو او بریتانیا ته سفر وکړ. مېزس په اتریش کې شاوخوا ۷۰ نږدې زده کوونکي لرل.[۱۰][۱۱]
ژوندلیک
سمولد ژوند لومړي کلونه
سموللوډيک وون مېزس د اتریش-هنګري (اوس مهال لیوېو او اوکراین) د ګالیسیا په لېمبورګ ښار کې نړۍ ته راغی. د هغه د پلار ارتور اېډلر وون مېزس عیسوي کورنۍ په ۱۹مه پېړۍ کې اتریشي اشرافي کورنۍ ته ارتقاع وکړه (اېډلر د یو بې ځمکې اشرافي کورنۍ ښودونه کوله) او هغوی د رېل پټلۍ په جوړونه او مالي تامین کې برخه لرله. د هغه یهودۍ مور عادل (کورنی نوم یې لانډو) د اتریش په پارلمان کې د لېبرال ګوند د استازي ډاکتر یواکیم لانډو خور وه. ارتور وون مېزس په لېمبورګ کې د چېرنوېټ د رېل جوړونې له شرکت سره د ساختماني انجنیر په توګه مېشت و.[۱۲]
مېزس په ۱۲ کلنی کې په جرمني، روسي، پولنډي او فرانسوي ژبو راونې خبرې کولې لاتیني ژبه یې لوستلی شوی او په اوکرایني ژبه پوهېده. مېزس د ریچارډ وون مېزس په نوم یو کشری ورور درلود چې یو ریاضي پوه، د وېن کړۍ غړی او د احتمالاتو نظریه ورکوونکی شو. هغه مهال چې لوډيګ او ریچارد لا ماشومان وو کورنۍ يې بېرته ویانا ته کډه شوه.[۱۳][۱۴]
مېزس په ۱۹۰۰ کال کې ویانا پوهنتون ته شامل شو، د کارل مېنګر د اثارو تر اغېز لاندې راغی. د مېزس پلار په ۱۹۰۳ کال کې ومړ. درې کاله وروسته په ۱۹۰۶ کال کې مېزس خپله دوکتورا درجه د حقوقو له پوهنځي څخه ترلاسه کړه.[۱۵][۱۶]
په اروپا کې ژوند
سمولله ۱۹۰۴ تر ۱۹۱۴ کال پورې مېزس د اتریشي اقتصاد پوه ایوګېن وون بوم - باروک له خوا په وړاندې کېدونکو ویناوالیو کې ګډون وکړ. هغه د ۱۹۰۶ کال په فېبرورۍ کې (د حقوقو د څانګې ډاکتر) فارغ شو او د اتریش په مالي اداره کې يې د ملکي کارمند په توګه دنده پیل کړه.[۱۷]
څو میاشتې وروسته یې پرېښوده تر څو د وین په حقوقي مرکز کې د کار زده کوونکي په توګه کار وکړي. مېزس هغه مهال د اقتصاد په اړه ویناوالي پیل کړه او د ۱۹۰۹ کال په لومړیو کې د ویانا د سوداګرۍ او صنعت له خونې سره یوځای شو. مېزس د لومړۍ نړیوالې جګړې په بهیر کې د جګړې څانګې د اقتصادي مشاور او د لومړۍ کرښې د پوځي افسر په توګه د اتریش هنګري په توپخونه کې خدمت وکړ.[۱۸]
مېزس د اتریش د سوداګرۍ خونې تجربه کار اقتصاد پوه و د فاشیست اتریش د رییس انګلبرټ ډولفوس اقتصادي سلاکار و. مېزس وروسته د عیسوي دیموکرات سیاستوال او د اتریش د تاج تخت مدعي (چې په قانوني توګه په ۱۹۱۸ کال کې تر لویې جګړې وروسته له منځته تللی و) اوټو وون هابسبورګ اقتصادي سلاکار و. مېزس په ۱۹۳۴ کال کې سویزرلنډ د جینوا په موخه پرېښود، هلته هغه تر ۱۹۴۰ کال پورې د نړیوالو څېړونو د بشپړونکو زده کړو په مؤسسه کې استاد و.[۱۹]
کله چې مېزس په سویس کې و د پخوانۍ اداکارې او د فېردیناند سېرني له کونډې مارګاریت هېرزفېلډ سره یې واده وکړ. هغه د ګېتا سېرني (تاریخپوهه، څېړونکې ژورنالیسته، ژباړن) مور وه.
په متحده ایالاتو کې کار
سمولمېزس او د هغه مېرمن په ۱۹۴۰ کال کې په اروپا کې د جرمني له وړاندې تګ څخه وتښتېدل او د متحده ایالاتو نیویارک ښار ته کډوال شول، هغه د راکفېلر بنسټ په مالي مرسته متحده ایالاتو ته راغلی و. لکه د نورو کلاسیکو لېبرال پوهانو په څېر هغه هم متحده ایالاتو ته وتښتېد او د وېلیم وېلکر د بنسټ په ملاتړ یې په امریکایي پوهنتونو کې یو بست ترلاسه کړ. مېزس په نیویارک پوهنتون کې قراردادي استاد شو او له ۱۹۴۵ کال څخه یې په ۱۹۶۹ کال کې د خپل تقاعد تر مهال په دې بست کې کار وکړ، که څه هم له پوهنتون څخه يې کوم امتیاز نه ترلاسه کاوه. د نیویارک پوهنتون د اداري پلاوي غړي سوداګر او د ازادۍ غوښتنې مبصرلارینس فرتیګ د مېزس او د هغه د کارونو مالي ملاتړ کاوه.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]
مېزس د دې دورې په یوه برخه کې د اروپا د پان غورځنګ لپاره د ارزي موضوعاتو څېړنه وکړه چې مشري يې د اتریشي شړل شوي او د نیویارک پوهنتون د علمي پلاوي د یو غړي ریچارد کودنهو - کالرګي پر غاړه وه. مېزس په ۱۹۴۷ کال کې د مونټ پلېرین ټولنې بنسټ اېښودونکی غړی و.[۲۵]
مېزس په ۱۹۶۲ کال کې په واشنګټن کې د اتریش په سفارت کې د اقتصاد لپاره د پوهې او هنر په برخه کې د اتریش نښان ترلاسه کړ. [۲۶]
مېزس په ۸۷ کلنۍ کې له تدریس څخه تقاعد شو او په ۹۲ کلنۍ کې په نیویارک ومړ. هغه د نیویارک په هارټسډېل کې د فرنکلیف په هديره کې خاورو ته وسپارل شو. د ګرو سیټي کالج د مېزس د نهخپرو شویو ليکنو ۲۰۰۰۰ پانې ارشیف پهخپل ځان کې ځای کړی. د مېزس کتابتون د مېزس له وصیتپاڼې سره سم د هېلزډېل کالج ته ورکړل شو. [۲۷][۲۸][۲۹]
مېزس یو وخت د ليکوال انيرانډ د اثارو ستاینه وکړه او عموماً يې د هغه کارونو ته د مينې په نظر کتل، خو د دوی اړيکه ناپایداره وه، د مثال په ډول د سرمایهدارۍ پر اخلاقي بنست د دواړو تر منځ شدید اختلاف شته و. [۳۰]
په اقتصاد کې يې ونډه او اغېزې
سمولمېزس د کلاسیک لېبرالیزم په استازولۍ په پراخ ډول ليکنې او ويناوې وکړې. مېزس د انساني عمل په نوم په خپل لوی اثر کې د انسان د چلند پوهنه د ټولنیزو علومو د ټولیز مفهوم په توګه ومنله او په اقتصاد کې يې خپله ميتودولوژيکي کړنلاړه رامنځته کړه. [۳۱]
مېزس په اقتصاد کې د نهلاسوهنې پلوی او د امپریالیست ضد و. هغه لویه جګړه د بشر په تاريخ کې د بدلون پېچومی وباله او ويې ليکل چې: «جګړه تر بل هر وخت لاډېره زیانرسوونکې او ګواښوونکې شوې ده، ځکه اوس له ټولو هغو پرمختللیو تخنیکونو سره ترسره کېږي چې ازاد اقتصاد رامنځته کړي. د بورژوا تمدن د شتمنۍ موندلو په موخه برېښناکوټونه او رېل پټلۍ جوړې کړې او چاودېدونکي توکي او الوتکې يې اختراع کړي دي. امپريالیزم د سولې وسايل د جګړې/ورانۍ په واک کې ورکړې. له مدرنو وسایلو سره کولی شو بشریت په اسانۍ له یوې ضربې سره محوه کړو.» [۳۲][۳۳][۳۴]
سرچينې
سمول- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیوستون : 118582747 — د نشر نېټه: ۹ اپرېل ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6b85wbt — subject named as: Ludwig von Mises — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/mises-ludwig — subject named as: Ludwig Mises — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ پیوستون : 118582747 — د نشر نېټه: ۳۰ ډيسمبر ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
- ↑ http://muse.jhu.edu/browse/publishers/liberty_fund?items_per_page=10&browse_view_type=default&m=71
- ↑ کينډۍ:German title
- ↑ Butler, Eamonn (2010). Ludwig von Mises: a primer. Occasional paper. London: Institute of Economic Affairs. ISBN 978-0255366298.
- ↑ "Profiles: Ludwig von Mises". Mises Institutes. 28 July 2014.
- ↑ Hayek, Friedrich A. (2012). "The Transmission of the Ideals of Economic Freedom". Econ Journal Watch. 9 (2): 163–169.
- ↑ Mises, Ludwig von (2013). Notes and Recollections (PDF). Liberty Fund. p. 69. ISBN 978-0865978539.
- ↑ Beller, Steven (1989). Vienna and the Jews, 1867–1938: A Cultural History. Cambridge University Press.
- ↑ Hülsmann, Jörg Guido (2007). Mises: The Last Knight of Liberalism. Ludwig von Mises Institute. ISBN 978-1933550183.
- ↑ Erik Ritter von Kuehnelt-Leddihn, "The Cultural Background of Ludwig von Mises", The Ludwig von Mises Institute, p. 1
- ↑ "Richard von Mises". Encyclopædia Britannica.
- ↑ Von Mises, Ludwig; Goddard, Arthur (1979). Liberalism: A Socio-Economic Exposition (2 ed.). ISBN 978-0836251067.
- ↑ "Biography of Ludwig von Mises (1881–1973) ('Chronology')". Mises.org. نه اخيستل شوی 21 July 2013.
- ↑ Mises, Ludwig von, The Historical Setting of the Austrian School of Economics, Arlington House, 1969, reprinted by the Ludwig von Mises Institute, 1984, p. 10, Rothbard, Murray, The Essential Ludwig von Mises, 2nd printing, Ludwig von Mises Institute, 1983, p. 30.
- ↑ Mises in Wartime, Mises Institute
- ↑ "The Free Market: Meaning of the Mises Papers, The". Mises.org. نه اخيستل شوی 2009-11-26.
- ↑ Hülsmann, Jörg Guido (2007). Mises: The Last Knight of Liberalism. Ludwig von Mises Institute. ISBN 978-1933550183.
- ↑ Kitch, Edmund W. (April 1983). "The Fire of Truth: A Remembrance of Law and Economics at Chicago, 1932–1970". Journal of Law and Economics. 26 (1): 163–234. doi:10.1086/467030. S2CID 153525815.
- ↑ "Biography of Ludwig von Mises (1881–1973) ('Chronology')". Mises.org. نه اخيستل شوی 21 July 2013.
- ↑ Moss, Laurence S. "Introduction". The Economics of Ludwig von Mises: Toward a Critical Reappraisal. Sheed and Ward, 1976.
- ↑ North, Gary. "Mises on Money". LewRockwell.com. 21 January 2002
- ↑ Coudenhove-Kalergi, Richard Nikolaus, Graf von (1953). An idea conquers the world. London: Hutchinson. p. 247.
- ↑ Kurien Society of Science and Art website Archived 2020-10-30 at the Wayback Machine., Listing of recipients of the Austrian Decoration for Science and Art; Google Translated page, accessed June 5, 2013.
- ↑ Rothbard, Murray, Ludwig von Mises: Scholar, Creator, Hero, the Ludwig von Mises Institute, 1988, p. 61.
- ↑ "About – Collections – Mossey Library". lib.hillsdale.edu. نه اخيستل شوی 2016-07-26.
- ↑ http://www.iea.org.uk/sites/default/files/publications/files/upldbook514pdf.pdf کينډۍ:Bare URL PDF
- ↑ Jennifer Burns (2009). Goddess of the Market: Ayn Rand and the American Right. Oxford University Press. pp. 106, 141. ISBN 978-0199740895.
- ↑ For example, Murray Rothbard, a leading Austrian school economist, has written that, by the 1920s, "Mises was clearly the outstanding bearer of the great Austrian tradition." Ludwig von Mises: Scholar, Creator, Hero, the Ludwig von Mises Institute, 1988, p. 25.
- ↑ "The Anti-Imperialism of Mises". 2013-06-24.
- ↑ "Why Intervention Persists". 2005-03-16.
- ↑ "Ludwig von Mises on World War I | Ludwig von Mises". 2017-04-06.