لرغونې فلسفه

د فلسفي لومړېنې شكل او څېر په لرغوني پېر كې منځته راغله. رغوونې فلسفه د ډېرو ځانگړتياوو درلودونكې ده، چې وروسته بيا د نوې لوديځې فلسفې په توگه منځته راځي، ددې پېر له نامتو فېلسوفانو څخه چې په نوې لوديځه فلسفه يې ژور اغيز پرې اېيښې،د اپلاتون، ارستو، سقرات، او ډېموكرټ نومونه يادولې شو.

د مټريلېزم يا (ماده پرستۍ) لومنې شكل نيونه، د لرغوونې يوناني فېلسوف ډېموكرېټ د گروهو د سېسټم نښه ده، چې تر نن ورحې پورې پاتې ده. په لرغوونې پېر كې پوهه او فلسفه په پوهې ولاړه نه وه، ځكه چې د هغه پېر د پرمختگ كچه چې ټولنه هغې ته رسېدلې وه، د وخت په سطحي او لومړنيو شيانو يې تكيه كړې وه، نو په دې ډول د هغه پېر پوهنيز نشو گڼلاى. د لرغونې يونان په فلسفه كې موږ د مټريالېزم او اېډياليزم ترمنځ يو ټكر وينو، چې دا ټكر د ډېموكرېټ او اپلاتون د ښوونځيو ترمنځ ؤ.

د اپلاتون نظريه

د اپلاتون افكار سياسي اړخ لري، و كله چې دا فكر د يوې فرضيې ته توگه وړاندې كوي، نو په هېڅ ځاى كې به داسې فرضيې پېدا نه كړئ، مگر د جمهوريت په كتاب كې. په دې كتاب كې هغه په ډېر ښه انداز سره سياسي مسايل راوړي دي.

مسلما این كتاب كتابی نیست كه آئین و روش زمامداری را بیاموزد. سیاست در آنجا فقط وسیله ای است كه با آن می توان به راز وجود بشری بهتر پی برد. نكته ای كه از مشاجرات قلمی افلاطون با سوفسطائیان به دست می آید این است كه نباید فكر را فدای عمل كرد بلكه باید این دو را با هم سازش داد و در كارها جانب فكر و عمل را رها نباید نمود . افلاطون یگانه فیلسوف زمان باستان است كه تالیفات وی به تمامی به دست ما رسیده است.

د ارستو نظريه

ارسطو که بزرگترین فیلسوف دوران باستان است کوشید در سیستم فلسفی خود ـ که به مکتب مشاء موسوم شده ـ این دو مکتب (ماتریالیسم و ایده آلیسم) را تلفیق دهد.

در فلسفه ارسطو عناصر ماتریالیستی جدی وجود دارد. این فلسفه دارای عناصر متعدد ایده آلیستی نیز هست. نزد شاگردان او و ادامه دهندگان راهش همین وضع دیده می شود.

د ډېموكرېټ نظريه

طبق این نظریه اجسام و اجرام محسوس تشکل یافته‏اند از مجموعه‏ای از ذرات بسیار ریز غیر محسوس و غیر قابل شکستن. به عقیده دمکریت هر جسمی که به وسیله شکستن یا بریدن و غیره دو تا می‏شود در واقع به این صورت است که ذراتی که در کنار هم قرار داشتند از یکدیگر دور می‏شوند ولی بر پایه دیدگاه بیشتر فیلسوفان وقتی که جسمی را دو قسمت می‏کنیم واقعا یک واحد واقعی را تبدیل به دو واحد می‏کنیم و نیز طبق نظریه دموکریت خود ذرات تشکیل دهنده اجسام محسوس نشکن و غیر قابل تقسیم می‏باشند یعنی منقسم شدن و دو پاره شدن آنها محال است بر خلاف نظریه دیگران که واحد جسم هر اندازه ریز و کوچک باشد خاصیت قابلیت انقسام از او سلب نمی‏شود بنابر نظریه دموکریت هر یک از ذرات تشکیل دهنده جسم خود دارای طول و عرض و عمق است و وحدت اتصالی دارد و در حقیقت جسم واقعی یعنی واحد جسم همان ذرات می‏باشند و اجسام محسوسه هر کدام مجموعه‏ای از عده‏ای از اجسام کوچک‌تر می‏باشند و در حقیقت ذیمقراطیس از نظر فلسفی یعنی از آن نظر که مربوط است به حقیقت جسم با دیگران اختلافی ندارد و با آنها هماهنگ است که حقیقت جسم عبارت است از جوهر قابل ابعاد سه‏گانه اختلافش با سایر حکما در باره حقیقت جسم نیست در باره مصداق آن حقیقت ست ‏یعنی از نظر علمی و حسی است که آیا اجسام محسوس هر کدام یک واحد جسم واقعی می‏باشند یا هر کدام مجموعه‏ای از واحدهای جسم می‏باشند اختلاف نظر دیگرش در قابلیت بخش شدن ذرات بوده است که به عقیده او ذرات بخش ‌ناپذیر می‏باشند و به باور سایر فلاسفه واحد جسم هر اندازه کوچک باشد بخش ‌پذیری آن همچنان محفوظ است این اختلاف نظر البته فلسفی است نه علمی.

د لرغوني يونان فېلسوفان

• تالس ملتی
• آناکسیماندر ملتی
• آناکسیمنس ملطی
• فیثاغورس
• زنوفانس
• زنون ایلیایی
• ډېموكرټس
• سقرات
• زنوفون
• اپلاتون
• دیو جانوس كلبي
• ارستو
• اپیکور
• هېراكليتس

سرچينې او بهرني تړنونه

• کانون پژوهشگران فلسفه و حکمت Archived 2007-12-29 at the Wayback Machine.

• ماترياليسم ديالکتيک

• فلسفه را مردمی کنیم

• یادداشت‌ها و نوشته‌های فلسفی و اجتماعی