فېلډسپار

فېلډسپار
	د فیلډسپار کرسټال (18 x 21 x 8.5 سانتي متره) له جیکیتینونها ویلی، مینا ګیریس، سویل ختیځ برازیل
وزن	2.55-2.76
رنگ	ګلابي، سپین، خړ، نسواري

فېلډسپار (په زاړه: feldspar) یو ډول کرسټال منرال دی چې د المونیم، سوډیم، پوټاشیم او کلسیم سلیکټ څخه جوړ دی او په اوریدونکي ډبرو کې موندل کیږي.

فېلډسپارس یو له خورا مهم ایګني ډبرې منرالونو څخه دی. Feldspars په دریو ګروپونو ویشل شوي دي: کیلکیک، پوټاشیک او سیډیک. کیمیاوي فورمول (CaAl2Si2O8) سره Anorthite د کیمیاوي فورمول سره calcic ډول feldspar دی، او albite د کیمیاوي فورمول سره (NaAlSi3O8) د سوډیک ډول فیلډسپار دی او د کیمیاوي فورمول (KAlSi3O8) سره پوتاشیم فیلډسپر د پوټاشیک ډول فیلډسپار دی.

د پوتاشیم فېلډسپار پولیمورفونه عبارت دي له: سینیډین، اورتوکلیز، مایکروکلین او اډولریا. Anorthite او albite د پلیجیوکلیس معدنی جوړښت کې ځای په ځای کیدی شي او برخه واخلي، د سوډیم فیلډسپر (البائٹ) او پوتاشیم فیلډسپر تر منځ محدود ځای شتون لري، او د دې لړۍ فیلډسپارس د الکین فیلډسپار په نوم پېژندل کیږي.

د فېلډسپار جوړښت

د فیلډسپار جوړښت د SiO4 او AlO4 د مختلفو پولیمورفونو جوړښت ته ورته دی. د فیلډسپارس جوړښت د SiO2 جوړښتونو ډک حالت فرض کیدی شي چې د ټیټراډرال شبکې ته د AL داخلیدو او په موجوده غارونو کې د Na+ (یا K+ یا Ca2+) سره یوځای ځای په ځای کولو له امله وي. کله چې یوازې یو Si4+ د Al3+ لخوا بدل شي، جوړښت د یو K+ یا یو Na+ په معرفي کولو سره بې طرفه کیدی شي.

په ورته ډول، کله چې Si4+ د Al3+ لخوا ځای په ځای شي، د جالی الکتروسټیک چارج د ډیویلینټ کیشن لکه Ca2+ لخوا متوازن کیدی شي. که چیرې یو ځانګړی لوړ تودوخه فیلډسپر خپل لوړ تودوخې (بې ترتیبه) جوړښت ساتي یا (په یخولو کې) د ټیټ تودوخې (ډیر منظم) جوړښت ته بدلوي په لویه کچه د پروسې د یخولو نرخ لخوا اغیزمن کیږي. په حقیقت کې، مایکروکلین د ژورو ډبرو او پیګماتیټ ځانګړنه ده، اورتوکلیز د منځني تودوخې په منځ کې د مداخلې وړ ډبرې ځانګړتیا ده، او سانډین د لوړې تودوخې تولید لاوا ځانګړتیا ده. د plagioclase لړۍ د غړو عمومي جوړښت د مایکروکلین سره ورته دی.

د فېلډسپار ترکیب

د الکالي فیلډسپار لړۍ (NaAlSi3O8 تر KAlSi3O8) یوازې په لوړه تودوخه کې بشپړ جامد محلول ښیې. د بېلګې په توګه، د لوړې تودوخې سنایډین-البایټ لړۍ غړي په لوړه تودوخه کې باثباته دي، مګر په ټیټه تودوخه کې د ټیټ تودوخې البایټ او مایکروکلین دوه جلا پړاوونه ثبات لري. د KAlSi3O2 (microcline) او CaAl2Si2O8 (anorthite) ترمنځ یوازې خورا محدود حل شتون لري. په هرصورت، یو لازمي بشپړ جامد محلول د پلیجیوکلیس لړۍ کې په لوړه تودوخې کې شتون لري (NaAlSi3O8 څخه CaAl2Si2O8).

مایکروکلین پوټاشیم فیلډسپارس کیمیاوي فورمول KAlSi3O8 لري. مایکروکلین یو له مهمو اجزاوو څخه دی چې په ایګنیوس ډبرو کې لکه ګرانایټ او سینایټس چې ورو او په ژوره توګه یخ شوي دي. دا په ارکوز او کنګلومریټ کې د سیډیمینټري ډبرو او په ګینیسس کې میټامورفیک ډبرو کې موندل کیږي.

اورتوکلاز کیمیاوي فورمول KAlSi3O8 لري. دا په ګرانایټ، ګرانوډیرایټس او ساینایټس کې یو له اصلي عناصرو څخه دی چې په منځنۍ ژوره او نسبتا چټکۍ کې سړه کیږي. په ګرانایټس او سینایټس کې چې ډیر ورو یخ شوي، د پوتاشیم فیلډسپر مایکروکلین ځانګړتیا ده.

سانډاين کیمیاوي فورمول K,Na)AlSi3O8) لري. یو بشپړ لوړ تودوخې جامد محلول د لوړې تودوخې سنیدینو-البایټ تر مینځ شتون لري. دا د میتوکریسایټ په توګه په خارجي اورګاني ډبرو کې موندل کیږي لکه rhyolites او trachytes. Sanidine د هغو ډبرو ځانګړتیا ده چې د تودوخې په وخت کې یې لوړه تودوخه درلوده او په چټکۍ سره سړه کیږي. ډیری سینیډینونه پټ پریتایټس دي.

پلاجيوکلاز فېلډسپار په لوړه تودوخه کې، plagioclase feldspars د خالص البایټ (Ab)، NaAlSi3O8 څخه خالص anorthite (An)، CaAl2Si2O8 ته د بشپړ بنسټیز جامد محلول لړۍ جوړوي. د ډبرې جوړونکي منرالونو په توګه، پلیجیوکلیس فیلډسپارس په پراخه کچه ویشل شوي او د پوتاشیم فیلډسپارس په پرتله خورا زیات دي، او دوی په ایګنیوس او میټامورفیک ډبرو کې موندل کیږي او په سلیمینري ډبرو کې لږ موندل کیږي.

د فېلډسپار کارول

د الکلین فیلډسپارس ډیری صنعتي کارونې لري، مګر د پلیجیوکلیس صنعتي کارول لږ دي. Alkane feldspars د ګرانایټ، اپلایټ، اراسایټس او کوارټز فیلډسپار رګونو سره موندل کیږي. Alkane feldspars د مالګې په طریقه د پیګماتیټ څخه جلا کیږي. پداسې حال کې چې د دوی چمتو کول د ګرانایټ، اپلایټس او لیوکوګرانیت څخه د فلوټیشن میتود په واسطه ترسره کیږي. Micautourmaline د دوی ستونزمن منرالونو څخه دی.

د ټيټ خټکي تودوخې (1150 درجې سانتي ګراد) له امله، سیډیک فیلډسپر د هر ډول جامو او شیشې په چمتو کولو کې کارول کیږي، پداسې حال کې چې پوتاشیم فیلډسپر د خټکي تودوخې شاوخوا 1250 درجې سره د خټکي مرستې په توګه کارول کیږي. د سیرامیک محصولات کارول کیږي. څرنګه چې د پوټاشیم فیلډسپر مصرف په لوړه کچه کې دی، نو اقتصادي ارزښت یې هم د سوډیم فیلډسپر په پرتله لوړ دی.

د الکلي فیلډسپارس شاوخوا 65٪ د شیشې جوړولو صنعتونو کې کارول کیږي ، 30٪ په سیرامیک صنعت کې او نور 5٪ د ډکولو او نورو کارولو په توګه. د شیشې صنعت کې، فیلډسپر د شیشې لپاره اړین المونیم او سوډیم چمتو کولو لپاره کارول کیږي. الکلین فیلډسپر د هر ډول سیرامیک محصولاتو په جوړولو کې کارول کیږي.

د پوتاشیم فیلډسپر بل استعمال د پوتاشیم سلفیټ کیمیاوي سرې تولید د لیچ کولو یا په ځینو مواردو کې د مینځلو او مینځلو له لارې دی.

نن ورځ، پوټاشیم فیلډسپر هم د کاغذ صنعت کې کارول کیږي. ^{[سرچينه پکارده]}