خوږه وله
| Glycyrrhiza خوږه وله | |
|---|---|
| |
| |
| مملکه | بوټي |
| څانگه | Magnoliophyta |
| طایفه | د دوو تیفه گانو نباتونه |
| کورنۍ | Fabaceae |
| جېنس | Glycyrrhiza |
خوږه وله (په لاتين: Glycyrrhiza) د باقليانو څخه یو درملي بوټي دي چې په جنوبي اروپا ، آسيا او امريکا کې شنه کېږي او په طبيعي درملنه کې مهم رول لوبوي. په اوس وخت کې خوږه وله په ترکيه، یونان، افغانستان او ايران کې کرل کېږي. [۱]
تاریخ
سمولد خوږه ولې لمړني ذکرونه د آشورانو په ډرو کې او په چينایی طبو ليکنو کې لیکل شوي وو. د دی بوټي درملي آغېزې په پخوانی مصر، هند او یونان کې هم پېژندل شوي وو. په شمالي آمريکا کې سورپوستیانو د خوږه ولې ريښه د دردونو پر ضد کارول. د ۱۹ پېړی څخه رهیسی خوږه وله څښاکونو لکه ليموناد، بير او مټايي ته ورکول کېږي. [۲]
سپړنه
سمولخوږه وله د څو کلن بوټې دي چې د Glycyrrhiza تر جنس لاندی راځي. اوږدوالي یی ۱ متر وي. نوموړي بوټي د جون څخه تر جولای پورې گل کوي او گلان یی ارغواني رنگ لري. خوږه وله يو شمیر طبيعي مواد لکه گلیسیرریزین، گلابریدین او یومبلیفرون لري. د هغو توکو څخه گلیسیررزین او کاربېنوکسولون تر ټولو آغېزمنده طبیعي مادې دی گلیسیررزین د انسانانو پر ميتابلزم باندي ښه آغېزه لري. نوموړی ماده په بدن کې کورتیزون زیاتوي او د معدې د قرحو پر ضد آغېزه لري. کاربېنوکسولون یاد زیاتوي او د لیونتوب پر ضد ښه آغېزه لري او د دي لپاره په طب کې د Nootropic په توگه کارېږي. [۳]
خوږه وله په طب کې
سمولخوږه وله په شرقي طب کې تر ټولو مشهور درملي بوټي دي چې په ځانگړي ډول د ټوخى او تنفسی سیستم د علاج لپاره ورڅخه کار اخیستل کېږي. نوموړي بوټي ادرار او تريخی زیاتوي، تريووالی په معده کې او کلسترول په وینه کې کم کوي او د تبې د علاج لپاره هم آغېزه لري. دا بوټې د حيض دردونه او کلیماکټریوم سترونزې کم کوي.خوږه وله د وروستو څېړنو په مطابق ینه د خطرناکو زهرو او ویروسونو څخه (لکه HAV) ساتي. خوږه وله د وينې فشار زیاتوي. [۴]
د خوږه والې ډولونه
سمول- Glycyrrhiza acanthocarpa –
- Glycyrrhiza aspera
- Glycyrrhiza astragalina
- Glycyrrhiza bucharica
- Glycyrrhiza echinata – روسيه
- Glycyrrhiza eglandulosa
- Glycyrrhiza foetida
- Glycyrrhiza foetidissima
- Glycyrrhiza glabra – اروپا، د چېک جمهوريت
- Glycyrrhiza gontscharovii
- Glycyrrhiza iconica
- Glycyrrhiza inflata
- Glycyrrhiza korshinskyi
- Glycyrrhiza lepidota – امريکا
- Glycyrrhiza pallidiflora
- Glycyrrhiza squamulosa
- Glycyrrhiza triphylla
- Glycyrrhiza uralensis – چين
- Glycyrrhiza yunnanensis