جيمز بالډوين

جيمز ارتر بالډوين (August 2, 1924 – December 1, 1987) يو امريکايي ليکوال او فعال و. د يوه ليکوال په توګه يې د مقالو، ناولونو، لوبو او شعرونو په ګډون له بېلابېلو رسنيو نه  تود هر کلی تر لاسه کړ. د هغه لومړنی ناول Go Tell It On The Mountain [لاړ شه او د غره له پاسه ورته ووايه] په ۱۹۵۳ ز کې خپور شو، چې پېړۍ وروسته د ټايم مجلې له ۱۹۲۳ ز نه تر ۲۰۰۵ ز پورې د خپرو شويو انګليسي تر ټولو غوره ۱۰۰ ناولونو په لېست کې شامل کړ. د نوموړي د مقالو لومړنۍ ټولګه «Notes of a Native Son» [د اصلي زوی يادښتونه] په ۱۹۵۵ ز کې خپره شوې وه.

جيمز بالډوين
جيمز بالډوين
د شخص مالومات
زېږون نوم
پيدايښت	هارلم
مړینه
د مړینې لامل	د معدی سرطان
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
نسل
رکن	امریکا د هنرونو او ادبیاتو اکاډمي
عملي ژوند
کار/مسلک
مورنۍ ژبه	امریکايي انګرېزي
کاروونکي ژبه
کار ورکوونکی	Amherst پوهنتون
وېبپاڼه
	مخ پر IMDB باندې

د بالډوېن کار بنسټيزې شخصي پوښتنې او د پېچلو ټولنيزو او رواني فشارونو له امله سختې پرېکړې کيسه يي کړې. د نارينتوب نښې، جنسي تمايلات، نژاد او ټولګی يو له بل سره وپېچل شول، چې هغه پېچلي روايتونه جوړ کړي چې د امريکا منځنۍ شلمې پېړۍ کې د ټولنيز بدلون پر لور په ځينو سترو سياسي غورځنګونو او د ځلاند آزادي بخښونکي غورځنګ سره په موازي ډول پر مخ ځي. د بالډوين زياتره (مګر په ټوله معنا نه) اتلان (د ناول يا کيسې) افريقايي الاصل امريکايان دي او د ځلاند غورځنګ او دوه جنسيتي نارينه په مکرر ډول د هغه په ادبياتو کې په ښکاره ډول څرګندېږي. ياد کرکترونه زياتره د ټولنيز او ځان منښت لپاره د دوی په څېړنه کې له دنني او باندينيو خنډونو سره مخامخ کېږي. دا ډول انګېزې د نوموړي په دويم ناول (Giovanni's Room) [د جيوواني خونه] کې څرګند دي. ياد دويم ناول په ۱۹۵۶ ز کې د ځلاند آزادي بخښونکي غورځنګ نه مخکې ليکل شوی دی.

د هغه حيثيت يا شهرت د نوموړي له مړينې راهيسې زغمل شوی دی او کار يې د ساتنې لپاره له تود هرکلي سره سمون کړی دی. يوه نابشپړ نسخه (دا کور په ياد لره: Remember This House) د مستند فلم په توګه سينما ته د (زه ستاسې تورپوستی نه يم: I Am Not Your Negro) تر سرليک لاندې په ۲۰۱۶ ز کې خپور شو، چې په ۸۹ علمي جايزو کې د غوره مستند بڼې لپاره نوماند شو. (که د بييل کوڅې خبرې کولی شوی: If Beale Street Could Speak) تر سرلیک لاندې د جيمز يو ناول د علمي جايزې ګټلو سره برابر شو چې په ۲۰۱۸ ز کې په همدې نوم د Barry Jenkins په لارښوونه توليد شو.

د ليکوالۍ تر څنګ بالډوېن په ښه ډول يو پېژندل شوې او جدې څرګنده څېره او وياند و، په ځانګړي ډول په متحده ايالتونو کې د مدني حقونو د غورځنګ پر مهال.

د ژوند لومړي وختونه

زوکړه او کورنۍ

جيمز ارتر بالډوېن د نيويارک ښار په Harlem روغتون کې د ۱۹۲۴ ز اګسټ په ۲ مه نېټه له Emma Berdis Jones نه وزېږېد. نوموړی له نکاح ليک نه پرته زېږېدلی دی او مور يې (Jones) هيڅکله هغه ته نه دي څرګند کړي، چې بيولوژيکي (اصلي) پلار يې څوک و. د Anna Malaika Tubbs د اټکل له مخې: د مدني حقونو د نامتو څېرو په ميندو کې ځينو ګونګوسيو څرګنده کړه، چې د جيمز پلار د نشه يي توکو له معتادۍ نه رنځېده او په پای کې مړ شو.. په هر حال Jones د يوې مور په توګه د خپل زوی لپاره د پاملرنې مسؤليت واخيست. Emma Jones چې د ماريلېنډ Deal Island اصلي اوسېدونکې وه، په ۱۹۰۳ ز کې هملته وزېږېدله او د ډېرو هغو مېرمنو له منځه وه، چې د سترې کډوالۍ (Great Migration) پر مهال يې په سويل کې نژادي توپير ته ورودانګل. هغه د نولس کلنۍ په عمر Harlem ته ورسېده.

جونز په ۱۹۲۷ ز کې له David Baldwin سره چې يو کارګر او د Baptist [د مسيحانو يوه ډله ده] يو مبلغ و، واده وکړ. ډيويډ بالډوين د Louisiana په Benkie کې زېږېدلی او په New Orleans کې يې تبليغ وکړ، مګر په ۱۹۱۹ ز کې له سويل (South) نه Harlem ته لاړه. که څه هم د ډيويډ او Emma ليدنه نامعلومه ده، مګر د (لاړ شه دا د غره پر سر ووايه: Go Tell It on the Mountain) تر سرليک لاندې د جيمز بالډوېن په نيمه ژوند ليک کې د هغه د مور او پلار يو بل د ورپېژندلو اصلي لوبغاړې د هغې د مور ملګرې وه، چې د جيمز د پلار (ډيويډ) خور وه. Emma Baldwin به له خپل خاوند نه اته کوچنيان زېږولي دي: George, Barbara, Wilmer, David, Jr. (named for James's father and deceased half-brother), Gloria, Ruth, Elizabeth او Paula، چې دوی ټول يې د خپل مشر زوی جيمز سره وروزل، چې د خپل پلندر (ناسکه پلار) تخلص يې غوره کړ. جيمز د خپلې مور په اړه خورا لږ ليکلي او ويلي دي، مګر کله يې چې دا کار وکړ، نو روښانه يې کړه، چې زياتره وخت د خپلې مور د مينه ناکې موسکا د غوره توب له مخې، هغه ستايلې او ورسره مينه کړې ده. بالډوين د خپل ژوند په لومړيو کې څو ځله په Harlem کې بېلابېلو ځايونو ته لاړ. Harlem لا تر اوسه د سترې کډوالۍ (Great Migration) په لومړنيو ورځو کې د ياد ښار يوه ګڼ نژاده سيمه وه، چې کرايه کورونه او تش لاس (فقر) په ټولو کليوالي سيمو کې په برابر ډول څرګند و.

ډيويډ بالډوين ډېر کلونه د Emma مشر (د کورنۍ) و. هغه کېدای شي، په ۱۸۶۳ ز کې له خپلواکۍ نه وړاندې زېږېدلی وي. که څه هم جيمز په کره ډول نه پوهېږي، چې ناسکه پلار يې څو کلن و. د ديويډ مور (Barbara) غلامه (وينځه) زېږېدلې وه او په نيويارک کې يې له Baldwin سره تر خپلې مړينې پورې ژوند وکړ، جيمز په دې وخت کې اووه کلن و. ډېويډ يو light-skinned ناسکه ورور هم درلود، چې د هغه د مور د بادار له خوا پرې زېږېدلی و او د Barbara په نوم يوه خور يې هم لرله، چې جيمز او نورو ورته په کورنۍ کې Taunty ويله. د ډيويډ پلار او د جيمز پلرنی نيکه هم غلامان زېږېدلي وو. ډيويډ له وخته يو څه وړاندې واده کړی و او يوه لور يې لرله چې د دواړو د واده پر مهال د Emma په عمر وه. نوموړي د ډيويډ او سام په نوم دوه زامن درلودل. David زوی يې په بندخونه کې مړ شو او Sam چې د جيمز مشر او د اته کلنۍ په عمر و، د يو څه وخت لپاره يې په نيويارک کې له Baldwin سره ژوند وکړ او يو ځل يې جيمز له ډوبېدلو نه وژغوره.

جيمز په خپل ټول ژوند کې خپل ناسکه پلار ته لکه د خپل پلار په توګه وسپارل شو، مګر David sr. او جيمز يوه خورا ستونزمنه اړيکه لرله، چې نږدې په ګڼو وختونو کې يې فزيکي شخړې راپورته کېدلې. دوی ځکه جنګ کاوه چې جيمز به مطالعه کوله، فلمونه يې خوښېدل، سپين پوستي ملګري يې درلودل او داسې نور، چې د دې ټولو له امله د بالډوين ژوند ليک ليکونکی David Adams Leeming ليکي چې: ډيويد بالډوين د ګواښل شوي جيمز د ژغورنې فکر وکړ. د بالډيون يو بل ژوند ليکونکی James Campbell ليکي چې: ډيويډ بالډوين هم له سپين پوستو نه کرکه کوله او د خدای پر وړاندې د هغه سرښندنه له هغې هيلې سره مل وه، چې خدای به له هغوی نه د دې غچ واخلي.  د ۱۹۲۰ او ۱۹۳۰ ز لسيزو پر مهال د نيمه څښاکو د مرتبان (بوتل) جوړولو په يوه فابريکه کې کار وکړ، که څه هم هغه له دې دندې نه ګوښه شو او همدا چې پند يا وعظ ته يې غوصه راوپارېده، نو د مبلغ په توګه د اوسېدلو غوښتنه يې کم رنګه شوه. نوموړي ځيني وختونه خپله غوصه پر خپلې کورنۍ سړه کړه او کوچنيان يې ورنه په وېره کې شول، چې د اندېښنو يو څه برخه يې د هغوی د مور له خوا د خورا مينې په واسطه متوازن شوه. ډيويډ بالډوين نږدې د عمر تر پايه په بدګومانۍ کې لوی شو. هغه په ۱۹۴۳ ز کې يو ذهني [د ذهني يا رواني ناروغيو] پناه ځای ته وسپارل شو او په همغه کال د جولای په ۲۹ مه د توبرکلوز له امله په همغه ورځ مړ شو، چې Emma خپل وروستی کوچنی (لور) Paula وزېږوله. جيمز بالډوين د خپلې مور په ټينګار يوه ورځ مخکې له خپل ناسکه پلار سره کتلي وو او د هغه له مرګه وروسته يې ورسره د پخلاينې په اړه د (د يو اصلي زوی يادښتونه: Notes of a Native Son) تر سرليک لاندې په خپلې مقالې کې وليکل: «هغه په خپله ظالمانه غوښتنه او ژغورونکي لاره کې له خپلو هغو کوچنيانو سره مينه لرله، چې د هغه په شان تور پوستي او لکه د هغه ډاروونکي (خطرناک) وو». د ډيويډ بالډوين د جنازې مراسم، د جيمز د ۱۹ کليزې پر ورځ  نږدې همغه وخت تر سره شول، چې د Harlem کړکېچ مات شو.

جيمز د خپلې مور د مشر زوی په توګه د خپلې کورنۍ سره د مرستې او ملاتړ په موخه له کوچينوالي نه نيمه ورځ کار کاوه. هغه يوازې په خپل کور کې د ستونزمنو اړيکو له امله نه، بلکې په خپله ټوله شاوخوا کې يې د ليدلي فقر او توپيري چلند له پايلو نه خوابده شوې وه. همدا چې ستر شو، هغه ملګري يې چې جيمز يې په کليسا کې تر څنګ کېناسته، د نشه يې توکو کارونې، جرم يا بدلمنۍ ته وروګرځېدل. دا هغه څه وو چې Tubbs نه يوازې د خپل ژوند په اړه يوازې، بلکې په امريکا کې د يوې تورپوستې مېرمنې يو لړ تبصرې وموندلې. جيمز يو ځل وليکل: «ما هيڅکله کوچنیوالی نه درلود ... ما هيڅ انساني پېژندنه نه لرله... زه مړ زېږېدلی وم».