د "څړځای یا مالچر" د بڼو تر مېنځ توپير
Content deleted Content added
Fayazahmadi (خبرې اترې | ونډې) د سمون لنډیز نسته |
Fayazahmadi (خبرې اترې | ونډې) د سمون لنډیز نسته |
||
۱ کرښه:
پورته کوونکی فیض الرحمن احمدي لغمان پوهنتون کرنې پوهنځی چاپیریال ساتنې او ځنګلونوڅانګه
==څړځای پوهنې (Range science) تعريف==
څړځای د هغې ځمکې څخه عبارت دی چی د کلونو په موده کې پخپل سر شنه کېدونکو نباتاتو پوښ شوي وي، پدې اساس زموږ په هيواد کې هره سيمه او ځمکه چی په مودو د څارويو د څرېدلو په مقصد واښه تهيه کوي او د څارويو د څريدو لاندې راشي،څړځای
په نامه سره يادېږي . يا څړ ځاي يو ټوټه ځمکه ده چه د اهلي او وحشي حيواناتو د څړ لپاره دومره نباتي پو ښښ ولري چه د کال په اوږدو کي تري د نباتي غذا په حيث استفاده وکړي .
Line ۱۴ ⟶ ۸:
څړځايونه په هغه هېوادونوکې چې دڅارويوروزنه يي په ملي اقتصاد کې ډېره ونډه لري مهم ګڼل کېږي لکه نيوزلينډ،انګلستان ،استراليا، امريکا ،روسيه ،افريقااوداسې نوردي .
زمونږپه هېواد کې ګڼ شمېرنفوس دکوچيانوپه شمول په مالدرئ بوخت دي اوداقتصادی فعاليتونومهمه برخه تشکيلوی .
==څړځايونه او دهغی اهميت==
د افغانستان څړځايونه د مختلفو اړخونو له محې په لاندی ډول زموږ لپاره د ارزښت وړ دي .
الف - د څارويو لپاره د غذايي د تيارولو له مخې
Line ۲۴ ⟶ ۱۵:
ب - د اوبو او خاورې ساتنې له امله:
نباتي پوښ خاوره د اوبو باد د تخريب يعنې (Erosion) څخه ساتي، د سېلابونو بهېدل لږ پکې صورت نيسي، او اوبه په ځمکه کې د کتنې وړ نفوذ کوي، چی پايله کې د ځمکې د لاندنيو اوبو د ډيريدو سبب ګرځي او چينې رامنځته ته کېږی. نباتات د سطحي اوبو جريان کموي او په خاوره کې د اوبو د ننوتو زمينه برابروي.
ج - د سون موادو د تيارولو له مخې:
زموږ د ليرې ځايونو او د غرو اوسېدونکي خلک او يا هغه کسان چی په دښتو کې خاصتاً کوچيان دا چی د سون نورو توکو ته لکه تېل، ګاز اونورو ته لږ لاس رسی لري او يا يې هم نه لري، د بوټو او نورو نباتاتو څخه د سون موادوپه مقصد ګټه اخلي او همدارنګه په ډېرو ځايونو کې د پخلي، د حمام ګرمولواو د خښتو پخولو کې ترې ګټه اخستل کيږي .
Line ۳۶ ⟶ ۲۵:
ز - د منطقې د ښايست او دهوا د تصفيې له مخې :
شنه او چمن لرونکې ځمکه د طبيعت ښکلا زياتوي خاروې او دوړې جذبوي د پاکې هوا درامينځته کيدو سبب کيږي چې د انسانانو د روغتيا او سلامتيا سبب کيږي .
==دافغانستان دڅړځايونو اجتماعی او اقتصادی ګټی==
الف - دحيواناتو لپاره غذايی مواد برابروي .
ب - دخاوری تخريب مخنيوی کوي .
Line ۵۷ ⟶ ۴۳:
په يونانی طب باندی هم شفا بخش دي او ٪ ۲۵ کيمياوی د کيمياوی طب موثره دوا دنباتاتو څخه تامينيږی .
هر کال ۴۳ زره ميليونه ډالره يونانی ادو يه مارکيټ ته عرضه کيږی او امريکا کی ۱۰۰۰نوعی يونانی بوټی په سرطانی او ايډز ناروغيو علاج لپاره تجربی لاندی ګتل کيږي .
==د څړځايونو ډګرونه يا منطقی==
څړځايونه هغه ساحې په برکې نيسي چې حيوانات د هغې دوښو ځينې د خوړو په مقصد استفاده کوي اودهغه ساحي په اړوند چې دهغه ځای د حيوان د جوړښت او خاصيت له مخې او دوښو انتخاب يې د خوړو دپاره په طبيعې ډول تعين شوي او جوړشوي وی .
ځينې څاروي لکه اوزي په غرونو کې خوشاله دي ، پسونه د غرو لمنې خوښوي ، اوښان بيديا او د ښتې خوښوي او يا دا چې نباتات څنګه او په کوم ځای کې شنه کيږي او کوم څاروي څنګه واښه غوره کوي او همدارنګه د يخو منطقو سره کوم څاروي جوړښت کوي او کوم څاروي ګرمي منطقي خوښوي،چې دا موضوعوګانې په دوه برخو کې مطالعه کوو
Line ۶۶ ⟶ ۴۹:
الف - دا چی په لری پرتو منطقو کی د کار کولو نوری منابعی کمی دي همدا مالداري ده چی د خلکو لپاره يی کار زمينه برابره کړيده او خپل ضرورتونه پری پوره کوي .
ب -څرنګه چی مالداری زمونږ په ژوندانه کی ډير رول لري همدا څړځايوونه دي
==د افغانستان مشهور څړځايونه==
د بدخشان ولايت ( شيوه ورشک ) څړځايونه.
د کندوز ولايت ( ارچی ،شيرماهی،لاله ميدان ،ابدان ميرعلم ) څړځايونه .
Line ۸۳ ⟶ ۶۵:
بغلان ولايت ( سردره خوست فرنګ ، بای ثقال ، دشت ګبر) څړځايونه
د کنړ ولايت ټول غرنی اوړني او ژمنی څړځايونه او سيدو په مسير بيلی .
=iد افغا نستان دځمکي ويش دنوي سروي له مخي
په (۱۹۸۱)ميلادی کال کی F A O دافغانستان د اراضی ويش او د ګټی اخستلو په اساس په لاندی جدول کی داسی ښودلی دی.
==په افغانستان کی د ځمکو څخه د ګټی اخستنی ډول==
Line ۱۳۸ ⟶ ۱۰۳:
ځنګلونه
څلورپنځوس ميليونه او اووه سوه زره هکتاره څړځای د جملی څخه ۱۶۲۰۰۰۰۰هکتاره ژمني څړځايونه دی او۲۴۶۰۰۰۰ هکتاره د اوړی څړځايونه تشکيلوی او نور يی تر اوسه د څړ د فصل په اساس په دقيق ډول طبقه بندي شوی ندي.
==په ولايتونوکی دڅړځايونوساحی==
فيصدي
Line ۱۶۶ ⟶ ۱۲۱:
کاپيسا
۳
دلوګر خلک څارويو ته اوړی ژمی د غنمو بوس او ټانټی ورکوی
لوګر
۴
د وردګ خلک څارويو ته په اوړی کی ريشقه او شفتله ورکوی او دژمی لخوا سپين بوس ورکوی
وردګ
Line ۲۷۰ ⟶ ۲۲۳:
پکتيکا
۲۹
==دافغانستان دولت دڅړځايونودتنظيم لپاره څومادې==
دولسمه ماده: دکرنې اوبولګولواومالدارئ وزارت مکلف دی چې ددښتوله پراختيااودبومي نباتاتودمينځه تلوڅخه دکنټرول اومخنيوي په منظورددولتي ادرواوټولنيزې ځنګلدارئ اتحاده همکارئ درغونې دځنګل دداحداث دنباتی فرش درغونې دبدرناموله لارې له ځنګلوڅخه ددوامدارې ګټې اخيستنې لپاره په لاندې معيارونوپه پام کې نيولوسره اقدام وکړ ي
الف - دځنګل درغونې ،ځنګل جوړونې اونباتی فرش درغونې لپاره ډول ډول بومي نباتاتوته لومړيتوب ورکول.
Line ۲۹۴ ⟶ ۲۳۲:
ديارلسمه ماده
دکرنې اوبولګولواومالدارئ وزارت کولای شي دځنګلونودساتني په منظوردځنګل دسرچينوڅخه ګټه اخيستنه اودهغه دلرګيواوڅړځایونوڅخه ګټه اخيستنه په دايمي يالنډمهاله توګه منع اعلان کړي .
==د څړ ځايونو طبقه بندي==
څړځايونه دڅولحاظو له مخې تقسيم بندي يا طبقه بندي کولای شو:
الف - د مساحت ياد پراخوالي په لحاظ
Line ۳۲۰ ⟶ ۲۵۶:
دهغه څړځای ځينې عبارت دی چې کروندګر يا مالدار يوه قطعه ځمکه شخصاً د وښو دنباتاتو د کرنې د پاره لکه رشقه ، شفتل ، اوربشواو جوارو ته اختصاص ورکوي ، او کري يې اوهغه د حيواناتو ژمنۍ خوراکه جوړوي .
يا هغه څړ ځايونو ته وايي چه بشر دکړنو پواسه منځ ته راغلي وي ، ددي ډول څړ ځايونو مساحت د طبعي ځړ ځايونو څخه کم وي مصنوعي څړ ځايونه مختلف ډولونه علفي نباتات پکي په مصنوعي ډول کرل کيږي د څړ ځايونو څخه په نوبتي شکل استفاده کيږي.
۲- د څړ ځايونه ډولونه دواښو د توليد په اساس
Line ۳۳۲ ⟶ ۲۶۵:
۱- د زيات څړ په وخت کي لږ تخريب پکي وليدي شي
۲- ديو کلن او دوه کلن نباتو لرونکي وي
دريمه درجه څړ ځاي:
دلاندنيو ځانګړنو درلودونکی دی
واښه يی يو ښوی منځنی څړځای ورته ويل کيږی، په وښو پوښيده يی د مختلفو کورنيو واښه دی په هر ځای کې يی د اندازی ځينې ډير څريدل ليدل کيږي په داسی سيمو کې دکلني اورښت اندازه د (mm ۳۰۰-۲۵۰ ) په حدودو کې ده دا ډول څړځای زياتره په غرنيو سيمو کې او هموارو بيديا ګانو کې موجود وي د څړځای د ظرفيت ډير حد د نيم ځينې تر يو واحد څاروي په هکتار کې۱۰۰ ورځو د پاره د څريدو ظرفيت ولري.
Line ۳۵۸ ⟶ ۲۸۴:
ت - اوړني غـرني څړځا يونه
داڅړځايونه په غرنيو ساحو او دغرونو په لوړو برخو کي موقيعت لري ، دژمي موسم کي دا ځايونه د واورو پواسطه پوښل شوي وي کله چه پسرلي کي واوري ويلي شي د نباتاتو تخمونه او د نباتانو بيخونه راشنه کيږي او مالدارن په اوړي کي له هغه څخه استفاده کوي .اوزي معمولآ په غرنيو سيمو کي څريږی.
۴-څارويو دڅړ په اساس د څړځايونو ډولونه
الف - د پسونو څړځايونه:
پسونه هم د ګراسو د کورنۍ واښه خوښوی مګر قديی دهغه قد په نسبت چې غواګانې خوښوي ټيټ وی چې زياتره غرنۍ سيمې او نيمه وچې سيمې چې د کلني اورښت اندازه يې (mm 600-500-300 ) په حدوو کې وي غوره کوي .
يا د دي څړ ځايونو نباتات اکثره ټيټ قدي وي اوزياتره په غرنيو سيمو کي موقعت لري دا ساحي نيمه مرطوبي ساحي دي چه د٣٥٠-٥٠٠مترو په ارتفاعتو کي پرتي دي .
ب- د وزو څړ ځايونه
د وزو لپاره هغه څړ ځايونه مناسب دي چه نور حيوانات پکي نشي څريدلي وچو او د لږو اوبو څړځايونه او اغزی لرونکې وی چې د غواګانو او پسونو د څريدو د پاره مناسب نه وی هلته څريږي، اوهغه ځايونه چې په وښو ډک وي ښې چاقيږی او ښی شيدې ورکوي ، غرنۍ سيمې او هغه سيمې چې ډيرې لري او د نورو څارويو د پاره لکه غواګانې، ميږي، اوښان، اوآسونه ګرځيدل ګران وي اونشي کولای هلته و څريږي وزې هلته څريږي او په اسانۍ سره ځان موړ کوي دا د وزو څړځای دی نه د نورو څارويو .
ت- د غوا ګانو څړ ځايونه
دغواګانو لپاره هغه څړځايونه مناسب دي چه لوړ قدي نباتات ولري.مرطوب چمن زاره د غوا ګانو لپاره مناسب دي
يا غواګانو هم د چمنونو واښه چې ( Grass) د کورنۍ ځينې وی او اوږده وی خوښوی او د غرونو په ځايوکې چې ډبری ولرې پدی خاطر چې هغه کوم ضرر ونه ګوری ونه څرول شي.
ج - د اسونو څړځايونه:
اسونه چمنونه خوښوی او معمولاً هغه څړځايونه چې نباتات يی د غنمو د کورنۍ (Graminee) ځينې وی او اوږده وی غوره کوي.
Line ۳۹۸ ⟶ ۳۱۱:
ب - بيله ونو څړځای: (غيری مشجر)
د هغه څړځای، بوټو، چمنونو شنيليو او يا په وښو باندې په ټولنيز صورت پوښل شوي وی او بيله ونووی.
څړځای پوهنې علماو څړځايونه په لاندی ۵ کلاسونو ويشلی دي
۱.غني يا excellent
کليماکس اندازه يي.۷۵نه تر ٪۱۰۰
Line ۴۲۸ ⟶ ۳۳۷:
عضوي مواد يی ډير لږ وی
==څړ ځايونو ويشل په قطعا توکی
څړ ځايونه بايد په مختلفو قطعاتو او اشکالو وويشل شی
١- د قطعاتو ويش د چرا دوخت په اساس:
Line ۴۵۶ ⟶ ۳۶۵:
٩٠%
==دڅړځايونو اوسنی حالت==
د افغانستان څړ ځايونو بدلون اوس په يو نزولی حالت يا منفی بدلون کی قرار لري چی اصلي علت يی
۱-انسانانو پواسطه دسوخت موادو په حيث د څړځايی نباتاتو استعمال .
Line ۴۶۶ ⟶ ۳۷۴:
• امنيت نشتوالی
• نفوسو رشد
• عدم حاکميت
• اقليمی تغيرات دی .
==سرچینې==
۱.شفيق استاد لکچرنوټ د کونړ پوهنتون د کرنې پوهنځی کال ۱۳۹۱.
۲.تابيع الله زراعت رياست
۳.څړځای پوهنی کتاب د ننګرهار پوهنتون
• راټولوونکی محمد نواز سيد جماالدين افغاني پوهنتون کرنې پوهنځی ځنګلونواو طبیعي منابعوڅانګه
| |||