د "ريزين" د بڼو تر مېنځ توپير

پورته کوونکی فیض الرحمن احمدي لغمان پوهنتون کرنې پوهنځی چاپیریال ساتنې او ځنګلونوڅانګه

 

ريزين د ځنګلي ونويو مهم محصول دي.څرنګه چې دا شيره د ساقود زخمي کولو څخه په لاس راوړي او بيا ئي په يو مخصوص ظرف (لوښي) کې ذخيره کوي.ترڅو چې ريزين ترې لاسته راوړي.ددې مادې لاسته راوړل د ځنګل د سکتور د مهمو حياتي وظايفو څخه شميرل کيږي.ددې په لاس راوړل،د لاسته راوړلو ډول او بيولوژي د ځنګلي ونو پورې تړلې دی.په عملې ساحه کې د ريزين لاسته راوړل د يو پلانپورې تړلې وي او د قطع کونې د اصلې سيتمونواو د هغوې په طريقو باندې بايد پوهه ولرو.څرنګه چې ښکاره خبره ده چې د ځنګلداصلي محصول (لرګي) څخه زياته استفادهکيږي.نوهغه د ونوټولنېکومې چې ريزين ترې په لاس راوړو.بايد د کالنۍ قطعه کونې په پلان(Plane) کې مخکې تر مخکې په نښه او پيشبينئ شي.چې دغه کار دساحی دپلان او د ځنګل ادارئ تنظيم پورې اړه لري.دريزين استحصال(په لاس راوړل)اساسي توليد دغه دوه(۲) عمده کيمياوې مرکبونه ترپنتاين او کولوفون دي کوم چې د استعمال پراخه ساحه لري.چې په مختلفو مواردو او موادو کله:برق،لاک،خوش بوې داره غوړي،دواګانو،د کاغذ په صنعت،د ربړ پ صنعت کې او داسې نورو کې استعماليږي.

(۱)شکل:د ريزين څرګندونه او ښودنه کوي.

ريزين يوه غليظه او شفافه عضوي ماده ده.کوم چې هميشه د وني کړسن (Brittle) د بربنډيدو يا لوڅيدو څخه په لاس راځي.چې دا ماده د مختلفو ستنو پاڼو ونو په واسطه توليديږي.خصوصاً د ناجوګانو اوداسې نورو مخروطيانو په واسطه توليديږي.او د يو ځنګل دغيرې لرګينو (Non_wood) محصولاتوڅخه شميرل او حسابيږي.په تاريحي لحاظ د ريزين زيات او ستر توليدونکې مخروطيان (Conifers)يعني ناجوګان دي.چې دغه د اوبو ضد خاصيت لرونکې د کشتو لرګې توليد وی.دغه ذخيروې غوټي (Navel Store)د ناجو د ِيو ټاکلې اندازې ريزين ورکوونکې دي.مخروطيان د ريزين د لومړنۍ منبع په توګه حيثت لري نسبت نورو مخروطيانو او يو څو پلن پاڼو ونو ته د کومې چې د تجاراتي ريزين د توليد سترې او مهمې منبع دي.زياتره د ريزين په لاس راوړلو دمناسبو کاريګرو او ډير سخت د پروسيس عمليې ته ضرورت لري.دغه ملوث او زخمې کرښي د ونو د ريزين ستر جمع کوونکې دي.که چيرې وغواړو دغه عمل تر سره کړو نو بايد کوچنۍ سوري يا د ونې يوه مناسبه برخه بايد زخمي شي.د Overtapping (د ونو سوری کول په زياته اندازه)تر سره کول د ونو د ضعيف کيدو او د مړو کيدو سبب ګرځي.په هر حال سره دغه نمونه د نړۍ په پراخه ساحه کې موندل کيږي.چې له شک پرته ئي محلي مهمې منابع شتون لري.نن ورځ د ريزين زياته اندازه د کيمياوې موادو په ترکيب او جوړول کې، رنګونو،په ځلا وربخښلو(Varnishes)،دچتونو او ديوالونو،صابونو،او ضروري تيلو (Essential oil) او داسې نوروکې د استعمال لاندې نيول کيږي په حاصه توګه د Amberيا Fossil په نوم ريزين د جواهرو او نورو حاصو توليداتو کې د استفادې لاندې نيول کيږي.ددې د ځينو ډولونو څخه د حشراتو په مخنيوې او کنټرول کې هم استفاده کيږي.دريزين مصنعوعې توليد هم کولاې شوچې د د طبيعېريزين يوه غليظه او شفافه عضوي ماده ده.کوم چې هميشه د وني کړسن (Brittle) د بربنډيدو يا لوڅيدو څخه په لاس راځي.چې دا ماده د مختلفو ستنو پاڼو ونو په واسطه توليديږي.خصوصاً د ناجوګانو او داسې نورو مخروطيانو په واسطه توليديږي.او د يو ځنګل د غيرې لرګينو (Non_wood) محصولاتوڅخه شميرل او حسابيږي.په تاريحي لحاظ د ريزين زيات او ستر توليدونکې مخروطيان (Conifers) يعني ناجوګان دي.چې دغه د اوبو ضد خاصيت لرونکې د کشتو لرګې توليد وی. دغه ذخيروې غوټي (Navel Store) د ناجو د ِيو ټاکلې اندازې ريزين ورکوونکې دي.مخروطيان د ريزين د لومړنۍ منبع په توګه حيثت لري نسبت نورو مخروطيانو او يو څو پلن پاڼو ونو ته د کومې چې د تجاراتي ريزين د توليد سترې او مهمې منبع دي.زياتره د ريزين په لاس راوړلو دمناسبو کاريګرو او ډير سخت د پروسيس عمليې ته ضرورت لري.دغه ملوث او زخمې کرښي د ونو د ريزين ستر جمع کوونکې دي.که چيرې وغواړو دغه عمل تر سره کړو نو بايد کوچنۍ سوري يا د ونې يوه مناسبه برخه بايد زخمي شي.د Overtapping (د ونو سوری کول په زياته اندازه)تر سره کول د ونو د ضعيف کيدو او د مړو کيدو سبب ګرځي.په هر حال سره دغه نمونه د نړۍ په پراخه ساحه کې موندل کيږي.چې له شک پرته ئي محلي مهمې منابع شتون لري.نن ورځ د ريزين زياته اندازه د کيمياوې موادو په ترکيب او جوړول کې، رنګونو،په ځلا وربخښلو(Varnishes)،دچتونو او ديوالونو،صابونو،او ضروري تيلو (Essential oil) او داسې نوروکې د استعمال لاندې نيول کيږي په حاصه توګه د Amberيا Fossil په نوم ريزين د جواهرو او نورو حاصو توليداتو کې د استفادې لاندې نيول کيږي.ددې د ځينو ډولونو څخه د حشراتو په مخنيوې او کنټرول کې هم استفاده کيږي.دريزين مصنعوعې توليد هم کولاې شوچې د د طبيعې

ريزين په ډول د استفادې او استعمال لاندې ونيسو.د مارګيت د تقاضا او زياتې غوښتنۍ وړ ريزين د ناجو ريزين او هغه ريزين چې د زياتې مودې لپاره ساتل شوي او ذخيره شوي وي لاسته نه راځي.نن ورځ د نړۍ د ريزين توليد د مخروطيانو په حساب ۱.۲ ميليونه ټنه پر کال تخمين او اټکل شويدې.ددې احصائي څخه تقريباً ۳۰۰۰۰۰ ټنه ئي ناجوګان تشکيلوي.د ريزين توليد د ۱۸۹۵ـ ۱۸۹۰ کالونو ترمنځ په هندونستان کې پرمختګ او انکشاف وکړ.