Content deleted Content added
|
|
|
}}
'''د چېک جمهوريت''' ([[چيکی ژبه|په چيکي]]:''Česká republika'')يو صنعتي هېواد دی چې په مرکزی اروپا کېپروت دی. مساحت یی ۷۸۸۶۵ کېلومتره مربع دی او ۱۰۳۳۰۰۰۰ وگړی (نفوس) لری. پایتخت یی [[پراگ]] دی. د چک جمهوریت د اروپا د مشترکو هېوادو غړی دی. د چک جمهوریت په شمال کېله [[پولنډ]] سره، په سوېل کېله [[اتریش]] سره، په لویدیځ کېله [[آلمان]] سره او په ختیځ کېد [[سلواکيا]] له جمهوریت سره ګډې پولې لری. [[پراگ]]، [[برنو]]( Brno )، [[اوستراوا]]( Ostrava )، [[اولوموڅ]]( Olomouc ) او [[پلزن]]( Plzeň ) تر ټولو لوی ښارونه دی. د لابې سیند تر ټولو اوږد سیند دی. د چک جمهوریت صنعتی هېواد دی مګر په دغه هېواد کشې عصری [[کرهڼه]] هم شته.
== تاریخ ==
د کلټ قبیلو په ۴۰۰ کال ق.م. کې په مرکزی اروپا کې یو دولت تاسیس کړ. هغه د کلټ قبیله د بویون ( په لاتین: بوهیم ) په نوم یادېږی. د دی لپاره د چېک دولت هم د [[بوهیما]] په نوم یادېږی. په پنځمه پیړی کې سلوانی قبیلې د آسیا څخه مرکزی [[اروپا]] ته راغللې او په بوهیما کې یی سلوانی دولت جوړ کړ. په ۷ پېړۍ کې په بوهیما کې لمړی قوی دولت تاسیس شو. هغه دولت په اوس وخت کې د سامو دولت په نوم یادېږی.
په ۱۵۷۳ کال کې د هابسبورگ امپراتور [[رودلف ۲ هابسبورگ|رودلف ۲]] په [[پراگ]] کې خپل مقر جوړ کړ. په دی وخت کې [[پراگ]] د علم او ثقافت مرکز وو. په ۱۶۱۵ کال کې دیرش کلنه جگړه پېل شوه.
== د چیکسلواکېاچکسلواکېا جمهوریت ==
د چیکوسلواکياچکوسلواکيا جمهوريت په ۱۹۱۸ کال کی تر لومړنۍ نړېواله جگړه وروسته د اتريش - مجارستان تر تقسیمولو وروسته جوړه شوه او لومړني ولسمشر یی توماش گاريک ماساريک وټاکل شو. په دی وخت کی په چيکوسلواکيا کی مرکزی حکومت جوړ شو او صنعتي او اقتصادي پراختيا هم پېل شوه. خو په ۱۹۲۹ کال کی د اقتصادي سوړبازاري (رکود) پېل شو او ډیرو خلکو بې کاری شول. په ۳۰ کالو کی د آلماتي ژبه ویوونکو سیمونه غوښتل چی د چکوسلواک څخه تقسیم کړي او د المان سره ټول کړي. چکوسلواکیا مجبور شو چی خپلو مرزونو پیاوړي وکړي. خو په ۱۹۳۸ کال کی بریټانيا، فرانسه، اټاليا او آلمان پر چکوسلواکیا باندي سیاسی فشار وچاول او چکوسلواکیا مجبور شو چی د دی هواد لویدیځی او شمالی سیمو المان ته ورکړي. خو تر څو مياشتو وروسته په ۱۹۳۹ کال کی سلواکیا د چکوسلواکیا څخه خپلواکی اعلان کړه او چېک هېواد د آلمان لخوا ونيول شو. په ۱۹۴۵ کال کی چیکوسلواکیا د روسي او امريکایی پوځونو لخوا آزادی شو. په ۱۹۴۸ کال کی کومنسټ گونډ سیاسی قدرت لاس ته ورغله او چیکوسلواکیا د شوروی بلوک سره یوځای شو. په ۱۹۶۰ کال کی سیاسی اصلاحات پېل شول.خو شوروي حکومت او ځيني چېکي کومنسټانو سیاسی اصلاحاتو ته په بده سترگه کتل او د دی لپاره په ۲۱ سپټامبر په ۱۹۶۸ کال کی شوروي، پولنډي آلماني، مجارستاني او بلغاري پوځونه چکوسلواکيا ته ورسېدل او چېکي عالي کومنسټان یی ونیو. په دی وخت کی ډیر خلگ مجبور شول چې د چکسلواکيا څخه کډه وکړي. په ۱۹۷۵ کال کی گوستاف هوساک چی د شوريانو پلوي وو د چکوسلواکيا ولسمشر په ټوکه وټاکل شو. په ۱۹۸۹ کال کی د کومنسټ سیاسی سیستم په چکوسلواکيا کی پای ته ورسېده او واتسلاف هاول د چکوسلواکيا ولسمشر په توکه وټاکل شو. په ۱. جنوري ۱۹۹۳ کی چکوسلواکيا د قومي او سیاسی سترونزونو په سبب په دوو آزاديو هوادونو تقسیم شو.
== د چېک جمهوریت جمهوريت== ▼د چېک جمهوريت په ۱۹۹۳ کال کی جوړ شو. لمړني ولسمشر یی واتسلاف هاول شو. په ۱۹۹۹ کال کی چېک جمهوريت د ناټو عضو شو او په ۲۰۰۴ کال کی د اروپایی اتحاديه عضو هم شو.
د چېک جمهوريت په ۱۹۹۳ کال کی د چکوسلواکيا تر تقسیمولو وروسته منځ ته راغلی. لومرنی ولسمشر واتسلاف هاول چی د چکوسلواکیا د کومنسټانو سیاسی مخالف وو وټاکل شو.
== سياست ==
|
