د "لمريز لېږديز کالهنداره" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
Xqbot (خبرې اترې | ونډې)
و r2.7.3) (ربات: تغییر ckb:ڕۆژژمێری کۆچی هەتاوی به ckb:ڕۆژژمێری کۆچی ھەتاوی؛ زیباسازی
د سمون لنډیز نسته
۱ کرښه:
{{ورځ}}
'''لمريز لېږديز کلیز''' ( ل ل ) چې ورته هجري شمسي ( ه ش ) کال هم وايي. او ځينې خلک يې کاليز د جلالي په نوم يادوي. نوموړي کال ته ځکه لمريز کال وايې چې [[ځمکه]] د [[لمر]] پر مدار څرخي او ځمکې دغه يو مدار پاي ته رسول د لمريز کال څخه عبارت دي چې ددې کال پيل د حضرت محمد ص د هجرت څخه پيليږي نو ځکه ورته لمريز هجري ( ليږديز ) وايي. دا کال دا مهال د [[افغانستان]] او [[ايران]] رسمي او منل شوې کاليزه جوړوي.
 
== د کال د پيل تاريخچه ==
ليږديز لمريزکال لکه د سپوږميز ليږديز ( هجري قمري ) کال په څېر د اسلام د ستر پيغمبر حضرت محمد ص د مکې څخه مدينې ته د هجرت کولو څخه مروج شوي دي. حضرت محمد ص د مکې څخه مدينې ته په ۶۲۲ زکال کې د دسيپتمبر په ۱۳امه نيټه ( جوليان ) يا د ۶۲۲ ز کال د سپتمبر ۱۶ امه نېټه ( ګرګوري ) د خالي ( نۍ ) په ورځ هجرت وکړ چې د لمړي سپوږميز کال د ربيع الاول د لمړۍ نيټې او د وري د ۲۴ امې نېټې سره سمون خوري. د ليږديز لمريزکال د پيل لومړۍ ورځ د جمعې ( ادينې ) ورځ ده چې د ۶۲۲ ز کال د مارچ د ۱۹ امې نېټې ( جوليان ) يا د ۶۲۲ ز کال د مارچ د ۲۲ امې نېټې ( ګرګوري ) سره سمون خوري پيليږي.
 
== فصلونه، مياشتې، ورځې ==
ليږديز لمريزکال د ۳۶۵ (366) ورځو لرونکې دي چې دا ورځې په ۱۲ مياشتو ويشل شوي دي او ددغه کال پيل په لومړۍ ورځ په شمالي نيمه کره کې يو برابر پسرلی وي. د دغه کال لومړي طراح او رامينځته کونکې عمر خيام دی چې د ملکشاه سلجوقي په سپارښتنه يې دا کال رامينځته کړ.
هر کال لرونکې د څلورو فصلونو دي چې عبارت دې له سپرلی ( پسرلی )، اوړي، حزان ( پاڼه ريژ) او ژمي څخه. هر فصل لرونکې د دريو مياشتو دی. او هر مياشت د څلورو اونيو لرونکې ده او هره اونۍ اوه ورځې ده. چې د اونۍ د ورځو پښتو نومونه عبارت دې له نۍ ( خالي )، يو نۍ، دونۍ، درېنۍ، څلورنۍ ( څلنۍ )، پينځنۍ ( پنځنۍ) او جمعه ( ادينه ). او پارسي کې ورته شنبه، يکشنبه، دوشنبه، سه شنبه، چهارشنبه، پنجشنبه او جمعه وايي.
هر کال د وري په لومړۍ نيټه چې د پسرلي د پيل هم دي پيليږې او دغه ورځ په افغانستان د دهقان د ورځ په نوم ياديږې چې يو لوي جشن پکې نيول کيږې او همدا راز دې ورځې ته نورروز هم وايي چې ددې ورځې څخه د نوروز ميله هم پيل کيږي او پکې د سخي صيب د ژیارت بېرغ هم لوړيږي او خلک د هغه زيارت ته ورځي او د خپل مراد د پوره کېدو سوالونه کوي.
د ليږديز لمريزتر ټولو لويه ورځ د چينګاښ لومړۍ ورځ ده. او تر ټولو اوږده شپه يې د څيلې شپه ده چې د ليندۍ د ۳۰ امې د لمرپرېواته څخه تر د مرغومې د لومړې نيټې د لمر خاته پورې اوږده چې په پارسي کې ورته د يلدا شپه وايي.
 
{| class="wikitable"
|-
Line ۴۱ ⟶ ۴۲:
 
== نور کالونه ==
* [[سپوږميز ليږديز کالکليز]] ( هجري قمري )
* زيږديز[[ګریګوري کالکلیز]] (زيږديز کال/ميلادي )
* هبراني کال ( يهودي کال )
* بهايي کال
* هندي کال
Line ۵۲ ⟶ ۵۳:
# http://calendar.ut.ac.ir/Fa/CalBase/Lunarbase.asp
# http://www.centralclubs.com/topic-t23468.html
# اکرمي موسی، گاه‌شماری ايرانی، چاپځای: دفتر پژوهش‌های فرهنگی تهران: لومړی چاپ، کال ۱۳۸۰ ل، ۷۵ ام مخ
# بيرشک احمد، گاهنامه تطبيقی سه‌هزار ساله. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی تهران، چاپکال ۱۳۶۷ل، ۱۹۰ ام مخ
# http://www.tolafghan.com/afghan_calendar
# http://www.tolafghan.com/date_converter
Line ۵۹ ⟶ ۶۰:
# http://www.evertype.com/standards/af/af-locales.pdf
# http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2008/03/080312_shr-hh-calendar4.shtml
# په عادې کلونو کې د کب مياشت نهه ويشت ورځې وي خو په کبيسه کلونو کې ديرش ورځې وي.
# http://www.salaamtolana.org/fullstory.php?id=3236