د "د ساسانيانو واکمني" د بڼو تر مېنځ توپير

'''د ساسانیانو واکمني''' (په پهلوي ژبې کی:[[File:Eranshahr.svg|50px]]- ایرانشهر) د ۲۲۴ کال څخه تر ۶۵۱ کال پورې په نژدې ختیځ کی یویوه واکمني وه چی مرکز یی په [[ایران]] او [[عراق]] کی پروت وو. پلازمېنه یی [[تېسفون]] وو او رسمی ژبه پهلوی ژبه وه. په دی وخت کی هم [[يمن]]، ترکیه، [[سوریه]]، [[مصر]]، [[افغانستان]] ، [[ترکمنستان]]، [[آذربايجان]] د ساسانانو د حکمرانانو په لاس کی وه. د ساسانانو کورنۍ د غیر مسلمانانو وروستی پاچایی کورنۍ وه چی په [[ایران]] کی یی حکومت کاوه.

د [[اردشیر پاپاکان]] تر لاس اخیستلو (استعفاء ورکولو) وروسته زوی یی [[شاپور ۱]] د ساسانیانو د واکمنی شاهنشاه (حکمران) شو. [[شاپور ۱]] د ساسانیانو لمړی حکمران وو چې د شاهنشاه ايران و انيران لقب یی کاروه. [[شاپور ۱]] د ساسانیانو د سلارانو څخه تر ټولو مشهور سلار وو. هغه د روم د امپرطوری په خلاف ډېرې جګړې وکړې او په دریمې جګړې کې په ۲۶۰ کال کې یی د رومانی امپرطور والریان ونیول. د شاپور ۱ تر وفات وروسته یوازې زوی یی نرسې د ساسانیانو حکمران شو. نرسې هم د رومانیانو په خلاف جګړه کوله مګر اردو یی څو ځلې ماته وخورله او نرسې مجبور شو چې د روم د امپراطوری سره سولې تړون لاسلیک وکړي او نرسې د بین النهرین سیمه له لاسه ورکړه. د نرسې لمسۍ [[شاپور ۲|دوهم شاپور]] حکمران شو. [[شاپور ۲|دوهم شاپور]] د روم د امپراطوری په خلاف بیا جګړې پېل وکړ . تر څو پوځی بریونو وروسته د شاپور د واکمنی سرحد د چین امپراطوری ته ورسېده. تاریخپوهان د شاپور حکومت ته د طلایی عصر نومېږي. د دوهم شاپور تر وفات وروسته سیاسی بحران پېل شو چی د [[خسرو ۱]] د حکومت په وخت کی پای ته ورسېده. خسرو ۱ عظیم سیاستوال او سلار وو چی اقتصادی او سیاسی اصلاحات یی پېل وکړې. د هغو اصلاحاتو څخه تر ټولو مهمه د مالیاتو اصلاح وه. خسرو د شرقی روم امپراطوری نوی جګړې هم پېل وکړې. په دی وخت کی یمن د ساسانویانو لاس ته ورغله. د [[خسرو ۱]] تر وفات وروسته څلورم هرمز د ساسانانو حکمران شو. هرمز د ظالم حکمران وو او د اشرفانو او جنرالانو سره دښمنی لاره. تر څو میاښتو وروسته اشرافانو د هرمز د حکومت په خلاف قیام وکړل او [[بهرام چوبین]] نوی حکمران شو. د هرمز زوی [[خسرو پرويز|دوهم خسرو]] مجبور شو چی د شرقی روم امپراطوری ته تیښته وکړي. تر ۱۰ کلو وروسته دوهم خسرو د بهرام چوبین ته ماته ورکړه او د ساسانیانو شاهی تخت لاس ته ورغی. په ۶۰۳ کال کی د شرقی روم د امپراطوری په خلاف نوی جګړه پېل شوه او په ۶۱۹ کال کی [[سوریه]]، فلسطین او [[مصر]] ونیول شول. مګر په ۶۲۷ کال کی د نینوا په جګړې کې د خسرو پرویز پوځ ماته وخورله او [[خسرو پرويز|خسرو پرویز]] د خپل زوی قباد لخوا ووژل شو. د نینوا تر جګړې وروسته د ساسانیانو په واکمنی کی بیا سیاسی او اقتصادی بحرانونه پېل شول.