ويکيپېډيا

ویلیام هرشل

فریدریک ویلیام هرشل (په جرمني ژبه : فریدریش ویلهلم هرشل؛ زوکړه: د ۱۷۳۸ زکال د نومبر ۱۵ مه – مړینه: د ۱۸۲۲ زکال د اګست ۲۵ مه) جرمني الاصله بریتانوی ستور پوه او کمپوز جوړونکی و. هغه تر ډېره پورې له خپلې کوچنې خور، ستور پوهې کارولین هرشل (زوکړه:۱۷۵۰ زکال – مړینه: ۱۸۴۸ زکال) سره همکاري لرله. ویلیام هرشل د هانوفر په انتخابګر مېشته سیمه کې وزېږېد؛ نوموړی وړاندې له هغه چې د ۱۹ کلنۍ په عمر په ۱۷۵۷ زکال کې لویې بریتانیا ته کډوال شي له خپل پلار وروسته د هانوفر د پوځ په ارکستر کې شامل شو. [۲][۳][۴][۵]

ویلیام هرشل
ویلیام هرشل
ویلیام هرشل
د شخص مالومات
زېږون نوم
پيدايښت
مړینه
استوګنځای
تابعیت
رکن د امریکا د هنرونو او پوهنې اکاډمي [۱]  ويکيډاټا کې (P463) ځانګړنې بدلې کړئ
خور/ورور
عملي ژوند
تعلیم اکسفورډ پوهنتون   ويکيډاټا کې (P69) ځانګړنې بدلې کړئ
نامتو زده کونکي کارولین هرشل   ويکيډاټا کې (P802) ځانګړنې بدلې کړئ
کار/مسلک
کاروونکي ژبه
د کړنې څانګه ستورپوهنه ،  د نور فزیک   ويکيډاټا کې (P101) ځانګړنې بدلې کړئ
پوځي خدمت
جګړه/جګړې
لاسليک
ویلیام هرشل
ویلیام هرشل
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

هرشل خپل لومړنی لوی تلسکوپ په ۱۷۷۴ زکال کې جوړ کړ او له هغو وروسته یې ۹ کاله د آسمان په مشاهده تېر کړل څو د جوړه یي ستورو اړوند څېړنه وکړي. هرشل په ۱۸۰۲ زکال کې د سحابي (د ستورو ترمنځ د ګازاتو او پلازما څخه د جوړ ګرد) کتلوګ خپور کړ چې ۲۵۰۰ نمونو په کې شتون درلود؛ ورپسې یې په ۱۸۲۰ زکال کې د ۵۰۰۰ نمونو لرونکی بل کتلوګ خپور کړ. د هرشل د تلسکوپ د تفکیک وړتیا وښووله چې د مسیه د اجرامو په کتلوګ کې هغه اجرام چې سحابي ورته ویل کېږي په واقعیت کې د ستورو اړوندې کوچنې ټوټې دي. د ۱۷۸۱ زکال د مارچ په ۱۳ مه هغه مهال چې نوموړي د آسمان مشاهده کوله د جوزا په فلکي جوړښت کې یې نوي جسم ته پام شو. له نورو ستور پوهانو سره له اونیو بحثونو او د هغوی د هوکړې له لاسته راوړو وروسته یې څرګنده کړه چې دا نوې سیاره ده چې بیا بالاخره ورباندې د اورانوس نوم کېښودل شو. دا لومړنۍ سیاره وه چې له لرغونې زمانې وروسته کشف شوه او په دې سره هرشل په یوه شپه کې شهرت ته ورسېد. د دغه کشف په پایله کې دریم جورج نوموړی د دربار نجومي وټاکه. هغه د سلطنتي ټولنې غړی وټاکل شو او د نوي تلسکوپ جوړولو په موخه ورسره مالي مرستې وشوې.

هرشل د نجومي طیف سنجۍ څخه د ګټې اخیستنې په برخه کې مخکښ و؛ هغه د تودوخې سنجونکو وسایلو او منشورنو (بلورونو) څخه په ګټڼې کولای شول د ستورو د امواجو د طیف اوږدوالی وسنجوي. د دغو څېړنو پر مهال هر شل ماورا بنفش وړانګه کشف کړه. د نوموړي په نورو چارو کې د مریخ د دوران د مهال کره توضیح، دا چې د مریخ قطبي سرونه په فصل کې تغیر مومي، د تیتانیا او اوبرون (د اورانوس سپوږمۍ دي) او همدارنګه د انسلادوس او میماس (د زهل سپوږمۍ) کشفول شاملېږي. هرشل په ۱۸۱۶ زکال کې د سلطنتي ولفي بنسټ د شوالیه (مخکښ) ځایګی خپل کړ. نوموړی په ۱۸۲۰ زکال کې د ستورپوهنې د سلطنتي ټولنې له تاسیس وروسته د هغو لومړی مشر وټاکل شو. هرشل د ۱۸۲۲ زکال په اګست میاشت کې ومړ او چارو ته یې د هغه یوازني زوی جان هرشل دوام ورکړ. [۶][۷]

لومړی ژوند او موسیقاري چارې

سمول

هرشل د جرمني په انتخابګر نشینه هانوفر سیمه کې وزېږېد چې هغه مهال د روم د مقدسې سترواکۍ برخه و. نوموړی د ایزاک هرشل او د هغه د مېرمنې انا ایلسه موریتزن له لسو ماشومانو څخه و چې لوتري جرمني اجدا یې لرل. د نوموړي اجداد له پیرنا څخه ساکسوني ته راکډه شوي و. دغه لیدلوری چې نوموړی د بوهمیا له پروتستانتانو څخه و د هامل له خوا له پوښتنې سره مخ شوي، ځکه د هرشل کورنی نوم له یوې پېړۍ راهیسې په هغه سیمه کې شتون درلود چېرې چې د نوموړي کورنۍ ژوند کاوه.

د هرشل پلار په هانوفر پوځي جوړښت کې ترومپېت غږونکی و. په ۱۷۵۵ زکال کې د هانوفر ګارد چې ویلهلم یا ویلیام او د هغه ورور ژاکوب په کې د ترامپیت غږونکو په توګه کار کوه انګلستان ته وغوښتل شو. دغه مهال د لویې بریتانا او هانوفر پاچاهۍ د د پاچا دویم جورج تر واکمنۍ لاندې یو موټی شوې وې. له فرانسې سره د جګړې د ګواښ په زیاتېدو سره هانوفري ګارد له هانوفر څخه د دفاع په موخه له انګلستان راوغوښتل شو. په هاسټنبک جګړه کې د هغوی له ماتې وروسته، د ۱۷۵۷ زکال په وروستیو کې د هرشل پلارایزاک خپل دوه زامن د کډوالۍ په موخه انګلستان ته ولېږل. په داسې حال کې چې د نوموړي مشر ورور ژاکوب له هانوفري ګارد څخه ترخیص اخیستی و او ویلهلم له خدمت څخه په تېښته تورن شو خو بیا ورته دریم جورج په ۱۷۸۲ زکال کې بخښنه وکړه. [۸][۹]

دغه مهال ویلهلم ۱۹ کاله عمر درلود او د انګلیسي ژبې تکړه زده کوونکی و. نوموړی په انګلستان کې د خپل نوم په انګلیسي ډول یا فریدریک ویلیام هرشل باندې خپلو چارو ته دوام ورکړ.

نوموړي د ترومپېت سربېره ویلون، هارپسیکورد او وروسته ارګن هم غږولی شو. نوموړي د ګڼ شمېر موسیقاری اثارو کمپوزونه جوړ کړي و چې ۲۴ سمپونيک اثار، ګڼ شمېر یو غږ لرونکي اثار او یو شمېر کلیسايي موسیقۍ په کې شاملېږي. شپږ سمپونيک آثار یې د ۲۰۰۲ زکال په اپرېل میاشت کې د لندن موزارت موسیقۍ غږونکو (London Mozart Players) له خوا د ماتیاس بامرت تر رهبرۍ لاندې ثبت شول. [۱۰][۱۱][۱۲]

هرشل په ۱۷۶۱ زکال کې سانډرلنډ ته کډه وکړه چېرې چې چارلز آویزون هغه د خپل نیوکسل ارکستر د تکنوازه ویلون غږونکي په توګه وګماره او د یو فصل لپاره یې هلته کار وکړ. [۱۳][۱۴][۱۵]

په ۱۷۶۶ زکال کې هرشل په باث ښار کې د اته ضلعي سالون ارګن غږونکی شو؛ هغه ښکلې ودانۍ چې په ارامښت ځای یې شهرت درلود او هرشل هم د دغه ښار د عامه کنسرتونو مدیر و. نوموړی په ۱۷۶۶ زکال کې د ښار ارګن غږونکی وټاکل شو او خپل پیلنی کنسرت یې د ۱۷۶۷ زکال د جنوري په لومړۍ نېټه ترسره کړ. له دې امله چې تر دغه مهاله د ارګن جوړښت لا بشپړه وده نه وه کړې نوموړي د ویلون کنسرتو، ترامپیت کنسرتو او هارپسیکورد سوناتا په ګډون د خپلو کمپوزونو په وړاندې کولو سره خپله وړتیا وښوله. [۱۶][۱۷][۱۸]

د نوموړي خور کارولین د ۱۷۷۲ زکال د اګست په ۲۴ مه انګلستان ته راغله څو له ویلیام سره د باث ښار په نیوکېنګ واټ کې ژوند وکړي. دغه مهال د هر شل وروڼه دیتریش، الکساندر او ژاکوب (۱۷۳۴- ۱۷۹۲ زکال) د باث ښار د موسیقۍ غږونکو په توګه پېژندل کېدل. په ۱۷۸۰ زکال کې هرشل د باث ښار د ارکستر مدیر وټاکل شو او خور به یې هم تر ډېره د زیر غږ لرونکې تک نوازې په توګه راڅرګندېده. [۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

کورنۍ او مړینه

سمول

د ۱۷۸۸ زکال د مۍ میاشتې په ۸ مه، ویلیام هرشل له کونډې ماري پیت (کورنی نوم یې بالدوین و) سره د سلاو د آپتون سیمې په سنت لورانس کلیسا کې واده وکړ. هغوی د جان په نوم یو زوی درلود چې د ۱۷۹۲ زکال د مارچ په ۷ مه رصد خانې ته په اړوند کور کې وزېږېد. د ویلیام مخینې او د یو عالم په توګه د نوموړي څرګندېدو د هغه د ماشومانو او لمسیانو پر لویوالي پام وړ اغېز درلود. نوموړی په ۱۷۸۸ زکال کې د امریکا د علومو او هنرونو د اکاډمۍ د بهرني افتخاري غړي په توګه وټاکل شو. په ۱۸۱۶ زکال کې ویلیام د ولیعهد شهزاده له خوا د ولفي سلطنتي ټولنې شوالیه (مخکښ) وټاکل شو او د «ښاغلي» افتخاري لقب ورکړل شو، په داسې حال کې چې د بریتانیا د رسمي شوالیه و له ځایګي سره برابر نه و. نوموړي مرسته وکړه څو په ۱۸۲۰ زکال کې د لندن د ستورپوهنې ټولنه رامنځته شي؛ دغې ټولنې په ۱۸۳۱ زکال کې سلطنتي فرمان ترلاسه کړ او د ستور پوهنې په سلطنتي ټولنې واوښته. نوموړی په ۱۸۱۳ زکال کې د سویډن د علومو د سلطنتي اکاډمۍ د بهرني غړي په توګه وټاکل شو. [۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

هرشل د ۱۸۲۲ زکال د اګست په ۲۵ مه له یوې اوږد مهالې ناروغۍ وروسته د سلاو د وینزر واټ په رصد خانه کې ومړ. نوموړی د سلاو په آپتون سیمه کې د سنت لورنس کلیسا ته څېرمه خښ کړای شو. د هغه د قبر په ډبره لیکل شوي چې؛ هغه د اسمانانو له دیوالونو تېر شوی (Coelorum perrupit claustra). [۲۹]

کارولین د هغه په مړینې سخته خواشینه شوه او د هغه له مړینې وروسته فورا هانوفر ته ستنه شوه؛ هغه پرېکړه چې وروسته پرې پښېمانه وه. هغې ۵۰ کاله په انګستان کې ژوند کړی و او علایق یې په شدیده توګه په هانوفر کې د خپلې کورنۍ پر ځای له خپل وراره جان هرشل سره یوشان و چې هغه هم ستور پوه و. هغې د سحابي ګانو د نوملړ په جوړولو خپل کار ته دوام ورکړ او هغه څه یې تولید کړل چې وروسته د سحابي ګانو په عامه نوي نوملړ واوښت. نوموړې د ۱۸۴۸ زکال د جنوري په ۹ مه مړه شوه. [۳۰][۳۱][۳۲]

سرچينې

سمول
  1. ↑ https://www.amacad.org/sites/default/files/media/document/2019-10/electionIndex1780-1799.pdf
  2. ↑ Hoskin, Michael, ed. (2003). Caroline Herschel's autobiographies. Cambridge: Science History Publ. p. 13. ISBN 978-0905193069.
  3. ↑ "William Herschel | Biography, Education, Telescopes, & Facts". Encyclopedia Britannica (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15.
  4. ↑ "Herschel". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  5. ↑ "Sir William Herschel | British-German astronomer".
  6. ↑ "Herschel discovers infrared light". Cool Cosmos. خوندي شوی له the original on 25 February 2012. بياځلي په 6 June 2018.
  7. ↑ "Mars in the Classroom". Copus. بياځلي په 5 June 2018.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  8. ↑ Hoskin, M. (2004). "Was William Herschel a deserter?". Journal for the History of Astronomy. 35, Part 3 (120): 356–358. Bibcode:2004JHA....35..356H. doi:10.1177/002182860403500307. S2CID 117464495.
  9. ↑ Clerke, Agnes M (1908). "A Popular History of Astronomy During the Nineteenth Century" (4 (republished as eBook number 28247) ed.). London (republished eText): Adam and Charles Black (republished Project Gutenberg): 18. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  10. ↑ Griffiths, Martin (18 October 2009). "Music(ian) of the spheres William Herschel and the astronomical revolution". LabLit. بياځلي په 4 June 2018.
  11. ↑ "Chan 10048 William Herschel (1738–1822)". Chandos. بياځلي په 4 June 2018.
  12. ↑ Holmes 2008، مم. 67.
  13. ↑ "Seagull city: Sunderland's literary and cultural heritage". Seagull city. 24 May 2017.
  14. ↑ Lubbock, Constance Ann (1933). The Herschel Chronicle: The Life-story of William Herschel and His Sister, Caroline Herschel. CUP Archive. pp. 1–.
  15. ↑ Barentine, John C. (2015). The Lost Constellations: A History of Obsolete, Extinct, or Forgotten Star Lore. Springer. p. 410. ISBN 9783319227955.
  16. ↑ Cowgill, Rachel; Holman, Peter, eds. (2007). Music in the British Provinces, 1690–1914. London and New York: Routledge. pp. 100–111. ISBN 9781351557313. بياځلي په 4 June 2018.
  17. ↑ Macpherson, Hector Copland (1919). Herschel. London & New York: Society for Promoting Christian Knowledge; Macmillan. p. 13. بياځلي په 4 June 2018.
  18. ↑ Duckles, V. (1962). "Sir William Herschel as a Composer". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 74 (436): 55–59. Bibcode:1962PASP...74...55D. doi:10.1086/127756.
  19. ↑ Schaarwächter, Jürgen (2015). Two Centuries of British Symphonism: From the beginnings to 1945. Olms: Verlag. ISBN 9783487152288. بياځلي په 4 June 2018.
  20. ↑ Winterburn, E. (25 June 2014). "Philomaths, Herschel, and the myth of the self-taught man". Notes and Records. 68 (3): 207–225. doi:10.1098/rsnr.2014.0027. PMC 4123665. PMID 25254276.
  21. ↑ Hoskin, M. (1980), "Alexander Herschel: The forgotten partner", Journal for the History of Astronomy, 35 (4): 387–420, Bibcode:1980JHA....11..153H, doi:10.1177/002182868001100301, S2CID 115478560.
  22. ↑ "Welcome to Herschel Museum of Astronomy". Herschel Museum of Astronomy. بياځلي په 4 June 2018.
  23. ↑ Hoskin, Michael, ed. (2003). Caroline Herschel's autobiographies. Cambridge: Science History Publ. p. 13. ISBN 978-0905193069.
  24. ↑ Hanham, A. & Hoskin, M. (2013). "The Herschel Knighthoods: Facts and Fiction". Journal for the History of Astronomy. 44 (120): 149–164. Bibcode:2013JHA....44..149H. doi:10.1177/002182861304400202. S2CID 118171124.
  25. ↑ "Book of Members, 1780–2010: Chapter H" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. بياځلي په 28 July 2014.
  26. ↑ "A brief history of the RAS". Royal Astronomical Society. بياځلي په 6 June 2018.
  27. ↑ Shortland, E. (1820). "The Astronomical Society of London". Journal of the British Astronomical Association. 81: 44–47. بياځلي په 6 June 2018.
  28. ↑ Holmes 2008، مم. 186.
  29. ↑ Pendergrast, Mark (2004). Mirror mirror : a history of the human love affair with reflection. New York: Basic Books. p. 159. ISBN 978-0465054718. بياځلي په 17 May 2018.
  30. ↑ Herschel, Caroline (1876). Herschel, Mrs. John (ed.). Memoir and Correspondence of Caroline Herschel. London: John Murray, Albemarle Street.
  31. ↑ Olson, Roberta J. M.; Pasachoff, Jay M. (2012). "The Comets of Caroline Herschel (1750–1848), Sleuth of the Skies at Slough". Culture and Cosmos. 16: 53–80. arXiv:1212.0809. Bibcode:2012arXiv1212.0809O. doi:10.46472/CC.01216.0213. S2CID 117934098.
  32. ↑ "Caroline Herschel Biography". Space.com. 4 September 2012. بياځلي په 23 April 2016.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ویلیام_هرشل&oldid=336286" نه اخيستل شوی