سالار تورکان
سالار د چين په ګانسو ولايت کې مېشته تورک قوم دی چې د هوانګ سيند په سويلي څنډه کې د لانژو ښار په لوېديځ کې ژوند کوي. د سالار تورکانو ژوند تر ډېره په کرنه او مالدارۍ ولاړ دی. [۱]
سالاران له دوو قومونو قرمان او اغامان څخه جوړ شوي دي او په چين کې د مېشتو پنځوسو قومونو څخه دي چې د چين د ولسي جمهوريت له خوا په رسميت پېژندل شوي دي. په وروستۍ سرشمیرنه کې (په ۲۰۰۰ میلادي کال کې) د دوی نفوس ۱۰۴،۵۰۳ تنه و او دوی په عمده توګه په چینګ های (د شون هوی خودمختاره سیمه کې)، هوالونګ (د هوی هوی خودمختاره سیمه)، ګان سو (د بنان او دونګ جیانګ او سالار قومونو د جیشینان په خودمختاره سیمه کې) دي. او دوی په سینکیانګ (د قزاقستان خودمختاره سیمه) کې ژوند کوي. د سردارانو پلرونه کوچیان اوغوز تورکان وو چې د تبتیانو، هان چینایانو او هوی قوم سره یې اړیکه درلوده.
سالار مسلمانان دي او ټولنه یې په نسلي تسلسل ولاړه ده مطلب د قوم مشر د مړينې په صورت کې يې مشري زوی ته پاتې کيږي.
تاریخ
سمولبټنوک| محمود کاشغري په دیوان ګاهات الترک کې د سلغور قوم ذکر کړی چې نښه یې [۲] ده. [۳] د کاشغري د دود له مخې سالاران د سلغور اوغوز نسل دی. دوی په څوارلسمه او پنځلسمه پېړۍ کې د یوان کورنۍ د واکمنۍ پر مهال له سمرقند او تورفان څخه هجرت وکړ او داسې ښکاري چې د تبتی، هان او هوی قومونو سره د دوی ګډولو یو هایبرډ قوم جوړ کړ.
په روایت کې راغلي چې سالاران له سمرقند څخه د هوانګ سو ساحل ته تللي وو. دغه سرداران د منګول يوان د واکمنۍ له پيل څخه تر ديارلسمې ميلادي پېړۍ پورې د چين په چينګ های ولايت کې مېشت وو. د چنګیز خان د فتوحاتو په وخت کې دوی د سالیر خراساني قبیلې په نوم یادیدل. د سالیر یو قوماندان موافقه وکړه چې خپل دوه سرتیري، اغامان او قرمان د اجیرانو په توګه د منګولیانو پوځ ته تسلیم کړي. په دې توګه د سالیر ترکمنانو د هغه وژنې او ورانۍ مخه ونیوله چې د خوارزمشاه امپراتورۍ ته د منګولیانو لښکرې ورغلې وې. د چنګیز خان د خوارزم له فتحې څلویښت کاله وروسته، د سالیر دوه وایسرایانو، اغامان او قرمان، هم د سیچوان د دیاویو په محاصره کې، چې د سونګ امپراتورۍ مرکز و، برخه واخیسته. وروسته قرمان او د هغه تر قوماندې لاندې ځواکونو سمرقند (چې نن ورځ د ازبکستان برخه ده) پرېښوده او د چنګخي په ولسوالۍ کې مېشت شول. هغه ځای چې نن د شونخوا په نوم یادیږي. د قرمان اولادې تر اوسه خپله ترکي ژبه ساتلې ده، چې د سالار ژبه بلل کېږي.
د توکمپوهانو د نظر له مخې، د دوی پلرونه شاید د سلجوق ترکانو د اوغوز قوم څخه راغلي وي او بالاخره د 14 او 15 پیړیو په اوږدو کې د کانسو (د دوی اوسنی موقعیت) کې میشته شوي. د سالارانو د تاریخي دورې په اوږدو کې، داسې انګیرل کیږي چې د دوی پلرونه د تبتیانو، هان چینایانو او منګولیانو سره یوځای شوي ترڅو د نن ورځې سالار جوړ شي. په 1781 کې د سالارانو د بغاوت پایله د تورکانو لپاره وېجاړونکې وه. لکه څنګه چې د کینګ کورنۍ پوځ دغه پاڅون په کلکه وځپل. په داسې حال کې چې په دې پېښه کې د سالارانو د ټول نفوس ۴۰ سلنه وژل شوي دي.
دین
سمولد سالار ډیری ترکانو په 1750 کې اسلام قبول کړ. په ۱۹۸۰ کال کې د دوی د جوماتونو شمېر له اتیا څخه زیات و. سره له دې چې د تبتیانو سره یوځای شتون لري، سالارانو د بودیزم سخت مخالفت کړی.
د نقشبندیه د دوو لویو فرقو څخه یوه د اقتغلق یا افقیه په نوم پیژندل کیږي، د ګانسو او چنګهای د مشرانو او هوی په منځ کې ډیری پیروان لري. [۴]
کلتور
سمول
د قومي مشر ځانګړې جامې د دې سیمې نورو مسلمانانو ته ورته دي. ډیری نارینه معمولا وړتیا لري، سپینې کمیسونه او سپین یا تور سویټ پتلون اغوندي. ځوانې نجونې د روښانه رنګونو چینایي جامو اغوستلو سره عادت شوي؛ خو ښځې دودیزې تورې یا سپینې جامې اغوندي.
سالاران د کوکسوان په نوم یو تار لرونکی وسیله لري چې د سپینو زرو یا مسو څخه جوړه شوې ده (په ترکي ویکیپیډیا: مسو یا سپینو زرو تار) او یوازې د میرمنو لخوا غږول کیږي.
سالاران د مغول یوان امپراتورانو د واکمنۍ پر مهال د چین په چینګای ایالت کې وو. دوی خپله اوغوز ترکي ژبه د پیړیو راهیسې ساتلې ده، کوم چې د قراګوم لخوا ویل شوي ترکمن ژبې ته ورته دی.
ډېری کوچیان ترکمن دودونه ورک شوي او ترکمن موسیقي هیره شوې ده. د سالار ډیری غیر مذهبی خلکو مناسب تبتی یا منګولیایی (مسلم منګولیان چې په چینګای کې ژوند کوي) موسیقۍ ته مخه کړې.