خواجه محمد بنکښ
خواجه محمد بنگښ (زوکړه؟ - مړینه؟) د روښانیانو د دورې د پښتو ژبې يو نوميال شاعر دی.
مخينه
سمولخواجه محمد بنگښ د بنگښو دويم پښتو ژبی شاعر دی. د هغه د پلار د نامه او ځاى ځايگي، ټاټوبي په اړه مالومات نه دي ترلاسه شوي، خو له شاعرۍ يې دا رامالومېږي چې هغه د ۱۱ سپوږميزې لېږدي (هـ ق) (١١٠٠) پېړۍ د وروستي پېر شاعر دی. کلام يې د تصوف په رنگ کې رنگ دی. د پېښور د اکبر پورې د شېخ عبدالرحيم مريد وو. شاعري يې په فنى لوازماتو پسوللې ده. ژبه يې خوږه، پسته او روانه ده، خو د بنگښو د ځانگړي گړدود (لهجې) نښې نښانې پکې په نظر راځي. داسې ښکاري چې د هغه ټول عمر له بنگښو بهر د پېښور په شاوخوا کې تېر شوی وي. کلام يې موږ ته دا حال هم وايي چې هغه د اورنگزېب پاچا زمانه ليدلې او لکه د نورو پښتنو په څېر دی هم د مغولي سرکار نه خوشال نه وو، ځکه خو يې ويلي دي:
د اورنگ په باچايي کې مې نياو نه شي - زه خواجه محمد به اوځم و بل لور ته
د ادب د استاذانو دا خيال دی چې خواجه محمد بنگښ ډېر زور پر تصوف کړی دی. د عرفان او د سلوک مرحلې يې په گوته کړې دي. په تصوف کې د وحدت الوجود پلوى دی. مزاج يې شاعرۍ ته ډېر زيات ورته وو. که چيرې يې د شعر پر ځينو نورو اړخونو هم پام کړی وای، نو نن به يې شمېر د پښتنو شاعرانو پر لومړۍ ليکه کېده.
دا خبره بالکل سمه ښکاري. د خواجه محمد بنگښ د ديوان له لوسته دا رامالومېږي چې هغه ډېر ښه شاعر دی. د تورو جادوگر دی او شعر يې دا ځواک لري چې بل اغېزمن کړي. ځنې شعرونه خو يې دومره د اوچتې کچې دي چې سړی يې فني پوخوالي او نزاکت ته هېښ شي او بې اختياره يې له خولې نه واه واه ووځي، لکه چې وايي:
گوتې تورې کړې په ما يې کړې راپورې - زه حېران يم ستا د سپينو گوتو تور ته
لنډه دا چې خواجه محمد بنگښ چې څه موږ ته د شاعرۍ په جوله کې پرېښي دي، ايا هغه يوازې د تصوف باريکۍ دي او که نور څه. هو له دې دا په ښه توگه رامالومېږي چې هغه يو استاد شاعر دی او د پښتو په کلاسيک ادب کې ځان ته یو ځانگړی ځای لري. د هغه د شعرونو ديوان پښتو اکېډمۍ پېښور پوهنتون چاپ کړی دی.
د شعر بېلگې یې
سمولچې بادشاه يې د جمله وو ښايسته وو - خبر واخله د عاجزو خوار خسته وو
زړونه مه ماتوه لال د بدخشان دي - مشکل کار دى رغول د شکسته وو
زړه مې ستا په محبت سره تړلی - نظر وکړه په دا خپلو دل بسته وو
د چمن گلونه واړه پرې تازه شو - شمال راغی ستا د مخ د گلدسته وو
چې يې قد و قامت ستا په سترگو وليد - ملا شوه ټيټه د همه وو اراسته وو
زما سر به تر اووم اسمانه تېر شي - که مې کړې د خپل مجلس تر نشسته وو
سر و مال به همگي ځنې قربان کړم - زه خواجه محمد مريد يم د ښايسته وو
+++
که دې ما غوندې غريب پرېوځي و اور ته - ستا سنگين خاطر به نه شي ښکته پورته
د عاشق له آه سرده نه ويرېږې - ته هرگوره ډېر غره يې و خپل زور ته
يا وفا دې هيڅ زده کړې چرته نه ده - يا خو نه گورې له کبره و سرتور ته
ستا په عشق کې هسې چارې په ما وشوې - چې له شرمه کتی نه شم کلي کور ته
گوتې تورې کړې په ما يې کړې راپورې - زه حېران يم ستا د سپينو گوتو تور ته
نور عالم مې همگي لېونی بولي - دواړه غوږ مې دي نيولى و پېغور ته
د اورنگ په بادشاهۍ کې مې نياو نه شي زه خواجه محمد به اوځم و بل لور ته
مړينه
سمولچاپ شوي نښيرونه يې
سمولاخځليک
سمول۱- https://tolafghan.com/articles/18065
۲- د ليکوال ډاکتر لطيف ياد فېسبوک پاڼه.