توماس جفرسون

تاماس جفرسن (۱۷۴۳، د اپريل ۱۳ مه – ۱۸۲۶ز، د جولای ۴) يو امريکايي سياستمدار، ديپلومات، وکيل، معمار، فيلسوف او د امريکا جوړوونکی و، چا چې له ۱۸۰۱ز څخه تر ۱۸۰۹ز کال پورې د متحده ايالاتو د ولسمشر په توګه کار وکړ. له دې وړاندې، هغه د ۱۷۹۷ز او ۱۸۰۱ز کلونو په منځ کې د جان اډمز په اداره کې د متحده ايالاتو د دویم مرستيال ولسمشر په توګه دنده تر سره کړې وه، همدا راز د جورج واشنګټن په اداره کې يې د ۱۷۹۰ز او ۱۷۹۳ز کلونو تر منځ د متحده ايالاتو د بهرنيو چارو د لومړي وزير په توګه کار کړی و. د خپلواکۍ د اعلاميې اصلي ليکونکی جيفرسن د ديموکراسۍ، جمهوريت غوښتنې او فردي حقوقو پلوی و، امريکايي مستعمرې يې هڅولې، چې د لويې بریتانيې له پاچهۍ سره اړيکې پرې او نوی ملت جوړ کړی؛ هغه په ملي او ايالتي کچه  بنسټيز اسناد جوړ او پریکړې وکړې.

توماس جفرسون
توماس جفرسون
د شخص مالومات
پيدايښت
مړینه
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
قد	1.89 متر ،  189 سانتي متره
دين
ګوند	ډیموکرات-جمهوریت غوښتونکی ګوند
رکن	د امریکا د هنرونو او پوهنې اکاډمي
واک
عملي ژوند
کار/مسلک
مورنۍ ژبه	انګرېزي ژبه
کاروونکي ژبه
د کړنې څانګه	کرهڼه ،  فلسفه ،  ديپلوماسي ،  معماري
لاسليک
توماس جفرسون
وېبپاڼه
	مخ پر IMDB باندې

د امريکايي انقلاب پر مهال، جفرسن د لويې وچې په کانګريس کې د ويرجينيا استازيتوب وکړ، چې د خپلواکۍ اعلاميه يې تصويب کړه. د ويرجينيايي قانون جوړوونکي په توګه، هغه د مذهبي ازادۍ لپاره د ايالتي قانون مسوده چمتو کړه. نوموړي د امريکا د انقلابي جګړې په اوږدو کې  له ۱۷۸۱ز څخه تر ۱۷۷۹ز کال پورې د ويرجينيا د والي په توګه دنده تر سره کړه. په ۱۷۸۵ز کال کې جفرسن د متحده ايالاتو د ماليې وزير وټاکل شو او په تعقيب يې له ۱۷۹۰ز څخه تر ۱۷۹۳ز کال پورې د ولسمشر جورج واشنګټن په حکومت کې د هېواد د بهرنيو چارو د لومړي وزير په توګه وټاکل شو. په لومړي ځل د ګوندونو د نظام تر جوړېدو وروسته جفرسن او تاماس ماډيسن د فدراليسټ ګوند پر ضد ډيموکراتيک-جمهوري ګوند جوړ کړ. هغه په ۱۷۹۸ز او ۱۷۹۹ز کلونو کې له ماډيسن سره يو ځای په ناڅرګند نوم د کينتاکي او ويرجينيا پاروونکی پریکړه ليک ولیکه، چې د پرديو او فتنې د قوانينو په لغوه کولو سره د ايالتونو د حقوقو د پياوړتيا په لټه کې و.

د ولسمشر په توګه جفرسن د بېړيو په وسیله د لېږد او هېواد سوداګريزې ګټې د سمندري غلو او بریتانيې د يرغليزو سوداګريزو تګلارو پر ضد وکارولې. له ۱۸۰۳ز کال څخه جفرسن د لويديځې پراختيا غوښتنې سياست ته وده ورکړه، د لويزيانا رانيولو ته يې لاره برابره کړه ،چې په دې سره يې د هېواد ځمکه دوه برابره لوړه کړه. د مېشتېدو لپاره د ځای برابرولو په موخه جفرسن د نوو رانيولو سيمو څخه د هندي قبايلو د لرې کولو پر جنجالي بهير پيل وکړ. له فرانسې سره د سولې د مذاکراتو په پايله کې د جفرسن ادارې پوځي ځواک کم کړ. هغه په ۱۸۰۴ز کال کې بيا وټاکل شو. د هغه دویم ځل ولسمشري له کورنيو ستونزو سره هممهاله وه، چې په هغې کې د پخواني مرستیال ولسمشر آرون بور محاکمه هم شامله وه. په ۱۸۰۷ز کال کې د امريکا بهرنۍ سوداګري هغه مهال کمه شوه، کله چې جفرسن د بریتانيې له خوا د متحده ايالاتو د بېړيو د ګواښلو په ځواب کې د اقتصادي بنديزونو قانون عملي کړ. په همدې کال جفرسن د مريانو د واردولو قانون هم لاسليک کړ.

جفرسن، هغه څوک چې په لومړي سر کې يو بزګر، وکيل او سياستمدار و، په ډېرو برخو کې يې پوهه درلوده، چې له نقشې جوړولو او رياضياتو څخه پيل او بيا تر بزګرۍ او ميخانيک پورې رسېږي. هغه د لرغوني سبک يو معمار هم و. له دين او فلسفې سره د جفرسن زياته لېوالتيا د دې لامل شوه چې، هغه د امريکا د فلسفي ټولنې مشر شي؛ هغه له منظم مذهب څخه ډډه وکړه؛ خو مسيحيت، خوند پالنې او د رب شتون عقايدو پرې اغېز درلود. جفرسن چې يو ژبپوه و، ډېرې ژبې يې زده وې. نوموړی چې ډېر ليک ليکونکی و، د ايډوارډ کارينګتون، د کارولينا جان تيلور او جيمز ماډيسن په ګډون يې له پياوړو خلکو سره د ليک له لارې اړیکه درلوده. د هغه له کتابونو څخه يو هم د ويرجينيا ايالت په اړه يادښتونه (۱۷۸۵ز) دی، چې شونې ده، له ۱۸۰۰ز کال مخکې تر ټولو ډېر مهم خپور شوی کتاب وي. جفرسن له اصولو، ارزښتونو او روښنايۍ له لارښوونو دفاع کوله.  

جفرسن د خپل ژوند په اوږدو کې، له ۶۰۰ زيات مريان درلودل، ټول د هغه په کور او کرونده کې ساتل کېدل. د جفرسن له وخت څخه د «سالي همينګز» په نوم له يوه مخلوط توکم له وينزې او د هغه د مړې شوې مېرمنې له ميرنۍ خور سره د هغه د اړيکې په اړه ګونګوسې خپرې وې. د هغه د پاتې اولادونو د ډي اين ای د معايناتو او شفاهي تاريخ سره سم، جفرسن له همينګز څخه شپږ بچيان درلودل، چې څلور يې بلوغ ته رسېدلي وو. شواهد ښيي چې : جفرسن له «همينګز» سره هغه مهال اړيکې پيل کړې، کله چې دوی په پاريس کې وو، همينګز پاريس ته هغه مهال راورسېده، چې څوارلس کلنه وه او جفرسن څلور څلوېښت کلن واو کله چې هغه په شپاړس کلنۍ کې متحده ايالاتو ته راستنه شوه هغه اميندواره وه.

له دولتي دندې څخه تر تقاعد وروسته، جفرسن د ويرجينيا پوهنتون جوړ کړ. جفرسن او د هغه ملګری جان اډمز دواړه، د ۱۸۲۶ز کال د جولای په څلورمه مړه شول، کومه نېټه چې د متحده ايالاتو د خپلواکۍ زرينه لمانځنه کېږي. د ولسمشرۍ څېړونکي او تاريخ ليکونکي عموماً د جفرسن د لاسته راوړنو ستاينه کوي، چې په هغې کې له مذهبي خپلواکۍ څخه د هغه دفاع او په ويرجينيا کې د هغه زغم شامل دي. جفرسن د متحده ايالاتو په ولسمشرانو کې د لوړې مرتبې څښتن بلل کېږي، په عمومي توګه په تر ټولو پنځو غوره هغو کې.

د ژوند لومړي کلونه او مسلک

تاماس جفرسن، د ۱۷۴۳ز کال د اپريل په ديارلسمه نېټه د ويرجينيا مستعمرې په شاډويل پلانټيشن کې د خپلې کورنۍ په کور کې زېږېدلی دی، د خپلو لسو خوېندو او وروڼو په منځ کې درېيم و. هغه په اصل کې د انګلستان او شونې ده چې د ويلز و، چې بریتانوي تبعه زېږېدلی وې. د هغه پلار پيټر جفرسن يو کروندګر او نقشه جوړوونکی و او هغه وخت مړ شوی و، چې جفرسن څوارلس کلن و، مور يې جين رانډولف نومېده. د خپل ملګري او کروندې د څښتن ويليام رانډولف درېيم له مرګ وروسته پيټر جفرسن، په ۱۷۴۵ز کال کې خپله کورنۍ د «تاکاهو» کروندځای ته ولېږدوله، رانډولف په خپله وصيتنامه کې پيټر د خپلو بچيانو پالونکی نومولی و. د جفرسن کورنۍ، په ۱۷۵۲ز کال کې بېرته «شادويل» ته راستنه شوه او پيټر همدلته په ۱۷۵۷ز کال کې مړ شو، د هغه شتمني يې د زامنو ټاماس او رانډولف تر منځ ووېشل شوه. مشر جان هاروي د توماس سرپرست شو. په ۱۷۵۳ز کال کې هغه د خپل اکا فيلډ جفرسن او ميري الين هانډ په واده کې ګډون وکړ، چې الين بيا د هغه نژدې ملګرې او لومړۍ ښوونکې شوه. توماس نږدې پنځه زره جريبه ځمکه په ميراث يووړه، چې «مونتيچيلو» هم په کې شامله وه. هغه په يو وېشت کلنۍ کې د خپلې شتمنۍ بشپړ واک تر لاسه کړ.

زده ک ړه، د کورنۍ د ژوند لومړي کلونه

جفرسن د ويرجينيا په تاکاهو کې د رانډولف له بچيانو سره يو ځای له ښوونکو زده کړې پيل کړې. د توماس پلار پيټر له خپل ځان سره زده کړې کړې وې او د رسمي زده کړو په نه تر لاسه کولو د پښېمانتيا له امله يې توماس ډېر وختي په پنځه کلنۍ کې په انګليسي ښوونځي کې داخل کړ. په ۱۷۵۲ز کال کې کله چې نهه کلن و، هغه يوه سيمه ييز ښوونځي ته تګ پيل کړ ،چې د يوه سکالنډي مسيحي مذهبي مشر له خوا اداره کېده.همدا راز د طبيعي نړۍ مطالعه يې هم پيل کړه، چې هغه په کې لېوالتيا پيدا کړې وه. دا مهال هغه لاتيني، يوناني او فرانسوي ژبو په لوستلو او پر اس د سپرېدلو زده کړه پيل وکړ. هغه د پلار له برابر کتابتون څخه هم کتابونه لوستل. له ۱۷۵۸ز څخه تر ۱۷۶۰ز کال پورې، هغه ته په ويرجينيا کې «ګوردونسويل» ته څېرمه مذهبي مشر «جيمز موري» زده کړې ورکړې، هغه هلته د ماوري له کورنۍ سره اوسېده، تاریخ، ساينس او لرغونی علم يې ولوست. په دې ځای کې جفرسن ډېر امريکايی هنديان وپېژندل او له هغوی سره ملګری شو، په دوی کې مشهور چيروکي مشر «اونتاسيتي» هم شامل و او ډېر ځله به «وليامزبرګ» ته د سوداګرۍ لپاره د تګ پر مهال، دوی د هغه د لېدلو لپاره په «شاډويل» کې تم کېدل. د هغو دوو کلونو په اوږدو کې چې جفرسن د موري له کورنۍ سره و، هغه وليامزبرګ ته سفر وکړ او هلته به د مارتا واشنګټن د پلار ډګروال «ډنډريج» سره مېلمه و. په وليامزبرګ کې ځوان جفرسن له «پاټريک هنري» سره وپېژندل، څوک چې له هغه څخه اته کاله مشر و او دواړو د وايلن غږولو سره مينه لرله.