ويکيپېډيا

ایدینبرګ

ایدینبرګ د سکاتلند پلازمېنه ښار او د دغه هېواد له ۳۲ شورای سیمو یوه سیمه ده. له تاریخي اړخه، ادینبرګ د میدلوتیان ( که یو دبل په ځای وکارول شي نو له ۱۹۲۱  دمخه ایدنبرګ شایربلل کیږي) چې د فورت Forth دسیند د راوتلو سیمې په سویلي څنډه کې لوتیان Lothian په سیمه کې پروت دي . ایدنبرګ د سکاتلند له ګلاسکو وروسته دویم ډیر وګړي لرونکی او په برتانیا کې اوم د ډېرو وګړو لرونکی ښار دی.     [۸][۹][۱۰][۱۱]

ایدینبرګ
Edinburgh (انګليسي)
Dùn Èideann (سکاټلينډي ګاليک)
Edinburgh (سکواټي) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
پلازمېنه د
بلننوم
  • Athens of the North ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
ښار
college town (en) ژباړل
lieutenancy area of Scotland (en) ژباړل
Scottish county of city (en) ژباړل[۱] (۱۹۰۰ – ۱۹۷۵)
لوی ښار
metropolitan county (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړو شمېر
۴۸۸٬۰۵۰ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ځايي ژبې
وګړنوم
edimburghese — edimburgués — edimburguesa — Édimbourgeois[۲] — Édimbourgeoise[۲] — edimburguès — edimburguesa — Edinburgano — edimburghesi ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
غړی د
اداري سیمه
City of Edinburgh (en) ژباړل (۱۹۹۶ – ) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۲۵۹ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
جوړښت
جایزې
نور مالومات
وېب‌پاڼه
پوسټ‌کوډ
EH1-EH13 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
کورډي‌نېشن
۵۵°۵۷′۱۲″شمال ۳°۱۱′۲۱″لويديځ / 55.9533°شمال 3.1892°لويديځ / 55.9533; -3.1892 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

له ۱۵ پېړې را دېخوا د سکاتلند د مرکز په توګه پېژندل شوی ایدنبرګ د سکاتلندې حکومت، سکالتندې پارلمان او د سکاتلند د سترو محکمو ناستځای دی. د دې ښار د  هالی رود هاوس Holyroodhouse مانې په سکاتلند کې د برتانوي پاچا رسمي هستوګنځای دی. له ډیره پخوا دا ښار د پوهنې په ځانګړې توګه د طب، سکاتلندي قانون، ادبیاتو، فلسفې، علومو او انجنیرۍ مرکز پاتې شوی دی. دا ښکار په برتانیا کې دویم ستر مالي مرکزدی. د دې ښار تاریخی کلتوري راکښنو داښار په برتانیا کې دګرځندویانولپاره دویمه ډیره لویه لیدونکې موخه ګرځولې ده چې په ۲۰۱۸ ز کال کې یې ۴.۹ میلیونه کتنې جلب کړي چې ۲.۴ میلیونه یې بهرني لیدونکي و. د تایم اوت Time Out مجلې ادینبرګ ته په نړۍ کې په ۲۰۲۲ ز کال کې د خورا غوره ښار درجه ورکړه.   [۱۲][۱۳][۱۴]

د ۲۰۲۰ د کال په نیمایي کې د ایدنبرګ د خاصو ځایونو اټکلي وګړي ۵۰۶.۵۲۰ ، د ۲۰۱۹ ز کال په نیمایي کې د ایدنبرګ د شورایي سیمو وګړي چې د دې سیمې په لویدیځ کې لرې پراته کلي احتوا کوي ۵۱۸.۵۰۰ تنه، او په ۲۰۱۹ز کال کې د ایدنبرګ او ایدنبرګ د سکاتلند جنوب لویدیځ ښاري سیمو وګړي چې ختيځ لوتیان East Lothian Lothian، فایف Fife¸ میدلوتیان Midlothian ، سکاتلندي پولې او لویدیځ لوتیان  سیمې هم پکې شاملیږي ۱.۳۸۴.۹۵۰ اټکل شوی دی.   [۱۵][۱۶]

دا ښار د سکاتلند د کلیسا د عمومي کلنۍ ناستې ځای دی او د ملي کلتورې بنسټونو لکه د سکاتلند ملي موزیم، د سکاتلند ملي کتابتون او سکاتلندې ملې ګالرۍ کور دی. د ایدنبرګ پوهنتون چې په ۱۵۸۲ کې یې بنسټ ايښودل شوي او اوس په دې ښار کې له درې پوهنتونو داسې پوهنتون دی چې په نړۍ کې یو له غوره څېړنیزو بنسټونو شمیر کیږي. دا پوهنتون ۲۰۲۳ کال لپاره د QS ( دا یوه برتانوي کمپنۍ ده چې د پوهنتونونو درجه بندي کوي) د درجه بندۍ له مخې پنځلسم غوره پوهنتون بلل شوی دی. دا ښار د ایدینبورګ د نړیوال فیستیوال او فرینج Fringe فیستیوال له امله مشهور دی چې وروستی یې د هنرونو نړیوال  کلني خورا ستر فیستیوال بلل کیږي. په دې ښارکې تاریخي ځایونه د ایدینبرګ کلا Edinburgh Castle، د هالی رودهاوس Holyroodhouse ، د سینت ګیلس St. Giles، ګری فریرGreyfriars او کانوکېټ Canongate کلیساوې دي. د ایدنبورګ زوړ ښارګوټی او نوی ښارګوټی دواړه د یونسکو د نړیوال میراث سیمو به توګه لست شوېدي چې د ایدنبرګ دنړیوالو میراث ادارې له خوا مدیریت کیږي.    [۱۷][۱۸]  

ایتمولوژي یا د اشتقاق علم

سمول

ایدین "Edin" د دې ښار د نامه ریشه ده چې له Eidyn څخه اخیستل شوی چې په کمبریک ، بریتونیک او سلتیک ژبو کې ددې ځای نوم دی چې پخوا دې ځای کې پرې خبرې کیدلې خو معنی یې نامعلومه ده. د Eidyn ناحیه د دین ایدین Din Eidyn په کلا کې، یا د dun یا Eidyn په غونډۍ کې موقعیت لري. باور دادی چې دا ناحیه د راک په ماڼۍ Castle Rock کې چې اوس د ایدینبرګ د ماڼۍ سیمه ده پرته وه.  آیدن Eidyn د برنیشیا د انګلسانو له خو په ۷ پېړۍ کې ونیول شوه او وروسته په ۱۰ پېړۍ کې د سکاتلندیانو له خوا اشغال شو. لکه چې ژبه یې نورتومبرین Northumbrian زړې انګلیسي ته تغیر شوه چې بیا سکاتلندې ژبه ترې جوړه شوه او په دین آیدین Din Eidyn کې د بریتونیک دین سیمې نوم د بوره burh ته واووښت چې وروسته يې دایدینبرګ نوم را منځته کړ.او په همدې ډول دین din په سکتلندې ګې لیکScottish Gaelic ژبه کې په دن dùn واووښت چې دن ایدین ترې جوړ شو.     [۱۹][۲۰][۲۱]

وړ نومونه

سمول

دې ښار ته د مهربانۍ له مخې د اولد ریکی Auld Reekie  لقب چې په سکاتلندې کې زوړ دود کوونکی معنی ورکوی د دودونو په واسطه د پوښل  شوي زاړه ښار منظرو ته په پام ورکړل شوی. د آلن رمسي  Allan Ramsay ( یو سکاتلندی شاعر و) په یوه شعري ټولګه چې۱۸۰۰ شعري ټوټې لري یوې تبصرې ولیکل "   بد بویه آولد Auld Reeky " دا نوم د خلکو له خوا ایدنبرګ ته د هغو دودجنو او بدبویو ورېځو  له امله ورکړل شو چې تل به د ایدنبرګ په سر را پېښېدلې. [۲۲][۲۳][۲۴]

توماس کار لیل Thomas Carlyle ( داد سکاتلند مقاله لیکونکی، تاریخپوه او فیلسوف و) وویل" د ورېځو دود په ایدنبرګ باندې د انیس سیلویوس Aeneas Silvius ( د کاتولیکي کلیسا مشر او د پاپل د ایالتونو واکمن د ۱۴۰۵ ز څخه تر ۱۴۶۴ ز پورې) له وخت را دې خوا  یالاهغه هم پخوا زوړندې دي، خلک  د یو ډول تورو ډبرو د سوځلو  داسې هنر لري چې د انیس سیلویوس Aeneas Silvius لپاره ډېر عجیب دی، ایدنبرګ د هغه د دودکشونو سره د خلکو له خوا د  Auld Reeki په نامه یادیږي "[۲۵]

د والتر سکات Walter Scott د ستر راهب  The Abbotپه نامه یوه ناول کې یو کرکتر وایي، "  .... هاخوا آولد ریکی Auld Reekie پروت دی، یواخې ۱۲ میلو واټن کې د هغه په سر دود لیدلای شئ " [۲۶]

رابرت چمبرس Robert Chambers ( له ۱۸۷۱ تر ۱۸۰۲ ز پورې یو سکاتلندی خپروونکي، ځمکه پېژندونکی، انقلابی متفکر، مؤلف او ژورنال اوډن ) چې ویل یې دا لقب د دویم چارلس تر واکمنۍ وړاندې موندل کیدای نه شي دا نوم د فایف Fife ( د سکاتلند یوه تاریخي سیمه ده) د ځمکو څښتن، د لارګو Largo درهام Durham ته نسبت ورکوي چې د خپلو ماشومانو د خوب وخت به یې د ایدنبرګ د پاسه له ماڼیو د اور له دودونو تنظیماوه. [۲۷]

ایدنبرګ له ۱۹ پېړۍ راه په دېخوا د شمال د آتن په نامه هم یادیږي. د آتن ورګرځونه لکه د برتانیا آتن یا عصری اتن په ۱۷۶۰ ز کې ترسره شوېده. د دې آتنونوترمنځ ورته والی په توپوګرافي ( نقشه اخیستنې) او معنوي اړخ ولاړدی. د ایدنبرګ د تېږې ماڼۍ Castle Rock او د نوې ښار نوې کلاسیکې معماري ته  او آتنې کلاوو ته ګڼ شمیر سنتي سفرونه را په زړه کوي. دواړه ښارونه هوارې، حاصل ورکوونکې ځمکې لري چې ښکته خوا یې څومیله لرې د لیت Leith او پیراوس Piraeus بندرې سیمې پرتې دي. له فکري اړخه ، د سکاتلندي روڼ اندي او ترڅنګ یې بشرپالنې او په تعقل ولاړ لرلید د پخواني یونان د فلسفې تر اغیزې لاندې پاتې شوی دی. په ۱۸۲۲ ز کال کې، انځورګر اک ولیم ولیمز یو نندارتون تنظیم کړ چې په هغه کې آتن او ایدنبرګ خوا په خوا انځور شوي و، او د دواړو ښارونو ورته والي په چټکۍ د خلکو ذهنونه ځانته جلب کړل. کله چې د۱۹ پېړۍ په پیل کې د کالتون د غونډۍ Calton Hill پرمختیايي مهندسي پلانونه جوړېدل نو د دې ملي یادګار دیزاین د آتن د پخواني معبد Parthenon له ډیزاین څخه کاپي کړای شو. د ټام ستاپارد ( د تمثیلي ټوټو لیکونی) د جمپرز Jumpers په تمثیلی ټوته کې کرکتر آرچي Archie  وویل له ریکجاویک Reykjavík ( د آیسلند یو ستر ښار دی) باندی لوبې کول د دددوجن خلیج په معنی ده نو د جنوب ریکجاویک Reykjavík نوم به یو وړ نوم وي.  [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]

دا ښار په څو لاتیني نومونه هم ياد شوی لکه ایدنیبرګم Edinburgum چې  ددې نوم وصفی حالات یې ایدنبرګنسیس Edinburgensis یا ایدننسیس Edinensis دي چې تعلیمی او علمی موضوعاتو کې کارول کیږي. [۳۳][۳۴]

ایدینا Edina د ۱۸ پېړۍ په وروستیو کې ددې ښار یوه شعري بڼه ده چې د سکاتلندي شاعرانو لکه رابرت فرګوسون Robert Fergusson او رابرت برنس Burns له خوا کارول شوی دی. ایمبرا Embra یا ایمبرو Embro  دهمدي وخت مصطلح عبارتونه دي چې د شاعر رابرت ګاریوچ Robert Garioch د Embro to the Ploy په شعري ټولګه کې کارول شويدي. [۳۵][۳۶]

بن جانسن Ben Jonson  ( یو انګلیسی شاعر او ننداره لیکوونکی وه) ایدینبرګ د بریتاینس Britaine بله سترګه باله  او سر والتر سکات Sir Walter Scott دې ته له شمال ها خوا ملکې نوم ورکړی. رابرت لویس ستوینسون یوه معروف شخصیت لیکلي چې ایدنبرګ هغه څه دی چې پاریس باید وای.    [۳۷][۳۸][۳۹]

سرچينې

سمول
  1. ↑ سرچينې تړی: https://www.scan.org.uk/knowledgebase/gazetteer/county-midlothian.htm.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ سرچينې تړی: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
  3. ↑ سرچينې تړی: https://en.unesco.org/creative-cities/edinburgh. Retrieved: ۹ جون ۲۰۲۱.
  4. ↑ سرچينې تړی: https://www.lhc-s.org/member_cities/index.php. Retrieved: ۲۸ مې ۲۰۲۴. Archive URL: https://web.archive.org/web/20240528114922/https://www.lhc-s.org/member_cities/.
  5. ↑ سرچينې تړی: https://cn.wtcf.org.cn/citys/919461b1-3ca7-45db-8188-01ec2202304e.html.
  6. ↑ سرچينې تړی: https://www.ovpm.org/wp-content/uploads/2024/03/liste-villes-en-regle-pour-page-web12-03-2024.pdf. Retrieved: ۳۱ ډيسمبر ۲۰۲۳. Archive URL: https://web.archive.org/web/20240528143447/https://www.ovpm.org/members/cities/.
  7. ↑ ArchINFORM location ID: 814. ذکر کېدنه: آرک انفارم. Retrieved: ۵ نومبر ۲۰۱۸. اثر ژبه: جرمني ژبه.
  8. ↑ "Definition of Edinburgh in Oxford dictionary. Meaning, pronunciation and origin of the word". Oxford Dictionaries. Oxford University Press. 2013. خوندي شوی له the original on 13 January 2014. بياځلي په 12 January 2014.
  9. ↑ "edinburgh - Definition, pictures, pronunciation and usage notes - Oxford Advanced Learner's Dictionary at OxfordLearnersDictionaries.com". www.oxfordlearnersdictionaries.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 22 September 2017. بياځلي په 22 September 2017.
  10. ↑ "the definition of Edinburgh". Dictionary.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 5 October 2017. بياځلي په 22 September 2017.
  11. ↑ "Scottish Counties and Parishes: their history and boundaries on maps". National Library of Scotland. خوندي شوی له اصلي څخه په 7 April 2019. بياځلي په 5 May 2019.
  12. ↑ Invest in Edinburgh. "Financial Services". خوندي شوی له اصلي څخه په 3 October 2017. بياځلي په 3 October 2017.
  13. ↑ "Edinburgh by Numbers 2019". www.edinburgh.gov.uk. City of Edinburgh Council. بياځلي په 10 May 2020.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  14. ↑ Wilkinson, Chiara (2022-07-12). "Edinburgh is officially the best city in the world in 2022". Time Out Worldwide (in بريتانوی انګلیسي). بياځلي په 2022-07-13.
  15. ↑ "Edinburgh and South East Scotland City Region". خوندي شوی له اصلي څخه په 25 November 2015. بياځلي په 25 November 2015.
  16. ↑ "City Region Deal secured". www.edinburgh.gov.uk. The City of Edinburgh Council. خوندي شوی له اصلي څخه په 3 October 2017. بياځلي په 3 October 2017.
  17. ↑ "QS World University Rankings 2023: Top global universities". Topuniversities.com. بياځلي په 25 June 2022.
  18. ↑ "Edinburgh-World Heritage Site". VisitScotland. خوندي شوی له the original on 22 February 2013. بياځلي په 10 February 2013.
  19. ↑ Gelling, Margaret; Nicolaisen, W. F. H.; Richards, Melville (1970). The Names of Towns and Cities in Britain. Batsford. pp. 88–89. ISBN 978-0-7134-5235-8.
  20. ↑ Room, Adrian (2006). Placenames of the World. McFarland. pp. 118–119. ISBN 978-0-7864-2248-7. بياځلي په 12 August 2011.
  21. ↑ Driscoll, Stephen; Yeoman, Peter A. (1997). Excavations within Edinburgh Castle in 1988–91. Society of Antiquaries of Scotland monograph series. Vol. 12. Society of Antiquaries of Scotland. p. 229. ISBN 978-0-903-903127.
  22. ↑ "Dictionary of the Scots Language :: SND :: Auld adj". www.dsl.ac.uk. خوندي شوی له اصلي څخه په 10 December 2018. بياځلي په 10 December 2018.
  23. ↑ "Dictionary of the Scots Language :: SND :: Reek n.1, v." www.dsl.ac.uk. خوندي شوی له اصلي څخه په 10 December 2018. بياځلي په 10 December 2018.
  24. ↑ Ramsay, Allan. The poems of Allan Ramsay. Vol. 1. p. 50.
  25. ↑ Carlyle, Thomas (1898). Historical Sketches... Chapman and Hall. pp. 304–305. خوندي شوی له اصلي څخه په 5 March 2016. بياځلي په 19 July 2018.
  26. ↑ Scott, Walter (1821). The Abbot. Philadelphia: Hickman and Hazzard.
  27. ↑ Chambers, Robert (1868). Traditions of Edinburgh. Edinburgh and London: W. & R. Chambers. p. 168. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 March 2016. بياځلي په 19 July 2018.
  28. ↑ Lowrey, John (2001). "From Caesarea to Athens: Greek Revival Edinburgh and the Question of Scottish Identity within the Unionist State". Journal of the Society of Architectural Historians. 60 (2): 136–157. doi:10.2307/991701. ISSN 0037-9808. JSTOR 991701.
  29. ↑ Thomson, Herbert F. (1987), "The Scottish Enlightenment and Political Economy", Pre-Classical Economic Thought, Dordrecht: Springer Netherlands, pp. 221–255, doi:10.1007/978-94-009-3255-5_14, ISBN 978-94-010-7960-0, بياځلي په 29 May 2021
  30. ↑ "Athens Of The North". Edinburgh World Heritage. 24 November 2017. بياځلي په 29 May 2021.
  31. ↑ McKee, Kirsten Carter (2015). "The Genius Loci of the Athens of the North: The Cultural Significance of Edinburgh's Calton Hill". Garden History. 43: 64–69. ISSN 0307-1243. JSTOR 26589592.
  32. ↑ Stoppard, Tom. Jumpers, Grove Press, 1972, p. 69.
  33. ↑ Grässe, Johann Georg Theodor (1909) [1861]. Orbis latinus: oder Verzeichnis der wichtigsten lateinischen Orts- und Ländernamen [Orbis latinus : or List of the most important latin place and country names] (in الماني) (2nd ed.). Berlin: Richard Carl Schmidt.
  34. ↑ "Pharmaceutical Latin Abbreviations". Herbdatanz.com. خوندي شوی له the original on 5 May 2006. بياځلي په 8 July 2009.
  35. ↑ "Embro, Embro – the hidden history of Edinburgh in its music". بياځلي په 10 April 2022.
  36. ↑ "Makars Literary Tour | Robert Garioch". Edinburghliterarypubtour.co.uk. خوندي شوی له اصلي څخه په 3 July 2009. بياځلي په 8 July 2009.
  37. ↑ The Cambridge Companion to Ben Jonson Archived 17 August 2011 at the Wayback Machine.. Retrieved 17 April 2007.
  38. ↑ Marmion A Tale of Flodden Field by Walter Scott Archived 26 September 2007 at the Wayback Machine.. Retrieved 17 April 2007.
  39. ↑ Stevenson, Robert Louis (1903). Edinburgh: Picturesque Notes. بياځلي په 3 December 2019. {{cite book}}: |website= ignored (help)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ایدینبرګ&oldid=342864" نه اخيستل شوی