افغان ترکستان جګړه (۱۸۳۸-۳۹)

د افغان ترکستان جګړه د 1838 کال په ژمي کي پیل او د 1839 په مارچ کي پای ته ورسیده. دا جګړه د کندز د خاناتو د واکمن مراد بیګ د ظلم په پایله کي رامنځ ته سوې وه. همدارنګه په سیمه کي د افغان دولت له لوري د ډیرو ازبک دولتونو څخه د اضافي عوایدو لاسته راوړل او خراج ترلاسه کول هم ددې جګړې موخي بلل کېدې، ترڅو د خلم او قطغان مهم دولتونه د یو واحد افغان دولت تر واکمنۍ لاندي راسي. د افغانستان واکمن دوست محمد خان ځکه دا جګړه ترسره کړه چي مراد بیګ خپل نفوذ ورځ تربلي د بامیان په لوري غځاوه او افغانستان یې هم تر نظر لاندي کړی وو.

د افغان ترکستان جګړه
عامه معلومات
عمومي معلومات
ځای
نور اړين مالومات
د پيل موده
سپټمبر ۱۸۳۸ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پاي
مارچ ۱۸۳۹ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ګډونوال

لنډیز

سمول

په افغانستان کي د دراني امپراتورۍ له ړنګیدو په پایله کي یوشمېر دولتونه د هغې له زوال څخه رامنځ ته سول، چي پکښي د افغان ترکستان او د کندز خاناتو واکمني هم شتون درلود. د بارکزي واکمنۍ مشر دوست محمد خان له دې ویري چې نوی خپلواک سوی مراد بیګ به ځواکمن او د افغان واکمنۍ نفوذ به د بامیان ، چي له کابل څخه بلخ ته پر لاره یو ستراتیژیک ښار دی وو، وګواښي په جګړه پیل وکړ. د همدې ستونزي د هوارۍ لپاره دوست محمد خپل زوی اکرم خان او یوسیا هارلان د مراد بیګ او د هغه د رژیم د پرځېدلو لپاره واستاوه.

نښته

سمول

د امیر دوست محمد خان افغان پوځ د ۱۸۳۸ کال د اکتوبر په وروستۍ اونۍ کي له کابله ووت او بامیانو ته ورسېدی. [۱] ورپسې سیغان ته ورسید او د هغه ځای د کلا له نیولو سره سم یې د افغان توپخانې لپاره د خټو دیوالونه ترمیم کړل. [۱] [۲] له سیغان څخه د افغان فوځ له وتلو وروسته یاد ځواکونه کهمرد ته لاړل، او په دې توګه یې د ګڼ شمېر خپلواکو هزاره ګانو تر منځ پوله جوړه کړه. [۱] په کهمرد کې له ٢٢ ورځو پاتې کېدو وروسته افغان پوځ يو ځل بیا چي تر دوه زره زيات ازبک او هزاره ګان ورسره وه ووت. [۱] دره صوف ته په رسېدو سره افغان لښکر کلا محاصره کړه، [۱] دښمن چي د جګړې توان یې نه درلود ټوله تسلیم او کلا یې افغانانو ته وسپارل. تر یادي بریالۍ محاصرې وروسته افغان ځواکونه بلخ ته ولاړل، چیري چي د بخارا واليان، اسحاق عراق او اشان سدور پرته له جګړې ورتسلیم سول. [۲] د بلخ، سیغان او کهمرد د پرځېدو خبر چي مراد بیګ ته ورسید، هغه هم تسلیم سو او یو تړون یې له دوست محمد خان سره لاسلیک کړ. [۱] ددې تړون له مخي په بلخ کي د دوست محمد نفوذ زیات سو، او ددغه ولایت د سیاست کنټرول یې په لاس کي واخیست. نه یوازي دا بلکي دوست محمد خان د دې تړون په پایله کي خپلي سیمې تر اقچې پوري وغځولې او له بدخشان سره یې ګډه پوله رامنځ ته کړه. [۱] [۳]

د جګړې څخه بیرته راستنیدل

سمول

د ۱۸۳۹ کال د مارچ په میاشت کي دوست محمد خپل پوځ بیرته کابل ته راوغوښت. د راستنېدو پر وخت د ډیري یخني له امله په زرګونو سړي د غرونو له لارې د سفر څخه مړه سول، او ځیني حیاتي تجهیزات لکه توپخانې او نور یې شاته پریښودل. [۲] [۱]

پایله

سمول

د ترکستان تر جګړې څه موده وروسته د افغانستان او انګرېز لومړۍ جګړه پاى ته ورسېده او دوست محمد خان د واک لپاره له شاه شجاع دراني سره په سيالۍ کي ونښت. ددوی د سیالي په پایله کي د افغانستان په وروستیو فتحه سویو سیمو باندي د افغانانو کنټرول ختم سو او دوست محمد د ۱۸۴۳ کال د هزاره جات تر کمپاین پوري بیا یادو سیمو ته نه ولاړی.

ورته لیکني

سمول
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ Macintyre 2004.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Lee 2019.
  3. Noelle 1997.