اتم میکائیل پالایولوګوس
د اتم میکائیل پالایولوګوس (په یوناني ژبه: Μιχαὴλ Δούκας Ἄγγελος Κομνηνὸς Παλαιολόγος، رومي بڼه: Mikhaēl Doukas Angelos Komnēnos Palaiologos؛ له ۱۲۲۳ کال – د ۱۲۸۲ د ډسمبر تر ۱۱) له ۱۲۵۹ کال څخه تر ۱۲۶۱ کال پورې د نیکیا سترواکۍ د مرستیا سترواک په توګه او له ۱۲۶۱ کال څخه تر خپلې مړینې پورې د بیزانس د سترواک په توګه واکمني وکړه. اتم میکائیل د پالایولوګوس کورنۍ بنسټ ایښودونکی و. دې کورنۍ په ۱۴۵۳ کال کې د قسطنطنیې تر سقوط پورې د بیزانس سترواکۍ واکمني وکړه. نوموړي په ۱۲۶۱ کال کې له لاتین سترواکۍ څخه قسطنطنیه بېرته ونیوله او د نیکیا سترواکي یې د بیزانس په بیا راپورته شوې سترواکۍ بدله کړه.د هغه په واکمنۍ کې د بیزانس ځواک، د بیزانس پوځ او سمندري ځواک د پراختیا په ګډون، په پراخه کچه بیا ورغول شول. په دې کې د قسطنطنیې د ښار بیارغونې او د نفوسو زیاتوالي هم ګډون درلود. د دې ترڅنګ، نوموړی د قسطنطنیې پوهنتون بیا تاسیس کړ، چې د ۱۳ او ۱۵ پېړیو ترمنځ د پالایولوګان رینسانس په توګه مشهور و. [۱][۲][۳]
| زېږونځای | |
|---|---|
| ښاروندتوب | |
| زېږون نېټه |
۱۲۲۴ (Gregorian) |
| مړينې نېټه |
۱۱ ډيسمبر ۱۲۸۲ |
| مړينې ځای | |
| دنده |
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| وروڼه او خويندې |
Konstantinos Palaiologos (en)  — Irene Palaiologina (en) — John Palaiologos (en) — Paleologina Zacharia (en) — Maria-Martha Palaiologina (en) |
| دین |
په همدې وخت کې د بیزانسي پوځ تمرکز د بلغاريا پر وړاندې بالکان ته واوښت او د اناتولیا پوله له پامه غورځول شوه. د نوموړي ځایناستو د تمرکز دا بدلون جبران نشو کړای، او د ارسنیت مذهبي بېلوالي او دوه کورنیو جګړو چې د ۱۳۲۱ – ۱۳۲۸ کلونو او ۱۳۴۱ – ۱۳۴۷ کلونو ترمنځ پیښې شوي د ځمکنۍ بشپړتیا او بیا رغونې لپاره نورې هڅې کمزورې کړې، د سترواکۍ ځواک یې کم کړ، اقتصاد او سرچینې یې وچې کړې. د بیزانس د ځایناستو دولتونو لکه د تیسالونیکا سترواکۍ، ټریبزونډ، ایپیروس او سربیا ترمنځ منظمې شخړې د پخوانۍ بیزانس سیمې د دوامداره تجزیې او د سلجوقي وروسته د اناتولي بیګانو له لوري د پراخو سیمو د بریالیو فتحو لپاره، په ځانګړې توګه د عثمان لپاره چې ورسته د عثماني سترواکۍ په نوم یاد شو، فرصت برابر کړ. [۴]
لومړی ژوند
سمولاتم میکائیل پالیولوګوس د سر اعلی قومندان اندرونیکوس پالیولوګوس، د سترواک دریم الیکزیوس انجلوس او د افروسینه دوکینا کاماترینا د لمسۍ، د تیوډورا انجیلینا پالیولوګینا زوی و. د ډینو جان ګیاناکوپلوس له قوله، د میکائیل نسب په ټولو دریو هغو سترواکو کورونو کې موندل کېدای شي چې د ۱۲۰۴ کال کې په صلیبي جګړه کې د قسطنطنیې له لوټ مخکې یې د پېړیو په اوږدو کې په سترواکۍ کې واکمني کوله. داسې نه برېښي چې د نوموړي مور د هغه په لومړني ژوند کې د پام وړ ونډه لوبولې وي. بلاخره هغه د یو وخت لپاره د خپلې مشرې خور، مارتا تر پام لاندې لوی شو. مارتا د سر اعلی قوماندان نیکفوروس تورچینیوټس مېرمن وه، که څه هم دا له هغه یوازې لس کاله مشره وه. [۵][۶]
واک ته رسېدل
سمولمیکائیل په کوچینوالي کې ځانګړې څېره شوه، چې د خپل پلار اندرونیکوس تر امر لاندې یې د میلنک او سیریس د تراسیان ښارونو د والي په توګه دنده پر مخ وړه. خو د ۱۲۵۳ کال په مني کې، میکائیل د سترواک دریم جان واتزز په مخکې د تخت په وړاندې په دسیسه تورن شو. د میکائیل د بیګاهۍ د ثبوت لپاره یوازینۍ اجازه دا وه چې د بیګاهنۍ سخت آزمایښت تېر کړي، یعني ګرمه سره اوسپنه په لاس کې ونیسي. کله چې سترواک هغه ته امر وکړ چې ګرمه اوسپنه ونیسي، ځوان میکائیل (د ګیاناکوپلوس د کلمو کارولو لپاره) "په هوښیارۍ سره ځواب ورکړ چې د سترواک په توګه د نوموړي د راتلونکې دندې ځانګړتیا وه": که د فلاډیلفیا مشر کشیش فوکاس، چې په ښکاره یې د دې وړاندیز ملاتړ وکړ، هوډ درلود چې په خپلو لاسونو له محراب څخه اوسپنه راواخلي او د میکائیل لاسونو کې یې کېږدې، نوموړي هوډ درلود به په خوښۍ سره په دې باور اوسپنه ونیسي چې حقیقت څرګند شي. [۷]
که څه هم میکائیل د مجازاتو څخه ډډه وکړه، او وروسته یې د سترواک د ورور له لمسي سره واده وکړ او د لاتیني اجیرو پوځي ډلو چې د د نیکیا د سترواکانو په چوپړ کې وې، لوی افسر و ګمارل شو، په هغه لاهم باوره نه و. د جان واتز له مړینې وروسته، میکائیل د څو نږدې ملګرو سره د سنګاریوس سیند څخه تېر شو او د روم سلجوقي سلطنت سره یې خدمت پیل کړ. د ۱۲۵۶ کال څخه تر ۱۲۵۸ کال پورې هغه د عیسوي اجیرو ډلو د قوماندان په توګه دنده ترسره کوله چې د سلطان دوهم کیکاوس لپاره یې جګړه کوله. په هغه کال کې سترواک دوهم تیوډور دوکاس لاسکاریس میکائیل وغوښت او وروسته له دې چې دواړو د وفادارۍ قسمونه او د خوندیتوب تضمینونه تبادله کړل، میکائیل د سترواک خدمت ته راستون شو.[۸]
میکائیل پالیولوګوس په ۱۲۵۸ کال کې د سترواک تیوډور لاسکاریس له مړینې څو ورځې وروسته، د متنفذ بیوروکراټ جورج موزالون پر وړاندې کودتا وکړه او له هغه څخه یې د اته کلن سترواک څلورم جان دوکاس لاسکاریس ساتنه واخیستله. میکائیل د ۱۲۵۸ کال د ډسمبر په ۱۳ د سر اعلی قومندان او حاکم په لقبونه ترلاسه کړل. د ۱۲۵۹ کال د جنوري به ۱ نېټه، اتم میکائیل پالیولوګوس په نیمفایون کې ، په ډېر احتمال په نیمفایون کې د څلورم جان پرته، د مرستیال سترواک (بیسیلیس) په توګه اعلان شو. [۹]
قسطنطنیه
سمولپه ۱۲۵۹ کال کې اتم میکائیل پیلاګونیا په جګړه کې د اچیا شهزاده، ولیهاردوین ولیم، او د ایپیرس دوهم میکائیل کومنینوس دوکاس یوالي ته ماتې ورکړه. د ګیاناکوپلوس په وینا، "په ۱۲۶۱ کال کې د قسطنطنیې د نیکین له فتحې لږ دمخه په پیلګونیا کې د میکائیل پالیولوګس له بریا څخه هیڅ کومه پیښه خورا مهمه نه وه." دې کار نه یوازې په لویدیځو پولو کې د دښمنانو لخوا برید شنډ کړ، همدارنګه د میکائیل مشروعیت یې هم ښه کړ او هغه یې د یو وړ مشر په توګه وښود. [۱۰][۱۱]
د دې سترې بریا سره سره، یوازې یوه پیښه کولی شي د هغه د رعیت له سترګو څخه د غاصب بدنامۍ په بشپړه توګه لیرې کړي - پخپله د قسطنطنیه بیا رغونه. په 1260 کې میکائیل په شخصي توګه د ښار د نیولو لپاره ناکامه هڅه وکړه. د ځپل شوي ښار لپاره د پیاوړتیا اوازې میکائیل دې ته اړ کړ چې د اګست په میاشت کې د لاتیني سترواک بالډوین II سره یو کلن اوربند لاسلیک کړي. په دې پوهیدل چې هغه د قسطنطنیه په اغیزمنه توګه د محاصره کولو لپاره بحریانو ته اړتیا لري، میکائیل د راتلونکي کال په مارچ کې د جینوا سره د نیمفیم تړون پای ته ورساوه. د جینوس مرستې هغه وخت بې ځایه ثابتې شوې کله چې د اتم میکائیل جنرال الیکسیوس ستراتیګوپولوس د 25 جولای 1261 کې د خیانت له لارې د بالډوین II څخه قسطنطنیه ونیوله.[۱۲][۱۳]
د نیول شوي ښار خبر لومړی د میکائیل خور یولوجیا پالیولوجینا ته ورسید، چې خپل ورور یې سهار له خوبه راویښ کړ. هغه تر هغه پورې قانع نه شو چې د ستراتیګوپولوس څخه یو قاصد راغی او هغه تاج او توره یې درلوده چې بالډوین له خپلې ماڼۍ څخه په تېښته پریښي وو. اتم میکائیل د اګست په ۱۵ ښار ته ننوت او د سترواکۍ تاج یې په سر کېښود. کله چې ښار د قسطنطنیې کنټرول ته راغی، میکائیل ټول لاتیني دودونه لغوه کړل او د بیزانس ډېری هغه مراسم او بنسټونه یې د هغوی پر ځای وټاکل چې د د څلورمې صلیبي جګړې دمخه موجود وو. هغه پلازمینه بیا آباده کړه، د خپل واک تر پای پورې یې نفوس له ۳۵۰۰۰ څخه ۷۰۰۰۰ ته پورته کړ. ویجاړې کلیساګانې، عبادت ځایونه او عامه ودانۍ یې بېرته ورغولې. هغه د دې احتمال له امله چې لاتیني لوېدیځ په ځانګړې توګه په ایټالیا کې د هغه ګاونډیان به د نوموړي په وړاندې یوموټی شي او په قسطنطنیه کې به د لاتیني واکمنۍ د بیا رغولو هڅه وکړي، په کلکه باخبر و. [۱۴][۱۵][۱۶]
څلورم جان چې په نیکیا کې پاتې شوی و، په پراخه بڼه د میکائیل تر سیوري لاندې راغلی و. د اکروپولیټس له قوله، خلکو په حقیقي بڼه هېڅکله جان ته د سترواک په سترګه نه کتل، - یعنې د نوموړي نوم په حقیقت کې خپل د پلار، دوهم تیوډور له مړینې وروسته له دولتي چارو څخه ړنګ شوی و او د مرستیال واکمن په توګه د میکائیل د تاج اېښودنې په مراسمو کې څرګند نه شو. د ۱۲۶۱ کال په ډسمبر کې اتم میکائیل د جان د ړندولو لپاره وروستی ګام پورته کړ او یو هغه یې یو عبادت ځای ته وټاکه او د تل لپاره د تخت لپاره نا اهل کړ. میکائیل په چټکۍ سره د جان خویندې دوو ایټالوي او یو بلغاریایی اشرافو ته واده کړې، نو د دوی اولادونو نشو کولای د سترواکۍ د ځایناستۍ لپاره د هغه د ماشومانو حق ته ګواښ را منځ ته کړي. میکائیل هڅه وکړه چې د جان ړوندوالی پټ وساتي، داسې بهانه یې وکړه چې د هلک رسمي تاج اېښودنه یوازې ځنډول شوې ده. خو بلآخره خبر خپور شو، او مشر کشیش ارسینیوس آتوریانوس اتم میکائیل تکفیر کړ. دا بنديز تر شپږ کلونو وروسته (۱۲۶۸) پورې د مشر کشیش اول جوزف تر ټاکلو لرې نه شو. [۱۷]
سرچينې
سمول- ↑ Bartusis, Mark C. (1 January 1997). The Late Byzantine Army. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0812216202.
- ↑ Geanakoplos, Deno John. "Michael VIII Palaeologus". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 22 July 2018. نه اخيستل شوی 22 July 2018.
- ↑ PLP، 21528. Παλαιολόγος, Μιχαὴλ VIII. Δούκας Ἄγγελος Κομνηνὸς.
- ↑ Geanakoplos, Deno John. "Michael VIII Palaeologus". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 22 July 2018. نه اخيستل شوی 22 July 2018.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, pp. 18f.
- ↑ Geanakoplos, Emperor Michael Palaeologus and the West (Harvard University Press, 1959), p. 17.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, pp. 23f.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, pp. 26–30.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, pp. 39–46.
- ↑ A detailed account and analysis of the Battle of Pelagonia can be found in Deno John Geanakoplos, "Greco-Latin Relations on the Eve of the Byzantine Restoration: The Battle of Pelagonia-1259", Dumbarton Oaks Papers, 7 (1953), pp. 99–141. Geanakoplos' chapter in his Michael Palaeologus offers little new on his earlier paper.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, p. 47.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, p. 78.
- ↑ Bartusis, Mark C. (1 January 1997). The Late Byzantine Army. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0812216202.
- ↑ Geanakoplos, Michael Palaeologus, p. 119.
- ↑ Geanakoplos, Deno John. "Michael VIII Palaeologus". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 22 July 2018. نه اخيستل شوی 22 July 2018.
- ↑ Akropolites, George (2007) [شاوخوا 1261]. The History. Translated by Ruth Macrides. Oxford University Press. pp. 383–384. ISBN 9780191568718.
- ↑ Donald Nicol, The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453, second edition (Cambridge: University Press, 1993), pp. 44f