کارل برير

کارل برير (۸ نومبر ۱۸۸۳ – ۲۱ ډيسمبر ۱۹۷۰) د موټرو د صنعت يو امريکايي انجنير و. نوموړي له «فريډ ايم زيډر» او «اوون سکيلټن» سره يو ځای، د انجنيرۍ يو له هغو بنسټيزو خلکو څخه و، چا چې اوسنی کريسلر شرکت جوړ کړ. هغه د کريسلر ايرفلو موټر بنسټيز طرحه کونکی انجنير هم و.

کارل برير
کارل برير
د شخص مالومات
پيدايښت	۸ نومبر ۱۸۸۳ لاس انجلس
مړینه	21 ډيسمبر 1970 (87 کاله)
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
عملي ژوند
کار/مسلک

برير په سټينفورډ پوهنتون کې زده کړې وکړې او ميخانيکي انجنير شو. هغه د « Tourist Automobile Company, Allis-Chalmers, Studebaker» او « Durocar Company» سره مادي مرستې وکړې. هغه د بخار په طاقت چلېدونکي موټرې طرحه او اختراع کړې او « Toledo Steam Cars, Spalding automotive, Northern automotive» او « White Motor Company» شرکتونو له خوا د دندې لپاره استخدام شو.

د ژوند لومړي کلونه او زده کړه

برير په لاس انجليس کې له خښتو په جوړ شوي لومړي کور کې زېږېدلی و چې د د دويمې او درېيمې کوڅې تر منځ د «سان بيډرو» په کوڅه کې يې موقعيت درلود، دا سيمه اوس د «ليټل ټوکيو ډسټرکټ» په نوم يادېږي. د هغه زېږېدو نېټه ۱۸۸۳ز کال د نومبر د مياشتې اتمه ده او هغه اصلاً المانی توکمی و. د نوموړي پلار د المان د «هارټز» په غرونو کې د يو کلي اوسېدونکی او مور يې د تور ځنګل (Black Forest) له يو کلي څخه وه. بيرير په خپله کورنۍ کې د نهو ماشومانو تر ټول کشر و. هغه دوه خوېندې او شپږ وروڼه درلودل. د پلار نوم يې لويس او د مور نوم  يې جوليا و. پلار يې په ۱۸۲۸ز کال کې او مور يې په ۱۸۴۰ز کال کې زېږېدلې وو. د برير پلار يو ماهر پښ و چې په المان کې کلي په کلي ګرځېدو سره يې خپل هنر ښه کړی و. په شل کلنۍ کې، د المان په پوځ کې د درې کلنې مودې لپاره د ټاکل کېدو څخه د ځان ژغورلو په موخه، د برير پلار متحده ايالاتو ته ولاړ. په متحده ايالاتو کې د ژوند پر مهال په لومړيو څلو کلونو کې ډېر زيات له يوه ځايه بل ته ولاړ، خو بالاخره په لاس انجليس سيمه کې د مېشت شو چې هلته يې په اس چلېدونکې ګاډۍ (بګۍ/ټانګه) جوړې او همدلته يې پاتې ژوند تېر کړ.

د برير مور د المان د بيډن په «اوبر-اووريشيم» کې زېږېدلې وه چې په تور ځنګل کې موقعيت لري. د هغې مور او کشره خور متحده ايالاتو ته ولاړل، څو له خپل اکار سره يو ځای شي، چا چې د متحده يالاتو په لوېديځ ساحل کې د بېړيو په مټ د توکو د لېږد سوداګري درلوده. دوی هم د لاس انجليس په سيمه کې مېشت شول.په دې ځای کې د برير مور او پلار سره وليدل او په ۱۸۶۳ز کال کې يې واده وکړ. کله چې برير ماشوم او د غټېدو په حال کې و د هغه کورنۍ له سره لرګي په جوړه يوه جونګړه درلوده چې دوی پکې ژوند کاوه او د دوبي په مياشتو کې به «سانټا مونيکا» ته تلل، کومه سيمه چې شا اوخوا شپاړس ميله لرې ده،  په لاس انجليس کې له خپل کور څخه هلته د تګ پر مهال به له يوې خوا د اس او ګاډۍ په واسطه سفر درې نيم ساعته وخت نيو. برير د خپل پلار د پښتوب د دوکان په ځينو کارونو کې برخه واخيسته، چېرته چې هغه د اسونو په مټ کش کېدونکې ګاډۍ جوړې کړې، په داسې حال کې چې عمر يې له شلو کلونو کم و. په دې ځای کې هغه د وسپنيزو کارونو بنسټيز اصول زده کړل او د سفر کونکي پښ مهارتونه يې تر لاسه کړل.

برير په ۱۸۹۷ز کال کې څوارلس کلن و چې د « Los Angeles Water Works pumping plant» مسئول انجنير «جان جی. فيشر» په هغه د دې کارخونې شخصي ليدنه وکړه. د دې ليدنې پر مهال هغه يو نوښت وليد چې فيشر کړی و – په کور کې جوړ شوی برېښنايي جنراتور، څو د کارخونې په تياره کونجونو کې د ګروپونو لپاره برېښنا برابره کړي. ښاغلی فيشر د برير سرپرست شو. په اونيزو رخصتيو کې، کله چې به هغه له ښوونځي بهر و، نو به په کارخونه  کې به يې ډېر ځله له فيشر سره ليدل. هغه د فيشر د جنراتور نقل وکړ او د خپل کور د روښانه کولو لپاره يې وکارولو. دا په انجنيرۍ کې د برير لومړی خوځښت و.

د ژوند منځني کلونه

په ۱۹۰۰ز کال کې برير اولس کلن و چې هغه د موټر په مټ چلېدونکي نقليه وسيلې په جوړولو لاس پورې کړ. هغه مهال يې په زړه کې دا هيله پيدا شوه، کله چې يې په خپل کلي کې د «دوريا» موټر لرونکي بې اسپې بګۍ ولېده. هغه په فيشر باور وکړ او دوی دواړو پرېکړه وکړه چې د نوي موټر لپاره د بخار ماشين جوړ کړي، دا ځکه چې د برير د پښتوب تجربې هغه ته ځينې داسې پوهه ورکړې وه چې دوی ورته اړتيا درلوده. د لومړني لارښود په توګه له يوې مجلې څخه د «سټينلي سټيمر» د ډيزانونو په کارولو سره، نوموړي د دوه استوانو لرونکی د بخار ماشين جوړ کړ، له کوم څخه چې هغه د اجزاوو د پروزو تفصيلي بڼې چمتو کړې. په لرګي کې د کاږل شويو استوانو انځورونه او نمونې يې د فلزاتو ويلې کولو ځای ته يوړې، څو هلته په قابل کې برابرې شي. کله چې د ويلې کولو ځای د بيا بيا هڅو سره ناکام شو، چې دا ويلې کړي، برير پوښتنه وکړه چې ايا هغه کولای شي د هغوی اسانتياوې وکاروي – او هغه په برياليتوب سره په خپله لومړۍ هڅه کې استوانه جوړه که.

برير د بخار د ماشین لپاره اړينې نورې برخې جوړې کړې. يوه پرزه يې د «بنسن» (رابرټ بنسن يو المانی کيمياپوه و) د ډول سوځونکی و، کوم ته چې د بخار لپاره د ايشوبي د ګرمولو لپاره د پيټرولو په مټ سون توکي ورکول کېدل. په همدې بنسټ د هوا د نلکو په داخلي خونو کې د نږدې ۳۰۰۰ سوريو کولو اړتيا وه. له دې امله چې داسې کوم سوری کونکی نه و چې دا کار وکړي، د همدې لپاره برير يو چټک شوی پيلټن ډوله (پيلټن ډوله هغه چې ګرارۍ بڼه ولري) سوری کونکی پرس چمتو کړ، کوم چې د دوی د اوبو د بهرني نل څخه د ابو په فشار چلېدو. د هغه په اختراع سره، په لږ وخت کې سوري وشول. برير په ۱۹۰۱ز کال کې خپل موتر راټول کړ، له هغه سره د موټر په سيټونو جوړولو، سينګارولو او رنګولو کې د ګاډۍ ځينو کارمندانو مرسته وکړه. د برير د موټر لومړی سفر د ۱۹۰۱ز کال د سپتمبر په مياشت کې تر سره شو.

په راتلونکو دوه کلونو کې په کار کې يو لړ اصلاحات راوستل شول. يو د ايشوبي لپاره د ګاز يو جلا زېرمه وه، تر څو هغه د خپل ورور «بل» سره يو ځای د کلفورنيا له «ازوسیا» سره نږدې د «سان ګابريل» دره کې د ټراوټ کب نيولو لپاره ولاړ شی – نږدې پنځه دېرش ميله لرې په خامو ککړو سرکونو، د اس او بګۍ سره سفر کول ممکن نه و. برير خپل موتر راجستر کړ، ځکه چې په لاس انجليس کې د بې اسونو بګيو لپاره دا اړينه وه او د خوښې وړ يو «لوکوموټيو» شمېره ۶۶۶ يې تر لاسه کړه.

برير د بخار خپل موټر ته د چټکتيا په يو ساعت کې د ۲۵-۳۵ ميل په اندازه يا د اس د مزل په پرتله دوه برابره زيات سرعت ورکړ. د اوږد واټن د سفر او په غرونو د ختلو لپاره د اس په پرتله د هغه موتر ډېر اغېزناک و. په داسې حال کې چې د هغه د بخار موټر په دې طريقه ډېر اغېزناک و، انګلستاني انجنيرانو معلومه کړه چې د ګيسولين په طاقت چلېدونکو موټرو په نسبت د بخار په طاقت چلېدونکي کم اغېزناک و. دوی دې پايلې ته ورسېدل چې د ۱۰۰۰ اس په ځواک د ډلبندۍ لاندې د ګازي موټرو مقابله نه شي کولای. همدا رازد ګيسولين يو موتر به په سملاسي ډول چالان شي، په داسې حال کې چې د بخار په طاقت چلېدونکي موتر وخت اخيست تر څو خپل طاقت جوړ کړي. د يو ګيلن په کچه د ميلونو په رفتار سره د ګاز موتر ډېر اغېزناک او ډېره پياوړې نقليه وسيله وه. دې دلايلو د بخار په طاقت چلېدونکو موټرو ځېنې جوړونکي شرکتونه وهڅول چې خپل موټر د ګيسولين وسيلو لور ته بدل کړي.

مسلکي ژوند

د « Tourist Automobile» شرکت

برير د دندې او تجربې په لټه کې و، له همدې امله هغه د « Tourist Automobile Company» (په هغه وخت کې د متحده ايالاتو په لويديځ ساحل کې د موټرو جوړولو يو شرکت) شرکت ته د دندې لپاره غوښتنه ورکړه، کوم شرکت چې هغه مهال د لاس انجليس په «نارت مين» او «الميډا» کوڅه موقعيت درلود. د خدماتو د ګراج مشر ته د وړاندې کولو لپاره هغه د پخوانۍ دندې کومه تجربه نه درلوده، خو د بخار هغه موتر يې وړاندې کړ چې هغه جوړ کړی و او هلته يې وچلولو. دې چارې د عالي ليسې د دوبي په رخصتيو کې په بخار سره د چلېدونکو موټرو د ښودلو، خدماتو او ډيزان لپاره د انجنيرۍ لومړۍ رسمي دنده ورکړه. له همدې امله د « Toledo Steam Cars, the Spalding, the Northern» او « White Steamer» په څېر شرکتونو څخه هغه ته د دندو فرصتونه پیدا شول. هغه همدا راز د نوي دوه استوانه ييز بخار سره چلېدنکي ډوروکار جوړونکی هم و، کوم چې پرمختللې ميخانيکې ځانګړتياوې دلودې.