پورتوريکو

د متحده ايالاتو نامنسجمه سيمه
(له پورټو ریکو نه مخ گرځېدلی)

پورټو ریکو چې په رسمي دول د پورټو ريکو ټولګټو په نوم يادېږي، په کرابيين کې يو ټاپو او د متحده ايالاتو نا اړونده سيمه ده. د کرابيين سمندر په شمال ختيځ کې شا او خوا ۱،۰۰۰ ميله (۱،۶۰۰ کيلو متره) لرې د ميامي او فلوريډا په سويل ختيځ کې پرته ده.

پورتوريکو
Puerto Rico (انګليسي) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
په نوم د
Puerto Rico (en) ژباړل[۱]San Juan (en) ژباړل[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پلازمېنه
San Juan (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ترټولو لوړه څوکه
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وګړو شمېر
۳٬۲۸۵٬۸۷۴[۳][۴] — ۲٬۳۵۸٬۰۰۰[۵] — ۲٬۳۹۹٬۷۲۲[۵] — ۲٬۴۵۰٬۳۲۲[۵] — ۲٬۵۰۴٬۵۳۰[۵] — ۲٬۵۵۴٬۰۶۶[۵] — ۲٬۵۹۴٬۰۰۰[۵] — ۲٬۶۲۴٬۹۹۵[۵] — ۲٬۶۴۵٬۶۷۴[۵] — ۲٬۶۶۲٬۰۶۴[۵] — ۲٬۶۸۴٬۱۵۰[۵] — ۲٬۷۱۸٬۰۰۰[۵] — ۲٬۷۶۲٬۱۹۰[۵] — ۲٬۸۱۷٬۲۵۶[۵] — ۲٬۸۷۸٬۷۸۶[۵] — ۲٬۹۳۹٬۲۹۹[۵] — ۲٬۹۹۴٬۰۰۰[۵] — ۳٬۰۴۳٬۸۵۴[۵] — ۳٬۰۸۸٬۶۹۰[۵] — ۳٬۱۲۹٬۴۲۱[۵] — ۳٬۱۶۸٬۰۸۸[۵] — ۳٬۲۰۶٬۰۰۰[۵] — ۳٬۲۴۲٬۵۵۲[۵] — ۳٬۲۷۷٬۴۵۳[۵] — ۳٬۳۱۱٬۱۳۸[۵] — ۳٬۳۴۴٬۱۹۰[۵] — ۳٬۳۷۷٬۰۰۰[۵] — ۳٬۴۰۹٬۵۵۴[۵] — ۳٬۴۴۱٬۸۵۰[۵] — ۳٬۴۷۳٬۸۹۸[۵] — ۳٬۵۰۵٬۶۵۰[۵] — ۳٬۵۳۷٬۰۰۰[۵] — ۳٬۵۶۲٬۱۱۰[۵] — ۳٬۵۸۵٬۱۷۶[۵] — ۳٬۶۱۵٬۴۹۷[۵] — ۳٬۶۴۹٬۲۳۷[۵] — ۳٬۶۸۳٬۱۰۳[۵] — ۳٬۷۲۴٬۶۵۵[۵] — ۳٬۷۵۹٬۴۳۰[۵] — ۳٬۷۸۱٬۱۰۱[۵] — ۳٬۸۰۰٬۰۸۱[۵] — ۳٬۸۱۰٬۶۰۵[۵] — ۳٬۸۱۸٬۷۷۴[۵] — ۳٬۸۲۳٬۷۰۱[۵] — ۳٬۸۲۶٬۰۹۵[۵] — ۳٬۸۲۶٬۸۷۸[۵] — ۳٬۸۲۱٬۳۶۲[۵] — ۳٬۸۰۵٬۲۱۴[۵] — ۳٬۷۸۲٬۹۹۵[۵] — ۳٬۷۶۰٬۸۶۶[۵] — ۳٬۷۴۰٬۴۱۰[۵] — ۳٬۷۲۱٬۲۰۸[۵] — ۳٬۶۸۶٬۵۸۰[۵] — ۳٬۶۵۱٬۵۴۵[۵] — ۳٬۶۱۵٬۰۸۶[۵] — ۳٬۴۷۴٬۱۸۲[۶] — ۳٬۴۱۱٬۳۰۷[۷] — ۳٬۱۹۳٬۶۹۴[۸] — ۶۰۰٬۲۳۳[۹] — ۳٬۷۲۵٬۷۸۹[۱۰] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پکي شاملې اداري سیمې
Peñuelas (en) ژباړلAguadilla (en) ژباړلArroyo (en) ژباړلCaguas (en) ژباړلFajardo (en) ژباړلGuaynabo (en) ژباړلUtuado (en) ژباړلMayagüez (en) ژباړلSalinas (en) ژباړلArecibo (en) ژباړلManatí (en) ژباړلVieques (en) ژباړلBayamón (en) ژباړلCataño (en) ژباړلCulebra (en) ژباړلSan Lorenzo (en) ژباړلPonce (en) ژباړلMaunabo (en) ژباړلRío Grande (en) ژباړلCarolina (en) ژباړلCabo Rojo (en) ژباړلGuánica (en) ژباړلTrujillo Alto (en) ژباړلSan Germán (en) ژباړلRincón (en) ژباړلLoíza (en) ژباړلAdjuntas (en) ژباړلGuayama (en) ژباړلCorozal (en) ژباړلCoamo (en) ژباړلBarceloneta (en) ژباړلQuebradillas (en) ژباړلGurabo (en) ژباړلVega Baja (en) ژباړلDorado (en) ژباړلComerío (en) ژباړلToa Baja (en) ژباړلFlorida (en) ژباړلMoca (en) ژباړلCayey (en) ژباړلIsabela (en) ژباړلHumacao (en) ژباړلGuayanilla (en) ژباړلHormigueros (en) ژباړلCanóvanas (en) ژباړلAguas Buenas (en) ژباړلJuana Díaz (en) ژباړلCamuy (en) ژباړلAñasco (en) ژباړلHatillo (en) ژباړلSabana Grande (en) ژباړلSan Sebastián (en) ژباړلToa Alta (en) ژباړلCiales (en) ژباړلCidra (en) ژباړلSanta Isabel (en) ژباړلBarranquitas (en) ژباړلAibonito (en) ژباړلPatillas (en) ژباړلNaranjito (en) ژباړلMorovis (en) ژباړلMaricao (en) ژباړلVega Alta (en) ژباړلNaguabo (en) ژباړلYauco (en) ژباړلAguada (en) ژباړلLas Piedras (en) ژباړلLares (en) ژباړلLajas (en) ژباړلLuquillo (en) ژباړلJayuya (en) ژباړلVillalba (en) ژباړلCeiba (en) ژباړلJuncos (en) ژباړلYabucoa (en) ژباړلLas Marías (en) ژباړلOrocovis (en) ژباړلSan Juan (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
رسمي ژبه
ځايي ژبې
د حکومت مشر
کورونو شمېر
۱٬۲۰۵٬۷۴۹[۱۲] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړنوم
Puerto Ricaan[۱۳]Porto Ricaan[۱۳]Puerto Ricanpuertorriqueñoboricuaporto-riqueny, porto-riquenya; porto-riquenys, porto-riquenyesפוארטו ריקניפוארטו ריקניתপুয়ের্তো রিকানportoricanoportoricanaportoricaniportoricaneportoricainportoricainePorto-RikanoPuerto Ricó-iportorriqueñoPórtó Ríceach[۱۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
فزیکي ځای
هېواد
اړين مالومات
مهمې پېښې
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۹٬۱۰۴ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
نور مالومات
وېب‌پاڼه
pr.gov (اسپانيايي ژبه) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
کورډي‌نېشن
۱۸°۱۵′شمال ۶۶°۳۰′لويديځ / 18.25°شمال 66.5°لويديځ / 18.25; -66.5 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

د ټولګټو دا دولت د ډومينيکن جمهوريت او متحده ايالاتو د «ويرجن اي لینډز» تر منځ پروت د يو مجمع الجزائر بڼه لري چې د سترو انتيلونو (ستر ټاپوګان دي) په منځ کې پروت دی، په دې کې د همدې نوم مرکزي ځمکې او ګڼ نور کوچني ټاپوګان شته، لکه مونا، کوليبرا او وايکس. نږدې درې اعشاريه دوه ميليونه اوسېدونکي لري پلازمېنه او مشهور ښار يې سان جوان دی چې تر ټولو زيات نفوس لري. اسپانوي او انګريزي د حکومت د اداري برخې رسمي ژبې دي، خو اسپانوي پکې زیاته ده.[۱۶][۱۷][۱۸]

پورټو ريکو کې له ۲۰۰۰ څخه نيولې تر ۴،۰۰۰ کلونو پخوا يو پر بل پسې د اصلي اوسېدونکو ژوند پيل شوی. په دوی کې « Ortoiroid, Saladoid» او « Taíno» شامل وو. په ۱۴۹۳ز کال کې د کرسټوفر کولمبس له رسېدو وروسته دا سيمه اسپانيې ونيوله. پورټو ریکو لپاره نورو اروپايي قوتونو هم هڅه وکړه، خو د راتلونکو څلورو پېړيو لپاره د اسپانيې په واک کې و. په بنسټيز ډول د کينري ټاپوګانو او اندلس سره اړيکه لرونکي افريقايي مريانو او اوسېدونکو په راتګ سره د دې ټاپو کلتوري او نفوسي انځور تر ډېره بريده بدل کړ. د نوي اسپانيې او پيرو په څېر د شتمنو مستعمرو په پرتله د اسپانوي سترواکۍ په داخل کې، پورټو ريکو د دويمې درجې خو ستراتيژيکه دنده تر سره کړه. د نولسمې پېړۍ تر پاي پورې، د پورټو ريکو يوه جلا پېژندګلو راڅرګنده شوه، د کوم محوريت چې د سيمه ييزو، افريقايي او اروپايي عناصرو د ګډولې په شا او خوا راڅرخېدو. په ۱۸۹۸ز کال کې، د اسپانوي –امریکايی جګړې څخه وروسته، متحده ايالاتو پورټو ریکو تر لاسه کړ.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

له ۱۹۱۷ز کال راهيسې د پورټو ريکو اوسېدونکي د متحده ايالاتو اتباع دي او دوی کولای شي د دې ټاپو او اصلي ځمکو تر منځ په ازادانه ډول لاړ او راشي. په هر حال، د يوې نااړوندې سيمې د اوسېدونکو په توګه، د پورټو ريکو اوسېدونکي په ملي کچه د رايې ورکولو له حق څخه بې برخې دي، ولسمشر يا مرستيال ولسمشر ته رايه نه شي ورکولای او عموماً فدرالي عايد ماليات هم نه تاديه کوي.د نورو څلورو سيمو سره په شریکه، پورټو ريکو کانګريس ته له رايې پرته يو استازی ليږي او د ولسمشر په مقدماتي ټاکنو کې ګډون کوي؛ له دې امله چې دا يو ايالت نه دی، پورټو ريکو د متحده ايالاتو په کانګريس کې رايه نه لري، متحده ايالات دا سيمه د ۱۹۵۰ز کال د پورټو ریکو فدرالي اړيکو قانون سره سم اداره کوي. د پورټو ريکو استازولي په فدرالي ډول په جرګه کې يواځې د يو بې رايې غړي له خوا کېږي چې استوګن کميشنر يې بولي. متحده ايالاتو په ۱۹۵۲ز کال کې يو سيمه ييز اساسي قانون تصويب کړ، په دې ډول يې د متحده ايالاتو هغو اتباعو ته چې په دې ټاپو کې ژوند کوي، اجازه ورکړه چې يو والي وټاکي. د پورټو ريکو اوسنی او راتلونکی سياسي حيثيت په پرله پسې ډول د يو مهم بحث موضوع ده.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

د شلمې پېړۍ په منځ کې، د متحده ايالاتو حکومت له پورټو ريکو د صنعتي ودې شرکت سره يو ځای يو لړ اقتصادي پروژې پر لار واچولې، څو پورټو ريکو د لوړ عايد په يو صنعتي اقتصاد بدل کړي. د پيسو نړيوال وجهي صندوق دا سيمه په يو پرمختللي، د لوړ عايد اقتصاد کې د يو مترقي هېواد په توګه ډلبندي کړی دی؛ د بشري ودې شاخص يې څلوېښتمه درجه کې ده. د پورټو ريکو د اقتصاد اصلي پر مخ وړونکي د ماشینونو په مټ توليدات (په بنسټيز ډول درمل جوړول، پيترو شيمي او برېښنايي وسايل) له هغې وروسته يې د خدماتو صنعت ځای لري (يعنې ګرځندويي او ميلمه پالنه).[۳۱][۳۲]

د نوم رېښې

سمول

پورټو ریکو اسپانوي ټکی دی معنا يې ده «شتمن بندر». د پورټو ريکو اوسېدونکې عموماً دې ټاپو ته د د بورينکون نوم ورکوي چې له « Borikén» څخه اخیستل شوی، د دې ځای بومي نوم تاينو دی چې معنا يې ده «د زړور رب ځمکه». بوريکوا او بوريکانو اصطلاحات په عام ډول د پورټو ريکو په مېراث کې د يو چا د پېژندګلو لپاره کارول شوي دي او په ترتيب سره له « Borikén» او « Borinquen » څخه اخیستل شوي. په اسپانوي ژبه کې دا ټاپو د « la isla del encanto» په نوم هم پېژندل کېږي چې معنا يې ده «د لېوالتيا ټاپو».[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹]

کولمس د « Saint John the Baptist» په وياړ د دې ټاپو نوم «سان جوان بوټيسټا» کېښود، په داسې حال کې چې پلازمېنه يې د «سيوډاډ ډي پورټو ريکو» («شتمن بندري ښار») نومېږي. بالاخره سوداګرو او سمندري سیلانيانو به دا ټول ټاپو د پورټو ريکو په نوم يادوله، په داسې حال کې چې سان جوان مرکزي سوداګريز/د بېړۍ لنګرګاه بندر او پلازمېنې لپاره کارېدونکی نوم وګرځېد.

د ۱۸۹۸ز کال د پاريس له تړون وروسته متحده ايالاتو د دې ټاپو نوم بدل او پورټو ریکو يې کېښود. انګليسي شوی نوم يې د متحده ايالاتو د حکومت او شخصي ادارو له خوا کارېده. په ۱۹۳۱ز کال کې، د « Félix Córdova Dávila» له خوا کانګریس ته د ګډې پریکړې له مخې د دې نوم وړاندیز وشو، چې یو ځل بیا په پورټو ريکو واړول شو.[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴]

په اسپانوي ژبه کې د دې سېمې رسمي نوم « Estado Libre Asociado de Puerto Rico» (د پورټو ریکو ازاد اړوند ايالت) دی، په داسې حال کې چې په انګريزي ژبه کې يې رسمي نوم « Commonwealth of Puerto Rico» دی.[۴۵]

تاريخ

سمول

له کولمبيا مخکې پړاو

سمول

د دې مجمع الجزاير لرغونی تاريخ چې اوس پورټو ريکو دی په کره ډول نه دی څرګند. په نوې نړۍ کې د نورو اصلي کلتورونو په خلاف (ازټيک، مايا او انکا)، کومو چې د خپلو ټولنو د لرغون پېژندنې او فزيکي شواهد پرېیښي دي، د پورټو ريکو د لومړي نفوس ډېرې کمې بېلګې او شواهد پاتې شوي دي. د استعمار د دورې ډېر کم لرغوني اثار او لومړي اسپانوي روايتونه ټول هغه څه وړاندې کوي چې د دوی په اړه ويل کېږي. د پورټو ریکو د تاریخ په اړه لومړی ټولشموله کتاب په ۱۷۸۶ز کال کې « Fray Íñigo Abbad y Lasierra» لیکلی و، دا کتاب په دې ټاپو باندې د لومړيو اسپانيو له ښکته کېدو نږدې درې پېړۍ وروسته لیکل شوی دی.[۴۶]

تر ټولو لومړي استوګن يې «ارټايرايډ» خلک وو، کوم چې له سويلي امریکا له ځمکې ځکه د کډوالو امرياينډين ښکاريانو او کب نيونکو لرغونی کلتور پړا و. ځينې پوهان وړانديز کوي چې د دوی د استوګنې تاريخ تر ۴۰۰۰ کاله پورې رسېږي. په ۱۹۹۰ز کال کې په ويکيز ټاپو کې د لرغونو اثارو د کيندنو پر مهال د انسان پاتې شوني وموندل شول چې د « Puerto Ferro Man» نوم ورکړل شو، د کوم تاريخ چې شا او خوا ۲۰۰۰ مخزېږديز ته رسېدو. ارټويرايډ نې سيلډايډ له خپلو کورونو څخه بې ځايه کړل، دا هم د همدې سیمې يو کلتور و، کوم چې دې ټاپو ته د ۴۳۰ او ۲۵۰ مخزېږديزو کلونو په منځ کې راغلي وو.[۴۷][۴۸]

اګنيري قبيله په شمالي سويل امريکا کې سمندري «اورينوکو» له سيمې څخه د ۱۲۰ او ۴۰۰ز کلونو په منځ کې پورټو ريکو ته کډواله شوې وه. «ارکيکو» او اګنيري» د څلورمې او لسمې پېړۍ تر منځ موده کې په دې ټاپو باندې په يو وخت موجود وو.

د اومې او يوولسمې پېړۍ تر منځ، په دې ټاپو د « Taíno» کلتور منځ ته راغلو. د اټکل تر مخې تر ۱۰۰۰ز کال پورې دا غالب وګرځېد. د کولمبس د رسېدو پر مهال، د يو اټکل سره سم له ۳۰،۰۰۰ څخه نيولې تر ۶۰،۰۰۰ پورې «ټاينو» امريکاينډين، د چا مشري چې « cacique» (مشر) « Agüeybaná» کوله، په دې ټاپو کې اوسېدل. هغوی دې ته بوريکن ويل، معنا دا چې «د زړور او ستر رب ستره ځمکه». اصلي اوسېدونکو يې په کوچنيو کليو کې ژوند کاوه، چې د هر يو مشري يې يو « cacique» (يعنې مشر يا ملک) کوله. هغوی خپل ژوند په ښکار او کب نيولو چې دا کار به عموماً نارينه وو کاوه، د دې تر څنګ يې د ښځو له خوا د کاساوا د وليو د راټولولو او تصفيه کولو او ميوو په مټ خپل ژوند پر مخ ووړ. دې حالت تر هغه وخته دوام درلود، کله چې په ۱۴۹۳ز کال کې کلمبس هلته ورسېد.[۴۹][۵۰][۵۱]

سرچينې

سمول
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ سرچينې تړی: https://www.smithsonianmag.com/travel/puerto-rico-history-and-heritage-13990189/.
  2. سرچينې تړی: https://scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=6444&context=faculty_scholarship.
  3. "United States Census Bureau".
  4. "2020 United States Census". بياځلي په ۲۰ مارچ ۲۰۲۲.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  5. ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ ۵٫۱۰ ۵٫۱۱ ۵٫۱۲ ۵٫۱۳ ۵٫۱۴ ۵٫۱۵ ۵٫۱۶ ۵٫۱۷ ۵٫۱۸ ۵٫۱۹ ۵٫۲۰ ۵٫۲۱ ۵٫۲۲ ۵٫۲۳ ۵٫۲۴ ۵٫۲۵ ۵٫۲۶ ۵٫۲۷ ۵٫۲۸ ۵٫۲۹ ۵٫۳۰ ۵٫۳۱ ۵٫۳۲ ۵٫۳۳ ۵٫۳۴ ۵٫۳۵ ۵٫۳۶ ۵٫۳۷ ۵٫۳۸ ۵٫۳۹ ۵٫۴۰ ۵٫۴۱ ۵٫۴۲ ۵٫۴۳ ۵٫۴۴ ۵٫۴۵ ۵٫۴۶ ۵٫۴۷ ۵٫۴۸ ۵٫۴۹ ۵٫۵۰ ۵٫۵۱ ۵٫۵۲ ۵٫۵۳ ذکر کېدنه: World Bank Open Data. Publisher: نړیوال بانک.
  6. "Population Estimates Program".
  7. سرچينې تړی: https://www.census.gov/quickfacts/PR.
  8. "United States Census Bureau". بياځلي په ۱۰ اکتوبر ۲۰۲۰.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  9. سرچينې تړی: https://www.loc.gov/item/03002727/.
  10. "2010 United States Census". بياځلي په ۱۰ مې ۲۰۲۲.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ذکر کېدنه: English as a Global Language, second edition. Page(s): 64. Publisher: Cambridge University Press. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: مارچ ۲۰۱۲. ليکوال: David Crystal.
  12. "2016–2020 American Community Survey". ۱۷ مارچ ۲۰۲۲. بياځلي په ۵ مې ۲۰۲۲.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ سرچينې تړی: https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/new-yorker-new-yorker-newyorker.
  14. ذکر کېدنه: The National Terminology Database for Irish. اثر ژبه: ايرلينډي ژبه.
  15. Retrieved: ۲۶ جنوري ۲۰۱۹.
  16. "CIA World Factbook – Puerto Rico". بياځلي په 5 August 2019.
  17. Pueblo v. Tribunal Superior, 92 D.P.R. 596 (1965). Translation taken from the English text, 92 P.R.R. 580 (1965), pp. 588–89. See also López-Baralt Negrón, Pueblo v. Tribunal Superior: Español: Idioma del proceso judicial, 36, Revista Jurídica de la Universidad de Puerto Rico. 396 (1967), and Vientós-Gastón, Informe del Procurador General sobre el idioma, 36 Revista del Colegio de Abogados de PuertO Rico. (P.R.) 843 (1975).
  18. "Puerto Rico". خوندي شوی له the original on 12 September 2015. بياځلي په 21 September 2015.
  19. Stacy Taus-Bolstad (1 September 2004). Puerto Ricans in America. Lerner Publications. pp. 7–. ISBN 978-0-8225-3953-7. OCLC 1245779085.
  20. Caban, Pedro A. (2009). Constructing a Colonial People: Puerto Rico and the United States, 1898–1932. Westview Press. p. 10. ISBN 978-0786748174.
  21. Santiago-Valles, Kelvin A. (1994). Subject People and Colonial Discourses: Economic Transformation and Social Disorder in Puerto Rico, 1898–1947. SUNY Press. p. ix. ISBN 978-0791415894.
  22. Lipski, John M. (2005). A History of Afro-Hispanic Language: Five Centuries, Five Continents. Cambridge University Press. p. 37. ISBN 978-1107320376.
  23. "Documenting a Puerto Rican Identity | In Search of a National Identity: Nineteenth and Early-Twentieth-Century Puerto Rico | Articles and Essays | Puerto Rico at the Dawn of the Modern Age: Nineteenth- and Early-Twentieth-Century Perspectives". Digital Collections, Library of Congress. بياځلي په 11 April 2020.
  24. José Trías Monge. Puerto Rico: The Trials of the Oldest Colony in the World. New Haven, CT; London: Yale University Press, 1999. p. 4.
  25. 8 U.S. Code § 1402 – Persons born in Puerto Rico on or after 11 April 1899 (1941) Retrieved: 14 January 2015.
  26. Igartúa–de la Rosa v. United States (Igartúa III) Archived 16 March 2012 at the Wayback Machine., 417 F.3d 145 (1st Cir. 2005) (en banc), GREGORIO IGARTÚA, ET AL., Plaintiffs, Appellants, v. UNITED STATES OF AMERICA, ET AL., Defendants, Appellees. No. 09-2186 Archived 5 September 2018 at the Wayback Machine. (24 November 2010)
  27. The trauma of Puerto Rico's 'Maria Generation' . Robin Ortiz. ABC News. 17 February 2019. Accessed 24 September 2019.
  28. PUERTO RICO: Fiscal Relations with the Federal Government and Economic Trends during the Phaseout of the Possessions Tax Credit. General Accounting Office publication number GAO-06-541. US Gen. Acctg. Office, Washington, DC. 19 May 2006. Public Release: 23 June 2006. (Note: All residents of Puerto Rico pay federal taxes, with the exception of federal income taxes which only some residents of Puerto Rico must still pay).
  29. "Puerto Rico's Political Status and the 2012 Plebiscite: Background and Key Questions" (PDF). Congressional Research Service. 25 June 2013. بياځلي په 17 January 2016 – via fas.org.
  30. "El Nuevo Día". Elnuevodia.com. 18 April 2017.
  31. "Advanced economies". IMF. بياځلي په 1 August 2019.
  32. "Manufactura" (in هسپانوي). Government of Puerto Rico. خوندي شوی له the original on 2 October 2013. بياځلي په 7 September 2013.
  33. Allatson, Paul (2007). Key Terms in Latino/a Cultural and Literary Studies. Malden, Mass.: Blackwell Publishing. p. 47. ISBN 978-1-4051-0250-6.
  34. "Taino Indigenous Peoples of the Caribbean". Clásicos de Puerto Rico (2nd). (1972). Ed. Cayetano Coll y Toste. Ediciones Latinoamericanas, S.A.. 
  35. Grose, Howard Benjamin (1910). H. B. Grose, Advance in the Antilles: the new era in Cuba and Porto Rico, Presbyterian Home Missions, 1910. Literature Dept., Presbyterian Home Missions. بياځلي په 6 February 2011.
  36. Boricua. Merriam-Webster Dictionary. Accessed 9 February 2022. Archived.
  37. Borincano. Diccionario de la Real Academia Española. Accessed 9 February 2022.Archived.
  38. Julian Granberry and Gary Vescelius. Languages of the Pre-Columbian Antilles. The University of Alabama Press. 2004. p.92. ISBN 9780817381912
  39. Schechter, Patricia A. (2012). "¡Adelante Hermanas de la Raza!, Josefina Silva de Cintron and Puerto Rican Women's Feminismo. – The New York's World Fair: 1939–1940". Exploring the Decolonial Imaginary: Four Transnational Lives. New York: MacMillan. ISBN 9781137012845. Note: The phase "The Island of Enchantment" has been traced back to a travel guide by that title that Theodore Roosevelt, Jr. offered in House & Garden magazine in 1938{{cite book}}: CS1 maint: postscript (link)
  40. "Treaty of Peace Between the United States and Spain; December 10, 1898". The Avalon Project. Yale Law School. بياځلي په 27 July 2016.
  41. "Crafting an Identity". History, Art & Archives. Office of the Historian and the Clerk of the House's Office of Art and Archives. بياځلي په 27 July 2016.
  42. Secretary's, Puerto Rico; Office, Puerto Rico Secretary's (1 January 1903). Register of Porto Rico (in انګليسي). Office of the Secretary.
  43. Deusen, Richard James Van; Deusen, Elizabeth Kneipple Van (1931). Porto Rico: A Caribbean Isle (in انګليسي). Henry Holt.
  44. Sciences, New York Academy of (1922). Scientific survey of Porto Rico and the Virgin Islands (in انګليسي). New York Academy of Sciences.
  45. "CIA World Factbook – Puerto Rico". بياځلي په 5 August 2019.
  46. Abbad y Lasierra, Iñigo (1866). Historia Geográfica, Civil y Natural de la Isla de San Juan Bautista de Puerto Rico.
  47. Rouse, Irving. The Tainos : Rise and Decline of the People Who Greeted Columbus ISBN 0-300-05696-6.
  48. Mahaffy, Cheryl (28 January 2006). "Vieques Island – What lies beneath". Edmonton Journal. خوندي شوی له the original on 11 October 2007. بياځلي په 11 February 2006.
  49. Pedro Torres. "The Dictionary of the Taíno Language". Taíno Inter-Tribal Council Inc. خوندي شوی له the original on 13 February 2006. بياځلي په 11 February 2006.
  50. Cheryl Mahaffy (30 January 2006). "Vieques Island: What lies beneath". Edmonton Journal. خوندي شوی له the original on 11 October 2007.
  51. "500 Years of Puerto Rican History through the Eyes of Others". Newberry.org. The Newberry Library. 12 July 2008. بياځلي په 30 October 2011.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)