ويکيپېډيا

په ۲۰۲۱ زکال کې له کابل څخه هوايي تخلیه


د افغانستان د جګړې (۲۰۰۱ – ۲۰۲۱ زکال) په وروستیو او همدارنګه د متحده ایالاتو او ناټو ځواکونو د وتو په درشل کې په پریمانه کچه بهرنيان او یو شمېر له ګواښ سره مخ افغان وګړي له هېواده وویستل شول. طالبان کابل ته ننوتل او د ۲۰۲۱ زکال د اګست په ۱۵مه یې خپله بریا اعلان کړه، په دې سره د ناټو ملاتړ لرونکی افغان اسلامي جمهوري دولت وپاشل شو. د حامد کرزي له نړیوال هوايي ډګر (کابل نړیوال هوايي دګر) پرته طالبانو د ټول ښار واګې په خپل لاس کې واخیستې او تاوتریخوالي ودرېدل، ورته مهال طالبانو د حامد کرزي د نړیوال هوايي ډګر په شاوخوا کې په امنیت ساتلو او همدارنګه د تخلیه کېدونکو وګړو په څارنې د تخلیې په دغو هڅو کې مرسته وکړه.

په داسې حال کې چې د ۲۰۲۱ زکال اګست میاشتې ته په نږدو میاشتو کې یو شمېر هېوادونو د متحده ایالاتو د متحدینو د پناه د عملیاتو (Operation Allies Refuge) او د بریتانیا د پټینګ عملیاتو (Operation Pitting) په څېر د تخلیې عملیات پیل کړي و، خو افغان دولت د استخباراتي اټکلونو پرخلاف د تخلیې له هڅو وړاندې وپاشل شو؛ له همدې امله د تخلیې عملیاتو چټکتیا ومونده. ګڼ شمېر هېوادونو د کاناډا د AEGIS، د هند د دیوي شکتي (Operation Devi Shakti) او د سویلي کوریا د میراکل عملیاتو (Operation Miracle) په څېر د تخلیې نوي عملیات پیل کړل. [۱]

د تخلیې دغه عملیات د افغان تاریخ په اوږدو کې په لویه کچه هوايي تخلیه ګڼل کېږي. متحده ایالاتو په یوازې ځان د اګست له ۱۴مې نېټې څخه د اګست تر ۲۵مې نېټې پورې ۸۲۳۰۰ تنه د حامد کرزي له نړیوال هوايي ډګر څخه وویستل چې په دغو کې د متحده ایالاتو وګړي، د کډوالۍ د ځانګړې ویزې غوښتونکي او نور له ګواښ سره مخ افغان وګړي شامل وو. په ټولیزه توګه د دغې تخلیې په ترڅ کې ۱۲۲۰۰۰ تنه له افغانستان څخه وویستل شول. د تخلیې بهیر له طالبانو سره د ټاکل شوې مودې له بشپړېدو یوه ورځ وړاندې، د اګست په ۳۰مه نېټه پای ته ورسېد. [۲][۳][۴][۵][۶]

مخینه

سمول

له طالبانو سره د متحده ایالاتو د سولې له خبرو وروسته د ټرمپ ادارې او طالبانو د ۲۰۲۰ زکال په فبروري میاشت کې د دوحې هوکړه لاسلیک کړه. د دغې هوکړې پر بنسټ متحده ایالاتو ژمنه وکړه چې ټول امریکايي ځواکونه به د ۲۰۲۱ زکال د مۍ تر لومړۍ نېټې پورې له افغانستان څخه وباسي. ورته مهال طالبانو ونشو کولای په دغه هوکړه کې خپلې کړې ډیری ژمنې پوره کړي. له دې سره هم د بایډن ادارې پرېکړه وکړه چې د ځواکونو د ویستلو پلان به مخته یوسي، ورته مهال یې د ځواکونو د وتو نېټه یوځل د ۲۰۲۱ زکال د سپټمبر ۱۱مې او بیاځلي د ۲۰۲۱ زکال د اګست ۳۱مې نېټې ته را لنډه کړه. [۷][۸][۹]

د متحده ایالاتو د ځواکونو د وتلو د بهیر په دوام سره طالبانو او د هغو متحدو ترهګرو ډلو د ۲۰۲۱ زکال د مۍ په لومړۍ نېټه پر افغان دولت او ملکي وګړو باندې د بریدونو نوې لړۍ پیل کړه. د دوحې د هوکړې پر بنسټ طالبانو ته د واک سپارلو ژمنه شوې وه، همدا و چې طالبانو وکولای شول د یو لړ مذاکراتو او بریدونو پر مټ د افغان ځواکونو د یو شمېر واحدونو بشپړ کنټرول په لاس کې واخلي، په دې سره یې د همدغه کال د اپرېل له ۱۳مې نېټې څخه د جون میاشتې تر ۱۶مې نېټې پورې په هېواد کې واک له ۷۷ ولسوالیو څخه  ۱۰۴ ولسوالیو ته زیات شو او د اګست تر ۳مې نېټې پورې یې ۲۲۳ ولسوالۍ په خپل واک کې لرلې. د ۲۰۲۱ زکال په جولای میاشت کې د متحده ایالاتو استخباراتي ټولنې پخلی وکړ چې له افغانستان څخه به د امریکايي ځواکونو له وتلو وروسته افغان دولت له ۶ میاشتو څخه تر ۱۲ میاشتو فاصله کې سقوط وکړي. وروسته بیا استخباراتي ادارو په یوه میاشت کې د افغان دولت د سقوط وویل. [۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

ورته مهال افغان دولت د څو ورځو په ترڅ کې چې لا امریکايي ځواکونه نه و وتلي، له اټکل شوې مودې څخه وړاندې سقوط وکړ. د افغانستان ملي اردو د کمزورې رهبرۍ او پراخه فساد له امله په ناڅرګند حالت کې پرېښودل شوه، همدا و چې د اګست میاشتې تر نیمايي پورې یې یوازه دوه واحدونه؛ ۲۰۱ نمبر قل اردو او ۱۱۱مه فرقه فعاله پاتې شوه چې د دواړو مرکزونه په کابل کې و. استخباراتي وړاندوینې په چټکۍ سره غلطې ثابتې شوې. د اګست په ۱۴مه طالبان د کابل تر دروازو را ورسېدل. دغه مهال ولسمشر محمد اشرف غني په کابل کې له جګړې څخه د مخنیوي په موخه جلا وطني غوره وګڼله همدا و چې په سبا باندې یې (اګست ۱۵مه) له کابل څخه ووت او کابل سقوط وکړ؛ په دې سره طالبانو په جګړه کې د بریا اعلان وکړ.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

وروسته له هغه چې طالبانو د هېواد کنټرول په لاس کې واخیست، د طالبانو له ګواښونو سره د مخ یو شمېر افغانانو تخلیه هم اړینه وه، په دغو کې د بهرنیو ځواکونو سره ژباړونکي او همدارنګه هغه کسان شامل و چې د د دوامدارې آزادۍ له عملیاتو، ایساف ځواکونو، سینټینل عملیاتو (OFS) او د پریکنده ملاتړ له ماموریت سره یې مرسته کړې وه.

د تخلیې پر مهال ځانمرګی برید

سمول

د اګست په ۲۶مه د حامد کرزي د نړیوال هوايي ډګر د آبي دروازې څخه بهر ستره چاودنه وشوه. د دغه برید مسئولیت د داعش ډلې د خراسان ولایت پر غاړه واخیست. دغه ډله په افغانستان کې د متحده ایالاتو او طالبانو پیاوړې دښمنه ډله بلل کېده. برید د یو ځانمرګي برید ګر له خوا ترسره شو. ځانمرګي بریدګر له ۲۵ پونډه چاودېدونکو توکو څخه ډک واسکټ اغوستی و او د هغو امریکايي ځواکونو په خوا کې یې ځانته چاودنه ورکړه چې هوايي ډګر ته یې د دننه کېدونکو افغان وګړو اسناد کتل او هغوی یې تلاشي کول. [۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

د سیمه ییزو روغتیايي چارواکو له خولې په دغه برید کې لږ تر لږه ۱۷۰ تنه مړه او ۱۵۰ نور ټپیان شول. د هوايي ډګر په دروازه کې ډزې پیل شوې. ډیری وژل شوي کسان افغان ملکي وګړي و، خو د وژل شویو ترمنځ ۱۳ امریکايي پوځیان او ۲ بریتانوي وګړي هم شامل وو. یو طالب چارواکي بیا وویل چې په دغه برید کې ۲۸ طالبان هم وژل شوي، خو وروسته بیا طالب ویاند د خپلو جنګیالیو د مړینې موضوع رد کړه. په ټپیانو کې افغان ملکي وګړي او ۱۸ امریکايي سرتېري شامل وو. ټپي امریکایان د درملنې په موخه په جرمني کې رامشټاین هوايي اډې ته څېرمه لنډشټوهل سیمه ییز روغتیايي مرکز ته ولېږدول شول. [۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]

دغې چاودنې د تخلیې چارې ګډوډې کړې، په داسې حال کې چې الوتنې له کوم ځنډ پرته ډیر ژر بېرته پیل شوې. د متحده ایالاتو د پوځ د مرکزي قومندانۍ رئیس فرانک مکنزي څرګنده کړه چې د متحده ایالاتو پوځ په تیارسۍ حالت کې دی څو په راتلونکي کې په هوايي ډګر باندې د راکټونو یا موټر بمونو د احتمالي بریدونو مخه ونیسي؛ مکنزي زیاته کړه چې دوی خپل اطلاعات له طالبانو سره شریک کړي او طالبانو هم د یو شمېر بریدونو پلانونه شنډ کړي.[۲۷][۲۸]

د دغه برید په غبرګون کې د متحده ایالاتو یوې بې پیلوټه الوتکې د ننګرهار ولایت په جلال آباد ښار کې د داعش ډلې د بریدونو یو پلان کوونکی په نښه کړ. له برید وروسته د متحده ایالاتو دفاع وزارت د موخې د وژل کېدو وویل او څرګنده یې کړه چې په دغه برید کې ملکي تلفاتو شتون نه درلود.

ورته مهال له یاد ځانمرګي برید درې ورځې وروسته د اګست په ۲۹مه نېټه د متحده ایالاتو د بې پیلوټه الوتکو په بل برید کې چې د کابل هوايي ډګر ته یې څېرمه ترسره کړ ۱۰ تنه افغان ملکي وګړي ووژل شول. له برید وروسته امریکايي چارواکو اعلان وکړ چې په دغه برید کې یې د کابل په هوايي ډګر باندې د برید طراح په نښه کړی، خو وروسته یې ومنله چې برید ناسم و او ملکي وګړي یې وژلي دي. [۲۹]

د تخلیې اړوند غبرګونونه

سمول

د بریتانیا د پوځ پخواني لوی درستیز ریچارډ ډانات څرګنده کړه چې بریتانیا له کلونو څخه را په دېخوا له ګواښ سره د مخ افغانانو د ویستو په اړتیا پوهېده، خو «داسې ښکاري چې دولت د غفلت په خوب ویده و او یوازې یې ننداره کوله». بل پلو دا څرګنده شوه چې د بریتانیا د بهرنیو چارو وزارت هغه ډلې چې د تخلیې مسئولیت یې پر غاړه درلود د تخلیې په وروستۍ اونۍ کې یې ۵۰۰۰ برېښنالیکونه نالوستي پرېښي و؛ په دغو برېښنالیکونو کې له ګواښ سره د مخ ګڼ شمېر افغانانو مهمو اطلاعاتو شتون درلود. [۳۰][۳۱]

د پین فارټینګ او د نوزاد ډاګس په نامه د هغه د حیواناتو د مرستندویه بنسټ تخلیه په بریتانیا کې تر ځانګړې اروزنې لاندې ونیول شوه. د دغه بنسټ کارکوونکو او د هغوی د کورنۍ غړو ته د اګست په ۲۳مه ۶۸ ویزې ورکړل شوې وې، خو فارټینګ پریکړه وکړه په چټکۍ له افغانستان څخه وه نه وزي؛ د دغه بنسټ د حیواناتو (۱۷۳ سپیانو او پشکو) د لېږد اجازه دوه ورځې وروسته ورکړل شوه، خو د اګست په ۲۶مه دوی ته اجازه ورنکړل شوه هوايي ډګر ته دننه شي. سبا ورځ د اګست په ۲۷مه د دغه بنسټ افغان کارکوونکو ته د تخلیې په الوتکه کې د پورته کېدو اجازه ورنکړل شوه. فارټینګ د اګست په ۲۸مه له خپلو مامورینو پرته، له حیواناتو سره یوځای له افغانستان څه ووت. یو شمېر خبریالانو پر دغې چارې نیوکه وکړه او څرګنده یې کړه چې دوی د نژادي تبعیض له مخې حیوانات له افغان وګړو څخه لومړیتوب لرونکي ګڼي، په دې سره د عامو وګړو ترمنځ هم د لویدیځوالو شهرت ته زیان واوښت. [۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷]

د اګست په ۲۸مه د افغان وګړو یوې ډلې چې د فنلنډ په سفارت کې یې د امنیتي ساتونکو په توګه دنده ترسره کړې وه لاریون ترتیب کړ، دوی اعتراض درلود چې ولې یې د تخلیې په عملیاتو کې له افغانستان څخه نه دي ویستلي. [۳۸][۳۹]

سرچينې

سمول
  1. ↑ Defence, National (24 August 2021). "Operation AEGIS". www.canada.ca.
  2. ↑ Fox, Ben; Stengle, Jamie (2021-08-25). "EXPLAINER: What's happening with Afghanistan evacuations?". AP NEWS (in انګليسي). بياځلي په 2023-03-24.
  3. ↑ Kaufman, Ellie; Liebermann, Oren; Stracqualursi, Veronica; Benveniste, Alexis (22 August 2021). "Pentagon activates US airlines to assist with evacuation efforts from Afghanistan". CNN. بياځلي په 28 August 2021.
  4. ↑ Jakes, Lara; Schmitt, Eric (25 August 2021). "The latest enemy to U.S. evacuation efforts in Afghanistan: Time". The New York Times.
  5. ↑ Gaouette, Nicole; Hansler, Jennifer; Starr, Barbara; Liebermann, Oren (30 August 2021). "The last US military planes have left Afghanistan, marking the end of the United States' longest war". CNN. بياځلي په 2021-08-30.
  6. ↑ Myre, Greg (24 August 2021). "CIA Chief And Taliban Leader Meet As Taliban Demand Aug. 31 U.S. Withdrawal". NPR. بياځلي په 15 February 2023.
  7. ↑ Phillips, Amber (20 August 2021). "Trump's deal with the Taliban, explained". The Washington Post.
  8. ↑ Zucchino, David (2021-08-18). "Collapse and Conquest: The Taliban Strategy That Seized Afghanistan". The New York Times (in American English). ISSN 0362-4331. بياځلي په 2023-03-24.
  9. ↑ Shear, Michael D.; Karni, Annie; Schmitt, Eric (24 August 2021). "Biden says the U.S. is poised to meet the Afghan withdrawal deadline, at least for now". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  10. ↑ Stanekzai, Zainullah; Greenfield, Charlotte (4 May 2021). Graff, Peter (ed.). "Taliban launches major Afghan offensive after deadline for U.S. pullout". Reuters. خوندي شوی له اصلي څخه په 23 March 2022.
  11. ↑ Schull, Mychael (23 July 2021). "Intel analysis: Afghan government could collapse six months after US troops withdraw". The Hill.
  12. ↑ Barnes, Julian E. (18 August 2021). "Intelligence Agencies Did Not Predict Imminence of Afghan Collapse, Officials Say". The New York Times.
  13. ↑ Zucchino, David (2021-08-18). "Collapse and Conquest: The Taliban Strategy That Seized Afghanistan". The New York Times (in American English). ISSN 0362-4331. بياځلي په 2023-03-24.
  14. ↑ Barnes, Julian E. (18 August 2021). "Intelligence Agencies Did Not Predict Imminence of Afghan Collapse, Officials Say". The New York Times.
  15. ↑ Wintour, Patrick (15 August 2021). "A tale of two armies: why Afghan forces proved no match for the Taliban". The Guardian.
  16. ↑ Katchroo, Rohit (13 August 2021). "Taliban expected to reach Afghan capital Kabul 'in seven days', ITV News learns". ITV News. خوندي شوی له اصلي څخه په 14 August 2021. بياځلي په 14 August 2021.
  17. ↑ Ellis-Petersen, Hannah (16 August 2021). "Taliban declares 'war is over in Afghanistan' as foreign powers exit Kabul". The Guardian. بياځلي په 26 August 2021.
  18. ↑ Elhamy, Ahmad; Zengerle, Patricia; Martina, Michael; Ali, Idrees; Nichols, Michelle; Ahmad, Jibran (26 August 2021). Cooney, Peter; Milliken, Mary; Wallis, Daniel (eds.). "Islamic State claims responsibility for deadly Kabul airport attack". Reuters. له اصلي څخه خوندي شوی په 26 August 2021. بياځلي په 26 August 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  19. ↑ "Kabul airport attack: What do we know?". BBC News (in بريتانوی انګلیسي). 27 August 2021.
  20. ↑ Schmitt, Eric (25 August 2021). "ISIS Branch Poses Biggest Immediate Terrorist Threat to Evacuation in Kabul". The New York Times (in American English). ISSN 0362-4331.
  21. ↑ Ali, Idrees; Brunnstrom, David; Nichols, Michelle (27 August 2021). Nomiyama, Chizu; Goller, Howard (eds.). "Pentagon says Kabul attack carried out by one suicide bomber". Reuters (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 27 August 2021.
  22. ↑ Cooper, Helene; Schmitt, Eric; Gibbons-Neff, Thomas (27 August 2021). "As U.S. Troops Searched Afghans, a Bomber in the Crowd Moved In". The New York Times.
  23. ↑ Cooper, Helene; Schmitt, Eric; Gibbons-Neff, Thomas (27 August 2021). "As U.S. Troops Searched Afghans, a Bomber in the Crowd Moved In". The New York Times.
  24. ↑ "Kabul airport attack: What do we know?". BBC News (in بريتانوی انګلیسي). 27 August 2021.
  25. ↑ Hudson, John; Horton, Alex; Ryan, Missy; Lamothe, Dan (16 August 2021). "Twin bombings at Kabul airport kill 13 U.S. service members and dozens of Afghans". The Washington Post.
  26. ↑ Trofimov, Yaroslav; Youssef, Nancy A.; Rasmussen, Sune Engel (27 August 2021). "Kabul Airport Attack Kills 13 U.S. Service Members, at Least 90 Afghans". The Wall Street Journal.
  27. ↑ Trofimov, Yaroslav; Youssef, Nancy A.; Rasmussen, Sune Engel (27 August 2021). "Kabul Airport Attack Kills 13 U.S. Service Members, at Least 90 Afghans". The Wall Street Journal.
  28. ↑ Victor, Daniel; ur-Rehman, Zia; Huylebroek, Jim; Specia, Megan; Abed, Fahim (27 August 2021). "Kabul's escape routes narrow, but the fearful still seek safety". The New York Times.
  29. ↑ Smith-Spark, Laura; Starr, Barbara; Walsh, Nick Paton (28 August 2021). "US carries out Afghanistan drone strike as Kabul evacuation effort enters final stretch". CNN.
  30. ↑ Sayal, Rajeev (29 August 2021). "Ministers 'asleep on watch' over safety of Afghans, says ex-British army chief". The Guardian (in انګليسي).
  31. ↑ Savage, Michael; Ellis-Petersen, Hannah; Graham-Harrison, Emma (2021-08-28). "Revealed: Foreign Office ignored frantic pleas to help Afghans". the Guardian (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 28 August 2021.
  32. ↑ Davies, Caroline; Allegretti, Aubrey (26 August 2021). "UK defence secretary hits out at supporters of animal rescuer in Kabul". The Guardian. بياځلي په 28 August 2021.
  33. ↑ Bird, Steve; Fisher, Lucy; Penna, Dominic; Malnick, Edward (28 August 2021). "Pen Farthing said to have left voicemail for Ben Wallace's adviser: 'I am going to destroy you'". The Telegraph. خوندي شوی له اصلي څخه په 12 January 2022. بياځلي په 29 August 2021.
  34. ↑ Jackson, Siba (28 August 2021). "Afghanistan: Pen Farthing 'on his way home with his dogs and cats' after charter plane picks them up from Kabul". Sky News. بياځلي په 29 August 2021.
  35. ↑ Frantzman, Seth J. (31 August 2021). "Questions raised over Afghan animals put ahead of people in Kabul". The Jerusalem Post. بياځلي په 20 September 2021.
  36. ↑ Wadhera, Celine (28 August 2021). "Afghan staff left behind as Pen Farthing evacuated from Kabul with dogs and cats". independent.co.uk. خوندي شوی له اصلي څخه په 28 August 2021.
  37. ↑ Elledge, Jonn (27 August 2021). "The row over Afghan pets shows the UK's animal obsession has gone too far". newstatesman.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 13 September 2021.
  38. ↑ "Afghan embassy guards protest unpaid salaries, lack of evacuation by Finland". Yle Uutiset. 29 August 2021.
  39. ↑ Franklin, Jonathan (24 August 2021). "Airbnb Will Provide Housing To 20,000 Afghan Refugees Around The World For Free". NPR (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 24 August 2021.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=په_۲۰۲۱_زکال_کې_له_کابل_څخه_هوايي_تخلیه&oldid=299777" نه اخيستل شوی